قرارگیری ایران در سرزمینی که اقلیمی خشک دارد، تجربه‌ای هزاران‌ساله است که حتی پیشینیان این قوم نیز به آن توجه داشته‌اند.
به گزارش به نقل از صبح نو ،اینکه ایرانیان مبدعان قنات بوده و هزاران سال قبل به فکر انتقال آب بوده‌اند، نشان‌دهنده تدبیر و چاره‌اندیشی آنان است؛ اما افزایش جمعیت و تغییرات اقلیمی که در دهه‌های اخیر تمام محیط‌زیست کره زمین را تحت تاثیر قرار داده است، موجب شده منابع آبی در ایران نیز با تهدید و محدودیت مواجه شوند. در چنین شرایطی طرح‌های انتقال آب از دریاهای شمال و جنوب کشور به استانهای مرکزی از ایده‌هایی است که همیشه کارشناسان با آن مخالفت کرده‌اند.
انتقال آب از دریای خزر که از اواسط دهه80 مورد توجه قرار گرفت، در چندین سال گذشته بارها
سر و صدا به‌پا کرده است. از همان زمان که کلنگ احداث این طرح به زمین زده شد سیل انتقادات کارشناسان هم به راه افتاد. این طرح برای چند سال به حاشیه رفت، اما دوباره در هفته‌های اخیر موجب افزایش انتقادها شده است. حجت‌الاسلام حسن روحانی، رییس‌جمهوری در سفر هفته گذشته خود به استان سمنان دوباره طرح انتقال آب از خزر به سمنان را مطرح کرد. این در حالی است که پیش از این با تصمیمی که نمایندگان در زمستان سال95 گرفتند، تصور می‌شد پرونده این طرح برای همیشه بسته شده است.
این در حالی است که کارشناسان اعتقاد دارند اگر سدسازی‌های بدون مطالعه در دهه‌های گذشته موجب بروز مشکلات فعلی در زمینه بروز گرد و غبار در سراسر کشور شده، با انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان باید منتظر اتفاقات تلخ‌تر در حوزه مدیریت منابع آبی بود. آقای حسین آخانی، استاد گیاه‌شناسی دانشگاه تهران در واکنش به طرح انتقال آب خزر به روزنامه «همشهری» گفته است: مهم‌ترین مشکلی که انتقال آب خزر ایجاد می‌کند تغییرات وسیع در اکوسیستم‌های منطقه است. این تغییرات وسیع در شرایطی که محیط زیست کشور با انواع معضلات نظیر گردوغبار، فرسایش خاک، فرونشست و نابودی زیست‌بوم‌های آبی مواجه است علاوه‌بر تخریب‌های گسترده، باعث تشدید معضلات موجود می‌شود. در‌واقع هیچ کشوری با اجرای پروژه‌هایی از این دست به مشکلات خود اضافه نمی‌کند.
بی‌اعتنایی به هشدار کارشناسان
آقای عزیز عابسی، استادیار دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل هم با انتقاد از دولت در تأیید انتقال آب از دریای خزر به سمنان گفته است: «به نظر می‌رسد دولت به هشدارهای متخصصان خود اعتنای کافی ندارد.» به گفته وی، داشتن صنایع آب‌بَر در سمنان و توسعه شهرها در کویر فاقد توجیه منطقی است و لزوم اینکه شما اهل یک منطقه باشید و بخواهید آن را به هر قیمتی توسعه دهید از اساس اشتباه است. وی در ادامه گفته است: «دلایلی چون مصرف آب شرب، کشاورزی و صنعت تنها بهانه‌ای برای انتقال آب به هر نحو ممکن بوده و این افراد به‌دنبال کشاندن جمعیت بیشتر به سمنان و توسعه فیزیکی و ساختاری این استان هستند، چرا که مدعی‌اند سمنان بهترین گزینه جایگزین برای پایتخت شدن پس از تهران است.» این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به طرح آمایش استان سمنان گفته است: «بر اساس این طرح توسعه سمنان محدود و غیر آب‌بَر بوده و پایش‌های وزارت نیرو در آمایش سرزمین، سمنان را فاقد ساختار لازم برای توسعه بیشتر معرفی کرده است، بنابراین نباید اجازه داد در این مناطق صنایع آب‌بر افزایش یافته و احداث شود.»
