گفت و گو با ماجد غماس، رئیس دفتر مجلس اعلای اسلامی عراق در تهران
درآمد
مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق نقش بسزایی دررهنمون سازی مبارزات برحق ملت عراق بر ضد رژیم طاغوتی حزب بعث داشته است که این مأموریت اکنون به گونه ای دیگراست که ماجد غماس در گفت و گو با شاهد یاران مراحل تأسیس این نهاد و نقش کنونی آن را بازگو می کند.
ماجد مجید غماس متولد بغداد سال 1961میلادی،فارغ التحصیل دانشگاه پلی تکنیک بغداد. در پی فشارهای رژیم حزب بعث ناچار شد به جمهوری اسلامی ایران مهاجرت کند. مأموران امنیتی عراق به علت فعالیت های مذهبی و سیاسی،او را به مدت 40روز بازداشت کردند. پس از مهاجرت به ایران به تشکیلات آیت الله حکیم پیوست و 23سال در دفتر مجلس اعلای اسلامی عراق فعالیت داشت و مدت یک سال نیزسردبیر روزنامه لواء الصدر بود. آیت الله حکیم پس از سرنگونی رژیم حزب بعث از او خواست در تهران بماند و امور دفترایشان را پیگیری کند. اما با شهادت آیت الله سیدمحمدباقر حکیم برادر ایشان آقای سیدعبدالعزیزحکیم از او خواست مسوولیت اداره مجلس اعلای اسلامی عراق را برعهده بگیرد.
مجلس اعلای اسلامی عراق که پیشتر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق نام داشت نقش بسزایی در رهنمون سازی مبارات مردم مسلمان این کشور بر ضد رژیم صدام داشت
لطفاً ابتدا کمی پیرامون نقش شهید محراب آیت الله سیدمحمدباقر حکیم در تأسیس این مجلس در سال 1362شمسی توضیح دهید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. درحقیقت پس از شهادت آیت الله العظمی سیدمحمدباقر صدر، مجلس اعلای انقلاب اسلامی به دلیل نیاز مبرم مردم مسلمان عراق تأسیس شد. پس از شهادت ایشان،خلاء ناخواسته ای در زمینه رهبری مبارزات مردم عراق به وجود آمد. در آن مرحله کسی نبود که پرچم مبارزه را به دست گیرد،پرکردن خلأ رهبری اجتناب ناپذیربود.درآن زمان طرح های سیاسی گوناگونی به منظور رهنمون سازی مبارزه ارائه شد. تأسیس تجمع علمای عراق و دفترانقلاب اسلامی عراق بخشی از این طرح ها بودند. سرانجام طرح تأسیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی در نتیجه عوامل گوناگون و شرایط آن روز مورد قبول گروه ها و جنبش های اسلامی عراق از ابتدای سال 1982 قرار گرفت.
این مجلس در آغاز تأسیس از کادرهای سیاسی و علمای برجسته و طلاب حوزه علمیه نجف اشرف شکل گرفت.این طیف ها آستین ها را بالا زده و تصمیم گرفتند مبارزات خستگی ناپذیرمردم مسلمان عراق را رهبری نمایند.بی تردید شهید محراب آیت الله سیدمحمدباقر حکیم در رأس بنیانگذاران مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق قرار داشت.چرا که او از نزدیک ترین شاگردان و بازوی فداکار شهید آیت الله صدر بود،به گونه ای که شهید صدر در ادبیات خود به این نکته اشاره کرده است.
در ابتدای تأسیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق،چه گروه ها و جنبش های سیاسی مبارزی به آن پیوستند؟
این مجلس ابتدا با حضور شاگردان شهید آیت الله صدر،تعدادی از علمای برجسته عراق، حزب الدعوه اسلامی، سازمان پیکار اسلامی و سازمان جندالامام تأسیس شد. این طیف ها مهمترین گروه های سیاسی بودند که مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق آنان را در برگرفته بود.اما چند سال بعد گروه های دیگری به آن پیوستند.
آیا جریان ها و جنبش های غیراسلامی هم در مجلس اعلا حضور داشتند؟
دراساسنامه مجلس اعلا تصریح شده که خط مشی مجلس به عقیده اسلامی متکی می باشد.چرا که مردم عراق مسلمان هستند و هر نظامی که جایگزین حزب بعث می شود، باید برای اسلام و اعتقادات اسلامی مردم عراق احترام قایل شود.
