دکتر سیدحسین نبوی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص وضعیت جامعه ایرانی و شکاف بین نسلی گفت: شکاف بین نسلی اغلب در مطبوعات و پژوهش‌ها تحت همین عنوان به کاربرده می‌شود اما پژوهشگران گاهی اوقات تمایل دارند که با عنوان تفاوت‌نسلی از آن نام ببرند یعنی تفاوتی که بین نسل‌های قبل و نسل‌های جدید وجود دارد و امری طبیعی است.
نبوی با اشاره به اصطلاحات شکاف بین نسلی، تغییر بین نسلی و تفاوت بین نسلی خاطرنشان کرد: هرکدام از این کلمات که به ظاهر مترادف یکدیگر هستند، در ادبیاتی که درباره شکاف بین نسلی موجود است تفاوت‌هایی دارند.
وی افزود: منابعی که درباره این مفهوم شکل گرفته است به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ اول منابعی که از گسست نسلی سخن می گویند؛ دوم منابعی که موضوع آنها تفاوت نسلی است و سوم منابعی که درباره شکاف نسلی هستند، به همین دلیل نمی‌توان این مفاهیم را به یک معنا دانست.
وی خاطرنشان کرد: هرگاه تفاوت‌های بین دو نسل، برای هر دو طرف قابل تحمل باشد و مبدل به یک تضاد نشده باشد می‌توان آن را تفاوت نسلی دانست تا شکاف نسلی، اما در برخی از مواقع ممکن است تفاوت ارزش‌ها و هنجارها از جهات کمی و کیفی بین دو نسل به صورت شدید رخ دهد؛ در چنین وضعیتی این تفاوت‌ها فقط یک ناهماهنگی نیست و پس از مدتی بین آنها تضاد و تناقض عمیقی شکل می‌گیرد آنجاست که شکاف بین نسلی شکل می‌گیرد.
جامعه ایرانی در حال نزدیک شدن به شکاف بین نسلی است
این جامعه‌شناس ادامه داد: آن چیزی که امروزه در جامعه شاهد آن هستیم از این حکایت دارد که جامعه ما هنوز دچار گسست نشده بلکه به شکاف نسلی تا حدودی درحال نزدیک شدن است. در این جامعه تفاوت نسلی به صورت کامل وجود دارد و قابل مشاهده است و در بعضی مواقع هم شدت پیدا می‌کند و به شکاف نزدیک‌تر می‌شود.
نبوی اظهار داشت: سیاستمداران شکاف نسلی را چندان به رسمیت نمی‌شناسند و سعی می‌کنند آن را ناچیز جلوه دهند اما پژوهشگران تمایل بیشتری دارند تا از شکاف نسلی و حتی گسست نسلی که مرحله حادتری به نظر می‌رسد سخن بگویند.
این استاد جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی در ادامه گفت: واقعیت امر این است که در هر زمان و مکانی بین نسل والدین و نسل فرزندان تفاوت‌هایی وجود دارد که بیشتر فرهنگی است چون نسل جوان‌تر در ارزش‌ها و هنجارها و در چارچوب‌های تفسیری که دارد ( و بر اساس آن کنش‌هایی را انجام می‌دهد) متفاوت است.
نبوی اضافه کرد: شکاف نسلی خاص جامعه ما نیست و از گذشته‌های دور در جوامع مختلف وجود داشته است؛ به عنوان مثال در جامعه سومریان هم والدین هم نسبت به شیوه رفتاری فرزندان خود اظهار نگرانی می‌کردند و نسبت به تداوم جامعه خود با توجه به رفتار فرزندان اظهار نگرانی می کردند.
این استاد جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی در خصوص دلایل ایجاد شکاف بین دو نسل مختلف توضیح داد: دو دلیل مهمی که می‌توان برای این وضعیت بر شمرد یکی گسترش نقش رسانه‌ها و دیگری سرمایه‌دارانه شدن فرهنگ و جامعه ایران است.
وی، انقلاب اسلامی سال 57 را به عنوان مبدأ شکل گیری شکاف نسلی در دوره جدید، ذکر و خاطرنشان کرد: پس از انقلاب، لایه‌های پایین جامعه، مدیریت سطوح میانی و کلان کشور را در دست گرفتند و به ترویج ارزش‌های ایدئولوژیک در جامعه پرداختند؛ پس از دهه اول، در هر دوره بین نسل‌ها فاصله‌ای ایجاد و رفته رفته شدیدتر شد؛ از دوره سازندگی تا اصلاحات، تا دوره احمدی‌نژاد و تا دوره کنونی، در هر دوره تفاوت میان نسل قدیم (والدین) و جدید(فرزندان) بیشتر شده و می‌توان گفت که در حال حاضر نسل‌ها دچار نوعی تضاد شده‌اند؛ چون نسل والدین با توجه به محدودیت‌های نسل قبل، نسلی قانع و نسل جدید که تجربه‌ای از رفاه را با خود دارد دارای توقعات و انتظارات زیادی است.
