در جلسه روز گذشته مجلس، نمایندگان مجلس فصل اول لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان شامل مواد 1، 2 و 3 را تصویب کردند. بر همین اساس نمایندگان مجلس در مصوبه‌ای مصدایق وضعیت مخاطره‌آمیز برای کودکان و نوجوانان را تعیین کردند که در صورت بروز آن کودکان مستوجب حمایت قانونی می‌شوند.
به گزارش به نقل از جهان صنعت ، نمایندگان مجلس در جلسه علنی و در ادامه بررسی جزییات لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان ماده 3 آن را با 163 رای موافق، 13 رای مخالف و 5 رای ممتنع از مجموع 223 نماینده حاضر در مجلس تصویب کردند.
بر این اساس موارد زیر در صورتی‌که طفل یا نوجوان را در معرض بزه‌‌دیدگی یا ورود آسیب به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی، امنیت یا وضعیت آموزشی وی قرار دهد، وضعیت مخاطره‌آمیز محسوب شده و موجب مداخله و حمایت قانونی از طفل و نوجوان می‌شود:
الف) بیسرپرستی طفل و نوجوان یا بی‌توجهی و سهل‌انگاری در انجام وظایف قانونی نسبت به آنان از سوی هر شخصی که مکلف به آن است.
ب) ابتلای هر یک از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی به بیماری یا اختلال‌های رفتاری، روانی یا شخصیتی یا بیماری‌های جسمی واگیر صعبالعلاج به تشخیص پزشکی قانون.
پ) زندانی شدن هر یک از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی.
ت) ابتلای هریک از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی به اعتیادهای زیانآور به مواد مخدر، روانگردان یا قمار.
ث) قوادی یا دایر یا اداره کردن مراکز فساد و فحشا توسط هر یک از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی یا اشتهار آنها به فساد اخلاق و فحشا.
ج) خشونت مستمر والدین، اولیا، سرپرستان قانونی یا سایر اعضای خانواده نسبت به یکدیگر.
چ) عدم اقدام برای ثبت واقعه ولادت یا عدم اخذ اسناد سجلی یا هویتی برای طفل یا نوجوان بدون عذر موجه.
ح) بازماندن طفل و نوجوان از تحصیل.
خ) طرد شدن طفل و نوجوان از سوی خانواده.
د) کم‌توانی جسمی یا ذهنی طفل و نوجوان، ابتلای وی به بیماری‌های خاص یا اختلال هویت جنسی.
ذ) نقض قوانین جزایی توسط طفل یا ارتکاب جرم توسط نوجوان یا استفاده از آنها در فعالیت‌های مجرمانه، وارد شدن یا وارد کردن طفل و نوجوان در فعالیتهایی نظیر تکدیگری و قاچاق و همچنین اعتیاد آنان به مواد مخدر، روانگردان یا مشروبات الکلی.
ر) هرگونه وضعیت زیان‌بار ناشی از فقر شدید، آوارگی، پناهندگی، مهاجرت یا بی‌تابعیتی.
ز) فرار مکرر از خانه یا مدرسه و ترک تحصیل از سوی طفل یا نوجوان.
ژ) سوءرفتار نسبت به طفل و نوجوان یا بهره‌کشی از او.
جریمه برای خانواده‌هایی که از تحصیل کودکان جلوگیری می‌کنند.
همچنین با تصویب مجلس خانواده‌هایی که به هر نحو از تحصیل کودکان‌شان جلوگیری کنند موظف به پرداخت جریمه نقدی می‌شوند. طبق ماده 7 لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان را به تصویب رساندند که بر اساس آن هر یک از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی اطفال و نوجوانان، مکلفند موجبات تحصیل آنان را فراهم کنند و در صورت استنکاف با وجود فراهم بودن شرایط برای بار اول ملزم به انجام این تکلیف می‌شوند و برای بار دوم به جزای نقدی درجه هفت و برای مراتب بعدی به جزای نقدی درجه شش محکوم می‌شوند. نمایندگان مجلس با 139 رای موافق به این مصوبه رای دادند.
تکلیف نهادهای ذی‌ربط در جهت حمایت از لایحه
در ادامه تصویب لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان مجلس تکالیفی را برای سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی، سازمان زندان‌ها، وزارتخانه‌های کشور، کار، بهداشت، آموزش و پرورش و سازمان صداوسیما در حوزه حمایت از کودکان و نوجوانان تعیین کرد. بر اساس آن دستگاه‌ها و نهادهای زیر، در راستای تحقق اهداف این قانون عهده‌دار وظایف زیر هستند
الف) سازمان بهزیستی کشور مکلف است:
1- با استفاده از مددکاران اجتماعی در قالب فوریت‌های خدمات اجتماعی و با استقرار پایگاه‌های تخصصی در مناطق و محلات شهرها و روستاها با همکاری شهرداری یا دهیاری و نیروی انتظامی نسبت به شناسایی، پذیرش، حمایت، نگهداری و توانمندسازی اطفال و نوجوانان موضوع این قانون و اعلام مراتب به مراجع صالح اقدام کند.
