مرتضی گلپور؛ مصطفی محقق داماد، امیر محبیان، عباس عبدی و صادق زیباکلام، روز گذشته در نشست «صلح و دموکراسی» که به همت انجمن صلح انجمن جامعه‌شناسی برگزار شد، الزامات صلح و دموکراسی و نسبت این دو مفهوم را بررسی کردند.
محقق داماد، از جایگاه صلح در ادیان مسیحیت و اسلام گفت و مفهوم خدا را به معنای «صلح» دانست، امیر محبیان در پاسخ به این پرسش که آیا تلازمی میان صلح و دموکراسی وجود دارد، لازمه شکل‌گیری دموکراسی را شکلی از صلح برشمرد.
عباس عبدی از نگاه واقع‌گرایانه، رابطه دموکراسی و صلح را بررسی کرد و اینکه در سطح ملی و بعد بین‌المللی، دموکراسی چه انعکاسی در وقوع صلح دارد و سرانجام، صادق زیباکلام به این پرسش پرداخت که چرا هنوز در خاورمیانه خشونت امری مقدس است؟
محقق داماد: خدا یعنی صلح
مصطفی محقق داماد، رئیس گروه حقوق دانشگاه تهران سخنان خود را با این اشاره آغاز کرد که مجمع ملل و بعد‌ها سازمان ملل براساس طرح امانوئل کانت، فیلسوف آلمانی برای شکل‌گیری صلح پایدار بنا شد. وی با بیان اینکه، اما پس از رساله کانت درباره صلح پایدار تا امروز قریب به 130 جنگ تنها در آلمان، کشور کانت رخ داده است، این پرسش را مطرح کرد که آیا صلح پایدار ممکن نیست؟ وی در ادامه، این پرسش را در حوزه الهیات دنبال کرد که خداوند، دین و انبیا چه پیشنهادی برای انسان دارند؛ آیا باهم بجنگند یا با صلح در کنار هم زندگی کنند؟
محقق داماد
این استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه قرآن به ما می‌گوید اگر انسان دو نکته «ایمان وعمل صالح» را رعایت کند، بشر به سوی صلح و دوستی می‌رود، اضافه کرد: هیچ کدام از این دو اصل به تنهایی جواب نمی‌دهد و ایمان و عمل صالح باید در کنار هم باشند و بخوبی تفسیر شوند تا ما احترام به جز خود، احترام به انسان‌های دیگر و تواضع را بیاموزیم و عملی کنیم. وی، ایمان و عمل صالح را این طور معنا کرد: ایمان یعنی پناه آوردن به دامن خدایی که نامش صلح است، سلام نام خداوند است و خدا یعنی صلح، یعنی سلام، آرامش و اسلام یعنی تسلیم شدن در مقابل صلح و آرامش.
محبیان: تلازم صلح و دموکراسی
امیر محبیان، استاد دانشگاه و رئیس پژوهشگاه راهبردی آریا، در سخنان خود، لازمه شکل‌گیری دموکراسی را شکلی از صلح دانست و تأکید کرد که در محیط آشوب، عقل از میان می‌رود و امکان حل منازعه دیگر وجود نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه دموکراسی یک روش عقلانی مدیریت تعارض است، ریشه بروز جنگ‌ها را پیچیده‌تر از آن چیزی دانست که در تاریخ مطرح می‌شود و گفت: جنگ‌ها ریشه‌های دیگری غیر از غیردموکراتیک بودن دولت‌ها دارند، چنان که در آلمان هیتلری، این احساس تبعیض و فقدان عدالت تاریخی بود که باعث شد همه ملت آلمان پشت سر هیتلر با دنیا بجنگند.
محبیان با اشاره به اینکه دموکراسی موجب صلح نمی‌شود، عامل اصلی صلح در جهان امروز را هزینه‌های سنگین جنگ دانست و اضافه کرد: اقتصاد و هزینه‌های سنگین جنگ، عامل بازدارنده وقوع جنگ بوده است، از این رو صلح‌طلبی امروز برای فرار از هزینه‌هاست. وی با اشاره به اینکه دموکراسی‌ها نیز با هم می‌جنگند، به جنگ فنلاند و انگلیس یا پاکستان و هندوستان اشاره کرد و گفت: تفاهم که دموکراسی می‌تواند باعث شکل‌گیری آن شود، می‌تواند مانع بروز جنگ شود، همچنین وجود عدالت یا احساس عدالت نیز می‌تواند عامل دیگر در جلوگیری از بروز جنگ باشد، زیرا هر نوع تبعیض مانند بذر کینه‌ای است که سرانجام از خاک بیرون خواهد آمد.