آیا میان گروه های تشکیل دهنده مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق و جنبش های سیاسی لائیک و احزاب کرد همکاری و هماهنگی وجود داشت؟
یکی از مهم ترین بندهای اساسنامه تأسیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، همکاری با همه گروه های سیاسی عراق است که برضد رژیم حزب بعث مبارزه می کردند. لازم می دانم به این نکته اشاره کنم که شهید محراب آیت الله حکیم نقش بسزایی در تدوین و تصویب این اساسنامه داشته است.وحدت بخشیدن به مبارزات همه گروه ها و خودداری از کشیده شدن به درگیری های حاشیه فکری و سیاسی او بسیج امکانات توده ها به سوی مبارزه با رژیم حزب بعث بخشی از دستورالعمل اساسنامه مجلس اعلا را تشکیل می دهد. بنابراین میان جنبش های اسلامی و احزاب لائیک به ویژه گروه های کرد عراقی روابط و همکاری مستحکمی وجود داشت.
جنبش های اسلامی در برخی مراحل مبارزه برای سرنگونی نظام حزب بعث و نجات مردم عراق با برخی گروه های کرد ائتلاف برقرارکردند.درهمان حال میان مجلس اعلا و برخی گروه های اهل سنت عراق اتحاد و هماهنگی وجود داشت. در نتیجه این همکاری تعدادی از علما و برادران اهل سنت عراق به عضویت شورای مرکزی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق درآمدند.
مجلس اعلا از واحدهای گوناگون همچون واحد روابط خارجی،واحد روابط داخلی، واحد خدمات و غیره شکل گرفته بود.نقش این واحدها چه بوده است؟
مجلس اعلا در مسیر 25ساله خود شاهد جا به جایی و دگرگونی های فراوان بوده است. هنگامی که مجلس اعلا کارش را آغاز کرد، کمیته هایی تشکیل شدند که فعالیت های مجلس را پیگیری می کردند.به طورمثال کمیته حقوقی و قانونی، کمیته سیاسی، کمیته اطلاع رسانی،کمیته جهادی، کمیته مهاجرین و آوارگان و کمیته های دیگردیری نپایید که این کمیته ها به واحدهایی تبدیل شدند که زیرنظر واحد اجرایی عمل می کردند.
نظر به اینکه هدف اصلی تأسیس مجلس اعلا،رهنمون سازی مبارزه و جهاد مردم مسلمان عراق بود،واحد نظامی مجلس نقش ارزنده ای در هماهنگی گروه ها و شاخه نظامی جنبش های اسلامی عراق ایفا کرد که این واحدها به مرور زمان به تیپ پدر و لشکر بدرتبدیل شدند.به هرحال درآغاز تأسیس تیپ بدر میان این تیپ و واحد نظامی مجلس هماهنگی و ارتباط تنگاتنگ وجود داشت.کمیته نظامی مسوولیت بسیج توده های مردم و تهیه امکانات لازم آنان را برعهده داشت.پیش از سقوط صدام، تغییرات دیگری صورت گفت و واحدهای یاد شده به دفاترتبدیل شدند.به طورمثال دفتر اجرایی، که امور اجرایی و اداری را برعهده داشت. دفتر جهادی، دفتراطلاع رسانی و دفترسیاسی. هر کدام از این دفاتر وظایف و مأموریت های خاصی برعهده داشتند.
در حقیقت هدف از دگرگونی هایی که در ترکیب واحدهای اجرایی مجلس انجام می شد همگامی و همراهی با آخرین تحولات سیاسی و نظامی داخل عراق بود.
این واحدها و دفاتر را چه افرادی اداره می کردند؟
اعضای مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق براساس سیاستگذاری های شورای مرکزی و دفتر سیاسی و طبق اساسنامه مجلس این واحدها و دفاتر را اداره می کردند.
پس از تأسیس سپاه بدر آیا واحد نظامی به کارش ادامه داد؟
واحد نظامی نقش بسزایی در بسیج مردم عراق و تهیه امکانات ضروری برای مبارزات آنان داشت.این واحد همچنین نقش ارزنده ای در آماده سازی روحی مجاهدان و اقشار مردم عراق ایفا نمود. به ویژه دربرانگیختن قیام همگانی پانزدهم شعبان سال 1991 و مراحل قبل و بعد از سقوط رژیم حزب بعث و نیز دردوران جنگ تحمیلی هشت ساله. واحد نظامی در آن مراحل تاریخی جوانان مجاهد عراقی را برای اجرای عملیات مسلحانه در داخل خاک عراق رهنمون می کرد،و همه امکانات لازم را دراختیار آنان قرار می داد.