2- در راستای وظایف قانونی و وظایف مقرر در این قانون از همکاری و مشارکت تمامی دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 8/ 7/ 1386 استفاده کند. دستگاه‌های اجرایی مکلفند در چارچوب وظایف قانونی خود با سازمان مذکور همکاری کنند.
3- نسبت به اخذ و جمع‌آوری اطلاعات مربوط به وضعیت‌های مخاطره‌آمیز برای اطفال و نوجوانان و انجام اقدامات لازم برای افزایش آگاهی‌های مردم در این زمینه اقدام کند.
ب) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران از طریق پلیس ویژه اطفال و نوجوانان مکلف است:
1- نسبت به شناسایی اطفال و نوجوانان در وضعیت مخاطره‌آمیز در موارد مراجعه یا معرفی آنان به نیروی انتظامی یا مواجه شدن با آنان در حین اجرای وظیفه یا شکایت از آنان، حسب مورد برای معرفی به سازمان بهزیستی کشور یا مراجع قضایی و انجام حماتهای مورد نیاز بر اساس این قانون یا سایر قوانین مرتبط اقدام کند.
2- در ماموریتهای مددکاران اجتماعی و وظایف محوله در اجرای این قانون، حسب تقاضا جهت تامین امنیت آنان و نیز اطفال و نوجوانان موضوع ماموریت، اقدام قانونی لازم را به‌عمل آورد.
3- وضعیت‌های مخاطره‌آمیز و جرائم علیه اطفال و نوجوانان بزه‌دیده را حسب مورد به مراجع ذی‌صلاح قضایی و سازمان بهزیستی کشور گزارش کند.
پ) سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مکلف است:
1- نسبت به نگهداری جداگانه اطفال از نوجوانان و سایر زندانیان اقدام کند.
2- اطلاعات اطفال و نوجوانانی که در کانون اصلاح و تربیت نگهداری می‌شوند یا مدت مراقبت آنان تمام شده است و نیازمند حمایت هستند، را جهت انجام اقدامات حمایتی به سازمان بهزیستی کشور اعلام کند.
3- اطفال و نوجوانانی را که پدر یا مادر یا سرپرست قانونی آنان در زندان به سر میبرند، به سازمان بهزیستی کشور معرفی کند تا برابر مقررات طفل یا نوجوان نیازمند را حمایت کند.
ت) وزارت کشور مکلف است:
1- با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط نسبت به شناسایی اطفال و نوجوانان فاقد اسناد سجلی یا هویتی اعم از اتباع ایرانی و غیرایرانی و حسب مورد معرفی آنان حسب مورد به نهادهای حمایتی، آموزشی، درمانی یا قضایی جهت اقدامات حمایتی اقدام کند.
2- از طریق سازمان ثبت احوال کشور با همکاری سایر نهادهای مربوط و با در نظر گرفتن اقامتگاه اشخاص و تغییرات آن هر سال حداقل سه‌ماه پیش از آغاز سال تحصیلی جدید اسامی و نشانی اطفال و نوجوانان ایرانی و غیرایرانی را که به سن قانونی تحصیل رسیده‌اند، به تفکیک مناطق به آموزش و پرورش اعلام کند.
ث) وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف است اقدامات زیر را انجام دهد:
1- نظارت موثر بر اماکن کار جهت پیشگیری و مقابله با آزار یا بهره‌کشی اقتصادی از اطفال یا نوجوانان؛
2- معرفی اطفال و نوجوانان بزه‌دیده یا در معرض خطر به نهادهای حمایتی و قضایی؛
3- پوشش بیمه‌ای کامل مشاغل برای نوجوانان بین پانزده تا هجده سال شاغل.
ج) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است اقدامات زیر را انجام دهد:
1- تدوین دستورالعمل‌های بهداشت کار و مراقبت پزشکی برای انطباق شرایط کار نوجوانان با استانداردهای لازم.
2- پذیرش و درمان فوری اطفال و نوجوانان آسیب‌دیده در تمام مراکز بهداشتی درمانی همراه با ارسال گزارش موارد مشکوک به آزار به مراجع قضایی و بهزیستی.
3- پوشش کامل بیمه سلامت برای تمام اطفال و نوجوانان ساکن ایران.
چ) وزارت آموزش و پرورش مکلف است اقدامات زیر را انجام دهد:
1- اعلام موارد عدم ثبت‌نام و موارد مشکوک به ترک تحصیل اطفال و نوجوانان تا پایان دوره متوسطه به سازمان بهزیستی کشور یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضائیه حسب مورد جهت انجام اقدامات لازم.