نبوی افزود: در این میان رسانه‌های رسمی مانند تلویزیون و رادیو و رسانه‌های غیررسمی مانند شبکه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های اجتماعی مختلف هم در بیشتر شدن شکاف‌های بین نسلی و ترویج ارزش‌های مدرن نقش موثری داشته‌اند.
نبوی در ادامه به تشریح تأثیرات این وضعیت بر خانواده ایرانی، اشاره و خاطرنشان کرد: عمده خانواده‌های امروزی در ایران متشکل از نسل والدین و نسل جدید فرزندان هستند؛ شکاف میان این دو نسل از دوران سازندگی که توزیع ثروت بیشتری در جامعه رخ داد شکل گرفت و بعدها به تدریج افزایش یافت.
وی ادامه داد: والدین احساس می‌کردند که فرزندان آنها تفاوت شدیدی با آنها پیدا کرده‌اند؛ هر چه اختلاف سنی بین والدین و فرزندان در این وضعیت بیشتر می‌شد اختلاف نظرها هم میان این دو نسل افزایش می‌یافت.
ازدواج سفید حاصل شکاف بین نسلی است
نبوی اضافه کرد: اگرچه این وضعیت در دهه اول انقلاب، بحرانی جدی به وجود نیاورد اما در سال‌های اخیر اهمیت زیادی یافت و باعث شکل گیری بحران‌هایی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی گردیده است؛ مثلاً ازدواج سفید یکی از پیامدهای این وضعیت در عرصه خانواده است که از همین شکاف و تمایل افراد برای زندگی درخارج از خانواده ناشی شده است.
وی با بیان اینکه تضاد و شکافی که در درون خانواده رخ داده متزلزل شدن خانواده را به دنبال داشته است، گفت: درگذشته حتی اگر والدین با فرزندان خود مشکلی هم داشتند فرزندان والدین خود را در سنین سالمندی رها نمی‌کردند اما مسئله‌ای که امروزه در جامعه شاهد آن هستیم این است که بسیاری این تفکر را دارند که والدین سالمند خود را در نهادهایی که به طور خاص برای این کار شکل گرفته‌اند قرار داده و زندگی راحت خود را در پیش بگیرند.
روند شکاف بین نسلی در جامعه ایرانی شدت گرفته است
این جامعه‌شناس در پاسخ به اینکه با روند فعلی چنین وضعیتی تا کجا پیش خواهد رفت گفت: اگرچه پژوهشی به طور خاص در این زمینه انجام نشده ولی بر حسب شم جامعه شناسی و شعور عملی جامعه شناسانه می‌توان تا حدودی پیش‌بینی کرد که این فرایند و شکاف نسلی احتمالاً شدت پیدا می‌کند. هم به لحاظ ساز وکارهای اقتصادی جامعه و هم به خاطر ساز و کارهای مربوط به تکنولوژی جامعه می‌توان پیش‌بینی کرد که شکاف بین نسلی رفته رفته افزایش پیدا می‌کند و انتظارات نسل جوان از نسل کهن‌تر شدت پیدا خواهد کرد.
این استاد جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی گفت: به طور بالقوه این بحران‌ها همیشه وجود خواهند داشت و هرکجا عامل جدیدی پیدا شود این بحران بالقوه به بحران بالفعل تبدیل می‌شود همانطور که در دی ماه سال قبل چنین اتفاقاتی رخ داد.
وی در خصوص ارتباط تفاوت بین نسل‌ها و حوادث دی ماه سال گذشته اظهار کرد: وزیر کشور پس از این اتفاقات یکی از دلایل آن را تغییر نسل عنوان کرد؛ اگرچه اتفاقات دی ماه به طور کامل به این موضوع مرتبط نیست اما می‌توان بخشی از آن را به تغییر نسل پیوند داد چون نسل جدیدی به وجود آمده که انتظارات مختلفی دارد ولی در واقعیت به جای این انتظارات با انباشت ناکامی‌ها مواجه شده که به یک انبار باروت تبدیل گردیده است.
گفت و گو از سارا پورنصرالله، خبرنگار ایسنا