سیاستگذاری در مجلس چگونه بود و چه کسی یا کسانی در تعیین آن مؤثر بودند و آیا سیاستگذاری ها برحسب روند تحولات داخلی عراق و رویدادهای منطقه ای تعیین می شدند؟
در زمینه سیاست گذاری های سیاسی و نظامی چند مسأله وجود دارد. در درجه اول اعضای شورای مرکزی از اوضاع و تحولات عراق تحلیل و طرح ارائه می کردند. پس از بررسی این تحلیل ها و جمع آوری اطلاعات لازم،موضع شان را اعلام می کردند. آنگاه این موضع گیری ها جنبه عملی به خود می گرفت.به طورمثال هنگامی که تجاوزگری های رژیم عراق به حقوق مردم عراق افزایش می یافت و سرکوب آزادی های عمومی شدت می گرفت، این اقدامات مورد بررسی و ارزیابی قرار می گرفت و تحلیل ارائه می شد، و آنگاه موضع صریح و روشن اتخاذ می گردید.پس نتیجه این تحلیل ها با سازمان های بین المللی در میان گذاشته می شد، تا پیگیری شود.
اقدامات سرکوبگرانه صدام،ازقبیل کشتارهای دسته جمعی،شکنجه و تبعید هزاران عراقی باعث شد مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به تأسیس مرکز اسناد حقوق بشرمبادرت کند.این مرکز حدود 40هزار سند جمع آوری کرد و آنها را در اختیار محافل و مجامع بین المللی قرار داد. این مرکز نقش بسزایی درافشای جنایات صدام و ادعاهای دروغین او در رسانه های اطلاع رسانی داشت.
پس ازشکست ارتش عراق در جنگ کویت در سال 1991 مردم عراق به قیام همگانی دست زدند. سپاه بدرچه نقشی در ایام قیام داشت؟
همان گونه که می دانید پیش از حمله عراق به کویت و اشغال آن کشور،سپاه بدر در مناطق گوناگون عراق حضورچشمگیر داشت. فرماندهان این سپاه باگروه ها و دسته های جهادی داخل عراق از ابتدای برقراری آتش بس میان ایران و عراق ارتباط و همکاری داشتند.این گروه ها و دسته ها نقش بسزایی در برانگیختن قیام همگانی «انتفاضه نیمه شعبان» داشتند. سپاه بدر در زمینه بسیج عمومی برای این گروه ها خط مشی تعیین می کرد و می کوشید رفتارشان را توجیه نماید.اما رویدادهای منطقه ای به گونه دیگری پیش رفت و انتفاضه سرکوب شد.
در زمان قیام سال 1991 برخی رسانه ها و محافل خبری بین المللی ادعا کردند که رزمندگان سپاه بدرازمرزهای جنوبی و شمالی ایران وارد عراق شده و به کمک مردم شتافته اند،این طور نیست؟
همانگونه که پیشتر به آن اشاره کردم رزمندگان سپاه بدر در دوران جنگ تحمیلی و پس ازآن در داخل خاک عراق پایگاه داشتند.اما نیروهایی که ازخارج مرزها وارد خاک عراق شدند نقش پشتیبانی را ایفا کردند.همانگونه که هنگام سرنگونی رژیم حزب بعث اتفاق افتاد.
در دوران جنگ تحمیلی،ایران چه کمک های نظامی به سپاه بدرارائه داد؟
مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به کمک های نظامی ایران تکیه نداشت.برادران ایرانی که خداوند به آنها پاداش خیر دهد از همه گروه ها و جنبش های سیاسی عراق پشتیبانی سیاسی و لجستیک به عمل آوردند. این پشتیبانی به جنبش های اسلامگرا محدود نبوده و همه سازمان ها و احزاب و جنبش های غیراسلامی را نیز دربر گرفت. برادران ایرانی از کردها و مسیحیان عراق نیز حمایت کردند.مسوولان جمهوری اسلامی ایران این جنبش ها و تشکیلات سیاسی را نماینده واقعی مردم مسلمان عراق می دانستند.این مردم عراق بودند که به مجلس اعلا و سپاه بدرو سایر گروه های مبارزکمک مالی می کردند.برخی از این کمک ها از طریق مراجع بزرگ و وجوهات شرعی مردم تأمین می شده است.