2- شناسایی، راهنمایی و معرفی اطفال و نوجوانان موضوع این قانون، به نهادهای حمایتی و قضایی جهت انجام اقدامات حمایتی لازم.
3- انجام اقدامات لازم جهت ثبت نام و پوشش تحصیلی کامل اطفال و نوجوانان موضوع این قانون تا پایان دوره متوسطه.
4- آموزش مدیران و کارکنان آموزشی و اداری در زمینه حقوق اطفال و نوجوانان.
ح) سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در راستای رسالت خود مبنی بر اطلاع‌رسانی درمورد حقوق اطفال و نوجوانان موظف است اقدامات زیر را انجام دهد:
1- تولید و پخش برنامه‌های منظم برای بالا بردن سطح اطلاعات عموم مردم در حوزه حقوق اطفال و نوجوانان.
2- طراحی و ایجاد نظام رده‌های سنی و محتوایی آثار و محصولات صدا و سیما در برنامه‌های مرتبط با اطفال و نوجوانان.
3- همکاری با سایر نهادها و دستگاه‌های مندرج در این قانون برای تولید آثار و برنامه‌های علمی، آموزشی و فرهنگی جهت تحقق اهداف این قانون.
4- جلوگیری از تولید، پخش یا تبلیغ هر برنامه یا محصول مضر به سلامت، تربیت، اخلاق یا سایر حقوق اطفال یا نوجوانان.
5- تدوین و اجرای ضمانت اجراهای اداری و انضباطی برای تهیه‌کنندگان، مجریان و دست‌اندرکاران تولید و پخش برنامه‌های صدا و سیما در راستای اجرای این قانون.
تبصره- آییننامه اجرایی این ماده ظرف مدت سه‌ماه از تاریخ لازمالاجرا شدن این قانون توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با همکاری سایر دستگاه‌های مرتبط تهیه و به تصویب هیات‌وزیران خواهد رسید.
نقش قابل توجه مددکاران اجتماعی در لایحه
پس از تصویب این لایحه رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران با ابراز امیدواری از رای مثبت نمایندگان مجلس به کلیات قانون حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، نقش مددکاران اجتماعی در این قانون را قابل توجه دانست.
سید‌حسن موسوی‌چلک با اشاره به اینکه مجلس در نهایت با کلیات این طرح موافقت کرده است اظهار کرد: اگر چه تصویب این طرح مدت‌ها به طول کشید اما همچنان موثر است. این لایحه از سوی قوه قضاییه پیشنهاد داده شده اما بیشتر از آنکه بر محور قضایی استوار باشد مددکاران اجتماعی محور اجرای آن هستند، به صورتی که اگر مددکاری احساس کند ممکن است خطری کودکی را تهدید کند می‌تواند مداخله انجام دهد و تا مرحله شناسایی تشخیص، حمایت، نگهداری و توانمندسازی کودک یا نوجوان نقش‌آفرینی کند.
در این لایحه پیش‌بینی شده در صورتی که کودک شرایط حضور در دادگاه را نداشته باشد مددکار بتواند بر اجرای حکم نظارت داشته باشد. رسیدگی به وضعیت کودکان اتباع بیگانه، تشخیص هویت و حتی کودکان معارض با قانون نیز در این لایحه پیش‌بینی شده است. همچنین ماده 66 آیین دادرسی جدید پیش‌بینی کرده سازمان‌های مردم‌نهاد بتوانند در حوزه کودکان مطالبه‌گری کنند.
آخرین موضوعی که روز گذشته در صحن علنی مجلس تصویب شد، تشکیل دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان در قوه قضاییه بود. بر این اساس نمایندگان مصوب کردند که دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضاییه به منظور ایجاد زمینه‌های همکاری با سایر نهادها، تهیه گزارش‌های موردی یا ادواری، انجام مطالعات و تحقیقات آماری و اطلاعاتی، پایش و ارزشیابی فعالیت‌های دفاتر استانی و شهرستانی در خصوص اجرای این قانون در قوه قضاییه تشکیل شود.
حالا باید منتظر ماند و دید بعد از تصویب لایحه تغییری در شرایط کودکان صورت خواهد گرفت یا شرایط کودکان هیچ تغییری نمی‌کند و تصویب این لایحه بعد از 7 سال تنها شلوغ‌کاری خبری است. هرچند محمدرضا بادامچیان، نماینده مجلس زیاد به تصویب شدن این لایحه خوشبین نیست و در توئیتر خود اعلام کرده: این لایحه تمام مسایل مربوط به حقوق کودکان را تضمین نمی‌کند. پس از بررسی و تصویب جزییات این لایحه، باید طرح‌ها و لوایح دیگری نیز درباره حقوق کودکان به صحن مجلس بیاید.
