دکتر علی محمد حاجی زینعلی
انواع بیماری‌های قلبی
قبل از آنکه انواع ورزش‌های مفید برای بیماران قلبی را توضیح دهیم، انواع بیماری‌های شایع قلبی را فهرست‌وار ذکر می‌کنیم:
1- نارسایی‌های مربوط به عروقی که خود قلب را تغذیه می‌کنند (مانند سکته قلبی).
2- بیماری‌های دریچه‌ای قلب و نارسایی قلبی (مانند تنگی دریچه میترال، گشادی دریچه آئورت).
3- بیماری‌های مادرزادی قلب (مانند وجود سوراخ در دیواره بین دوبطن یا دو دهلیز).
4- افزایش فشارخون.
البته انواع متعدد دیگری از بیماری‌های مختلف قلبی وجود دارد که به علت اختصاصی بودن یا موقتی بودن، آن‌ها را ذکر نمی‌کنیم.از مجموع بیماری‌های قلبی، ورزش به طور عمده در پیشگیری و درمان بیماری‌های عروق قلب موثر است و بیشتر در این مورد توصیه می‌شود. باید به این نکته دقت داشت که ورزش در سایر بیماری‌های قلب (مانند دریچه‌ای یا مادرزادی و...)، اثری در پیشگیری ندارد، در حالی که مانع بیماری‌های عروق قلب (کرونر) می‌شود.
همچنین در حالی که به اکثر بیماران قلبی مانند تنگی و گشادی دریچه‌ای یا نارسایی قلبی و...، فعالیت شدید توصیه نمی‌شود و حتی ورزش ممنوعیت دارد، در بیماران مبتلا به سکته‌ی قلبی یا تنگی عروق قلب، ورزش برنامه‌ریزی شده می‌تواند مانع پیشرفت بیماری شود و حتی بهبود قسمتی از عوارض بیماری و یا کاهش نیاز بیمار به دارو را موجب شود.
پیشگیری از بیماری‌های عروق قلب
بیماری‌های عروق کرونر قلب (آترواسکلروزیس) که نتیجه‌ی رسوب چربی و بعضی اجزاء خون در جداره‌ی رگ و بنابراین تنگی رگ و ایجاد مانع در سر راه خون‌رسانی و تغذیه عضله قلب می‌باشد، شایع‌ترین علت مرگ و میر در جهان است.یعنی شایع‌ترین عامل مرگ در جهان بیماری‌های قلبی است و شایع‌ترین شکل بیماری قلبی هم بیماری عروق قلب (سکته قلبی) است.حال که به اهمیت عروق کرونر قلب پی بردید در حفظ سلامت آن کوشا باشید.
ممکن است بپرسید چگونه و به چه وسیله می‌توانیم مانع ایجاد رسوب در عروق قلب خود شویم و چگونه می‌توانیم از سکته قلبی پیشگیری کنیم؟ جواب این سوال را زمانی بهتر درک خواهید کرد که بدانید چه عواملی باعث سکته قلبی می‌شوند. متخصصان قلب مهمترین عامل ایجادکننده بیماری عروق قلب را ایجاد رسوب در این عروق می‌دانند.
مهمترین عوامل مستعدکننده‌ی زمینه بروز سکته قلبی کدامند؟
1- افزایش چربی‌های خون 2- افزایش فشار خون 3- سیگار 4- مرض قند 5- مرد بودن 6- چاقی 7- عدم تحرک 8- قرص ضدبارداری 9- الکل 10- سن بالا 11- سابقه‌ی خانوادگی
هر یک از عوامل فوق می‌توانند فرد را مستعد سکته قلبی کنند. مهار هر کدام از آن‌ها عاملی است در جهت به تعویق افتادن سکته قلبی
چگونه ورزش مانع ایجاد سکته قلبی می‌شود؟
1- با ورزش اگرچه میزان کلسترول خون تغییر نمی‌کند. ولی ضمن جلوگیری از افزایش آن، بخش مفید خون یعنی چربی با وزن مخصوص بالا (HDL) را افزایش می‌دهد و چربی مضر (LDL) را کاهش می‌دهد. بنابراین موازنه‌ی چربی‌های مفید و مضر به نفع قلب تغییر می‌یابد.
2- ورزش سبب حفظ تعادل فشار خون می‌شود. اگرچه ورزش سبب کاهش فشار خون در بیماران با فشار خون ملایم نمی‌شود ولی در بیماران مبتلا به فشارخون شدید دیده شده است که ورزش برنامه‌ریزی شده‌ی مداوم، سبب کاهش فشارخون و کاهش نیاز بیمار به دارو شده است.
3- مسلم است که اکثر ورزشکاران سیگار نمی‌کشند، از طرف دیگر در بررسی‌های آماری دیده شده که سیگاری‌هایی که روی به ورزش می‌آورند تمایل به ترک یا کاهش تعداد سیگار در آن‌ها بسیار زیاد می‌شود.
4- ورزش منظم سبب کاهش قندخون ناشتا می‌شود و در بیماران دیابتی دیده شده است که ورزش مداوم نیاز آنان به انسولین را کاهش می‌دهد.
ورزش‌های پرتحرک چربی‌های اضافه بدن را کم می‌کند
5- چاقی؛ ورزش، دشمن چاقی است. ورزش، چربی‌های اضافه بدن را ذوب می‌کند و کاهش وزنی مفید و ملایم را در پی دارد. کاهش وزن به وسیله ورزش بسیار مفیدتر و موثرتر از کاهش وزن ناشی از رژیم غذایی می‌باشد.
6- عدم تحرک: عدم تحرک یکی از علل رکود گردش خون و زمینه‌ساز ایجاد لخته در بسیاری از عروق بدن از جمله قلب می‌باشد. بدون شک ورزش در هر سنی سبب محو این عامل خطرساز می‌شود.
توصیه‌های ورزشی
در جامعه ما اکثر بیمارانی که دچار سکته‌ی قلبی می‌شوند، خود را افرادی فرسوده و رو به زوال می‌پندارند که دیگر قادر به هیچ فعالیت مثبت اجتماعی نیستند و با احتیاط باید منتظر سپری شدن سالهای پایانی عمر خود باشند؛ در حالی که این تصوری کاملا خطاست. سکته قلبی مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر امری است گذرا و بیماران بعد از بهبود بر حسب شدت بیماری می‌توانند برای یک زندگی فعال و طبیعی جدید برنامه‌ریزی کنند.
لذا برای بیماران نجات یافته از سکته‌ی قلبی، نه تنها عدم تحرک و استراحت ممتد را توصیه نمی‌کنیم، بلکه آن را مضر و کاهنده‌ی طول عمر می‌دانیم. کلیه بیماران دارای سابقه سکته قلبی باید طبق برنامه‌های شخصی، به تدریج به زندگی طبیعی باز گردند، تا حدی که تقریبا تمام توانایی‌ها و فعالیت‌های قبل از سکته‌ی خود را بازیابند.