رابطه صلح و دموکراسی به روایت عبدی
عباس عبدی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر اجتماعی، از منظری واقع‌گرایانه، اثرات دموکراسی در فرآیند داخلی که مانع بروز جنگ می‌شود را ارزیابی کرد.
بر این اساس، وی با اشاره به اینکه دموکراسی خشونت را در داخل کشور کم می‌کند، خشونت را تقابل منافع از طریق تخاصم شخصی به جای استفاده از روش‌های قانونی معنا کرد و گفت: دموکراسی تضاد منافع را از میان نمی‌برد، بلکه این تضاد را روان می‌کند، اما در محیط‌های غیردموکراتیک بر تعارض‌ها سرپوش گذاشته می‌شود تا هنگامی که ناگهان سرریز می‌کند.
عباس عبدی
عبدی با اشاره به اینکه دموکراسی مبتنی بر مشارکت است، اضافه کرد: اگر انسان مشارکت نکند، نمی‌توانید با او ارتباط برقرار کنید، زیرا مشارکت درک متقابل، اعتماد و تفاهم میان انسان‌ها را بیشتر می‌کند و باعث می‌شود حل اختلاف کمتر به سمت خشونت برود.
عبدی، تدوین قوانین منصفانه، دستگاه قضایی مستقل و تقویت فردیت در عین تقویت هویت ملی را از دیگر ویژگی‌های دموکراسی‌ها دانست و تأکید کرد: در دموکراسی هزینه خشونت بالا است، زیرا قوانین منصفانه است و اختلافات جزئی است، همچنین قوه قضائیه مستقل وجود دارد و در نهایت اینکه در دموکراسی‌ها مردم درآمد بالایی دارند.
وی با بیان اینکه همه این‌ها در موازنه و توزیع قدرت بازتاب می‌یابد، اظهار کرد: در دموکراسی قدرت انحصاری نیست و در نهایت همه این شرایط باعث می‌شود که دموکراسی به روش‌های مسالمت‌آمیز حل اختلافات کمک می‌کند و وقتی در داخل از جنگ دور شویم، به طریق اولی در سطح بین‌المللی نیز دموکراسی‌ها سعی می‌کنند به سمت صلح سوق پیدا کنند.
زیباکلام: تقدس خشونت در خاورمیانه
صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران به این موضوع پرداخت که چرا همچنان خشونت در خاورمیانه مقدس شمرده می‌شود؟ وی با اشاره به اینکه در غرب، پس از جنگ جهانی اول و خسارت‌های مادی و انسانی شدید آن، پرسش از چرایی جنگ مطرح شد، افزود:، اما در کشوری مانند ایران یا دیگر کشور‌های خاورمیانه اساساً چنین پرسشی مطرح نشد.
صادق زیبا کلام
زیباکلام با اشاره به کتاب یک نویسنده انگلیسی که معتقد بود هیچ انقلاب خشونت‌آمیزی نمی‌تواند صلح به همراه داشته باشد، به تجربه انقلاب اکتبر روسیه و انقلاب اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: اساساً پیش از بروز انقلاب‌ها، در زندان‌ها و هنگام شکنجه‌ها کسی با انقلابیون با زبان دیگری غیر از خشونت سخن نگفته بود و به همین دلیل بود که آنان زبان دیگری را نمی‌دانستند.
وی با تأکید بر اینکه با استفاده از خشونت نمی‌توان به دموکراسی رسید، برخی اعدام‌های پس از انقلاب را ناشی از وجود خشونت پیش از انقلاب دانست و اضافه کرد: نه تنها انقلابیون زبان دیگری جز خشونت نمی‌دانستند، بلکه اپوزیسیون آنان نیز اشتهای سیری ناپذیری برای خشونت داشتند.
منبع: روزنامه ایران