نهادهای جمهوری اسلامی ایران برای تسهیل اقامت و زندگی مهاجران عراقی چه کمک هایی به مجلس اعلا می کردند؟
خدمت به مهاجران عراقی و ارائه خدمات اجتماعی به آنان یکی دیگر از وظایف مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق را تشکیل می داد مجلس اعلا افتخار می کند که در دوران فعالیت گذشته خود در جمهوری اسلامی و قبل از سقوط رژیم صدام به ده ها هزار
پناهجوی عراقی با همکاری نهادهای جمهوری اسلامی کمک های اداری و خدماتی ارائه کرده است.واحد خدمات اجتماعی مجلس همچنان می کوشد بخشی از دردها و رنج های پناهجویان عراقی را برطرف و به مشکلات آنان در داخل و خارج عراق رسیدگی کند.مجلس اعلا و شهید محراب آیت الله سیدمحمدباقرحکیم، در دوران جنگ تحمیلی نقش بسزایی در همیاری میلیون ها مهاجر عراقی داشته اند. آیت الله حکیم هنگام اقامت در ایران همواره با مسوولان نهادهای رسمی و اجرایی جمهوری اسلامی جلسه تشکیل می داد تا از میزان دردها و رنج های مردم مسلمان عراق بکاهد.
در همین جا لازم می دانم به این نکته اشاره کنم که حضرت امام خمینی(ره) با نگرش خاصی به عراقیان نگاه و همواره از آنها به نیکی یاد می کرد. هنگامی که شهید محراب آیت الله حکیم از امام تقاضای رسیدگی به مشکلات پناهجویان عراقی را کرد، امام نامه آیت الله حکیم را پاراف کردند و از آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت خواستند به مشکلات عراقی ها رسیدگی نمایند.این اقدام نشان می دهد که ایشان تا چه اندازه نسبت به عراقیان مهربان بوده و تا چه اندازه به آنان عشق و محبت داشته اند.
دیدارها و سخنرانی های آیت الله حکیم چه تأثیری در تجدید نظر اسیران و توبه آنان داشته است؟
در بسیاری از دیدارهای شهید آیت الله حکیم از اردوگاه ها و کمپ های اسیران عراقی جنگ تحمیلی او را همراهی می کردم.او رنج سفر به بیشتر شهرهای ایران را تحمل می کرد تا میان اسیران سخنرانی کند و آنها را راهنمایی نماید.او همچنین با مسوولان اردوگاه ها به گفت و گو می نشست ازآنها می خواست با برگزاری برنامه های فرهنگی و توجیهی،اسیران را ازلاک تبلیغات گمراه کننده رژیم حزب بعث برهاند. رژیم صدام با تبلیغات دروغین، این بینوایان را به جبهه های جنگ اعزام و آنان را به ادامه جنگ تشویق می کرد.
در نتیجه این دیدارها و برنامه های آموزنده فرهنگی، دیدگاه های هزاران تن از این اسیران تغییر یافت و به سربازانی برای اسلام و مدافعان واقعی برای مردم عراق تبدیل شدند.اکنون هزاران تن از این اسیران تواب نقش برجسته ای در حیات سیاسی جدید عراق بازی می کنند. در حقیقت این افراد به فطرت و اصالت واقعی خود بازگشتند. مردم عراق اصیل و پاک فطرت هستند و به اسلام و خاندان اهل بیت(ع) وفا دارند.به میهن و مراجع تقلید خود عشق می ورزند.شکی نیست که پس از سرنگونی رژیم حزب بعث سربازان عراقی اصالت و هویت انسانی خود را باز یافتند.
اکنون مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق چه نقشی درحیات سیاسی جدید عراق دارد؟
پیش از بازگشت شهید محراب آیت الله حکیم به عراق، بیشتر اعضای مجلس اعلا و کادرهای سپاه بدر به عراق بازگشته بودند، تا همگام با مردم عراق در سازندگی کشور و ایجاد تغییرات سیاسی شرکت نمایند. نمایندگان مجلس اعلا تصمیم گرفتند در صحنه حضور داشته باشند و به اشغالگران اجازه ندهند برنامه هایشان را به مورد اجرا بگذارد. همچنین به کسانی که قصد داشتند از آب گل آلود ماهی بگیرند اجازه ندادند به اهدافشان برسند.اعضای مجلس اعلا پس از بازگشت به عراق کوشیدند حقوق و مسوولیت های شهروندان عراقی را به آنان بشناسانند،اعضای مجلس با برگزاری برنامه های فرهنگی و سخنرانی در محافل و مجالس و رسانه ها و اطلاع رسانی سعی کردند هاله ای را که رژیم صدام در اذهان عراقی ها ایجاد کرده بود بزدایند.
مهمترین مأموریت اعضای مجلس اعلا پس از بازگشت به عراق مشارکت فعال و خستگی ناپذیر در روند تغییر و تحولات سیاسی پس ازسرنگونی رژیم حزب بعث است. اعضای مجلس در زمان حیات شهید محراب آیت الله حکیم نقشی پیشتازانه در این زمینه ایفا کردند و اکنون هم این نقش را در سایه رهنمودهای حجت الاسلام والمسلمین سیدعبدالعزیز حکیم ریاست مجلس اعلای اسلامی عراق ادامه می دهند. بی تردید اعضای مجلس اعلا در این رویکرد تنها نیستند و با همکاری نمایندگان سایرگروه ها و جنبش های سیاسی فعال عراقی ساختار سازندگی عراق جدید را پایه گذاری می کنند.