چندین سال پیش از طرح دوباره اجرای انتقال آب از خزر به سمنان دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس ایرانی مسائل محیط‌زیست هم گفته بود: ایده اتصال دریای خزر به کویر، از زمان ناصر‌الدین شاه وجود داشته، در زمان مرحوم هاشمی رفسنجانی نیز مطرح شده و تاکنون ادامه داشته؛ اما این پروژه تاکنون عملیاتی نشده و قابل اجرا نیست.
از نگاه وی؛ «ایده انتقال آب دریای خزر برای مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی به استانهای مرکزی از جمله سمنان مطرح شده، اما شوری آب دریاچه خزر 13میلی‌گرم در هر لیتر است که قابل استفاده در این زمینه‌ها نیست، صرفه اقتصادی هم ندارد. از طرفی خاک سمنان و مناطق مرکزی قابل کشت نیست، کلاً شن و خاک رس است. برای کدام مصارف کشاورزی و صنعتی قرار است این پروژه چند میلیاردی عظیم انجام شود؟»
اما یکی دیگر از نکات فنی در اجرایی نشدن این طرح به شرایط جغرافیایی باز می‌گردد. سطح دریای خزر 28متر پایین‌تر از سطح آب‌های آزاد (خلیج فارس) است و مسیر شمال-جنوب ایران با بیش از دو هزار کیلومتر فاصله دارای پستی و بلندی‌های زیادی مانند ارتفاعات البرز و پستی‌های دشت کویر و دشت لوت است.
انتقاد نمایندگان شمالی
موضوع انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان در دوره‌های مختلف مورد انتقاد نمایندگان استانهای شمالی نیز بوده است. آقای غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، نماینده مردم رشت در یکی از نطق‌های خود در صحن مجلس خطاب به دکتر روحانی گفته است: «لایحه انتقال آب دریای خزر در برنامه ششم رأی نیاورد و حذف شد. چرا نظر و وعده خلاف قانون به مردم زادگاه‌تان دادید؟»
وی همچنین تأکید کرد: «شما رییس‌جمهوری ایران هستید. برای آب‌رسانی به سمنان و قلب کویر حاضر شدید، قلب مردم شمال کشور را جریحه‌دار کنید.» آقای علی‌اصغر یوسف‌نژاد، نماینده مردم ساری در مجلس شورای اسلامی هم با انتقاد از طرح انتقال آب خزر به استان سمنان در تذکر شفاهی خود خطاب به رییس‌جمهوری گفت: «مردم استان مازندران قطعاً اجازه انجام چنین کاری را نخواهند داد.» وی ادامه داد: «آقای رییس‌جمهوری منطق جنابعالی از جنبه فنی و تخصصی و از نظر مالی و بودجه‌ای درباره انتقال آب دریای خزر چیست؟ چرا با توجه به تذکرات مطرح شده درخصوص مسائل اکولوژیکی درباره انتقال آب دریای خزر صحبت می‌کنید؟» این عضو هیأت‌رییسه مجلس تجربه دریاچه ارومیه را یادآور شد و افزود: «تجربه این دریاچه و تعداد دیگری از دریاچه‌ها ما را راهنمایی می‌کند که دیگر از این سخنان نگوییم.»
آقای علی‌محمد شاعری، نماینده مردم نکا، بهشهر و گلوگاه در مجلس هم با هشدار درباره اجرای این طرح گفته است: «هرگونه دستکاری در دریاچه خزر تبعات جبران‌ناپذیری را برای محیط‌زیست منطقه، اقتصاد و اشتغال مردم شمال کشور در پی دارد.» به گفته وی هر استانی که با بحران آب مواجه شود مدعی انتقال آب از دریاچه خزر خواهد شد و به‌تدریج خزر را خشک می‌کنند؛ چرا‌که این دریاچه اصلاً ظرفیت دستکاری را ندارد.