شهید محراب آیت الله حکیم علاوه بر فعالیت های دامنه دار سیاسی، پس از سرنگونی رژیم حزب بعث هسته فعالیت های فرهنگی و آموزشی برای گسترش آگاهی عمومی در عراق را تأسیس و پیش از بازگشت به عراق نهادی را پایه ریزی کرد تا به وسیله آن آگاهی های دینی را میان مردم عراق گسترش دهد و در پی آن حدود 400 مبلغ مذهبی را به سرتاسر عراق اعزام کرد. اکنون این نهاد تبلیغی، «مؤسسه شهید محراب برای تبلیغات اسلامی» نام دارد و از بزرگ ترین نهادهای تبلیغی عراق به شمار می رود و در سازمان ملل متحد به ثبت رسیده است.این نهاد حدود 500 شعبه و دفتر در مناطق گوناگون عراق دارد و هزاران مبلغ مذهبی در آن عضویت دارند.
دفترمجلس اعلا در تهران چه فعالیت هایی دارد؟
پس ازسرنگونی رژیم صدام و انتقال اعضا و کادرهای مجلس اعلای اسلامی به عراق، شهید محراب آیت الله حکیم تصمیم گرفت دفتر مجلس اعلا در تهران برای رسیدگی به امورمهاجران عراقی فعال باشد، و ارتباط آن با نهادهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران محفوظ بماند.این دفتر نقش پایگاه اطلاع رسانی و سیاسی مجلس را ادامه می دهد تا بتواند سیمای واقعی رویدادهای جاری داخل عراق را به آگاهی افکار عمومی ایران برساند.
دفترمجلس چه خدماتی به مهاجران عراقی باقیمانده در ایران ارائه می دهد؟
در حال حاضر دو گروه از مهاجران عراقی در ایران باقی مانده اند. گروه اول مهاجران و رانده شدگانی هستند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران تبعید شدند و اکنون در شهرهای بزرگ همچون تهران، قم، اصفهان و خراسان سکونت دارند. دفتر مجلس ارتباط خود را با این افراد همچنان حفظ کرده و در برنامه های سیاسی و فعالیتهای فرهنگ آنان شرکت می کند. مجلس اعلا از طریق ارتباط با دولت عراق و سفارت عراق در تهران و وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران می کوشد به مشکلات آنان رسیدگی کند. پس از سقوط نظام صدام مشکلات این مهاجران افزایش یافته و آشکار گردیده. یکی از مهمترین مشکلاتی که این مهاجران از آن رنج می برند،مصادره املاک آنان توسط رژیم حزب بعث در گذشته است. مشکل نداشتن گذرنامه،بازگرداندن آنان به مشاغل قبلی، بازگرداندن اعتبارآنان و همچنین روشن کردن وضعیت قانونی شان ازجمله مشکلاتی هستند که مجلس اعلای اسلامی عراق رسیدگی به آنها را برعهده گرفته است.
گروه دوم مهاجران جدیدند که در پی وخامت اوضاع امنیتی در عراق به ایران پناه آورده اند. این قشر از مهاجران از مجلس اعلا می خواهند برای حل مشکلات اقامت،مسکن،بهداشت و آموزش به آنها کمک کند. در این میان برخی زخمی های عملیات تروریستی نیز برای درمان به جمهوری اسلامی ایران می آیند و به مجلس اعلا مراجعه می کنند.
آیا از تعداد مهاجران جدید آماری در دست دارید؟
تا کنون آمار دقیقی از تعداد این مهاجران در اختیارنداریم.به این علت که هنوز وضعیت اقامت قانونی آنها مشخص نشده است.
آیا دولت عراق تاکنون به این گروه کمک مالی کرده است،آن چنان که به مهاجران عراقی مقیم سوریه و اردن کمک کرده است؟
وعده هایی داده شده اما متأسفانه تاکنون کمکی ارائه نشده است.مجلس اعلا و بسیاری از شخصیت های عراقی از دولت عراق تقاضا کرده اند مهاجران عراقی مقیم ایران را نیز شامل حال کمک های مالی کند. تاکنون کمک های اندکی ارائه شده اما چشمگیر نیست و امیدواریم دولت عراق به وعده هایش عمل کند.
منبع: ماهنامه شاهد یاران، شماره42-41
