عکس گرفتن با فرمت جِی پِگ (JPEG) یا فرمت خام (RAW) از آن بحث های دنیای عکاسی است که هیچوقت به نتیجه نمی رسد. بعضی از عکاسان همیشه از فرمت خام استفاده می کنند و بعضی هم JPEG را در هر شرایطی کافی می دانند. بعضی ها هم نمی دانند با فایل خام چه کار کنند ولی برای اینکه حرفه ای به نظر برسند، همیشه RAW+JPEG عکس می گیرند و نهایتاً از همان JPEG استفاده می کنند.
تا چند سال قبل عکاسی با فرمت خام فقط به دوربین های حرفه ای تعلق داشت، ولی حالا دنیای موبایل هم از این موهبت بهره مند شده و اکثر گوشی های رده بالا (در کنار برخی میان رده ها) هم می توانند عکس خام بگیرند. در این مطلب می خواهیم ببینیم فرمت خام چیست، چه زمانی به درد می خورد، چه زمانی نباید از آن استفاده کرد، و اینکه آیا لزومی دارد در موبایل های پرچمدار از فرمت خام استفاده کنیم یا خیر.
فرمت خام چیست؟
فرمت خام را «نگاتیو دیجیتال» می نامند چون تقریباً هیچ پردازشی روی آن انجام نشده و مستقیماً از سنسور دوربین به دست می آید، درست مثل مواد خام غذا که باید آنها را با دستور مناسب طبخ و مصرف کرد. البته فایل های فرمت خام همیشه کاملاً خام نیستند و گاهی اوقات مقداری پردازش روی آنها صورت گرفته است.
فایل خام مستقیماً به شکل تصویر قابل استفاده نیست ولی تمام اطلاعات مورد نیاز برای تشکیل عکس نهایی را در خود دارد، به شرط اینکه بتوانید محتویات این فایل را پردازش کنید. در حال حاضر ده ها فرمت خام مختلف وجود دارد و هر شرکتی از فرمت اختصاصی خودش برای ذخیره سازی اطلاعات عکس استفاده می کند. با این حال در دنیای موبایل بیشتر با فرمت اختصاصی شرکت ادوبی یعنی DNG سر و کار داریم.
مزایای فرمت خام چیست؟
مزیت اصلی فرمت خام در مقایسه با فرمت JPEG این است که اطلاعات بسیار بیشتری را در خود نگه می دارد. فایل JPEG به شکل 8 بیتی ذخیره می شود، یعنی رنگ های قرمز، سبز و آبی با 256 شدت مختلف ثبت شده و نهایتاً 16 میلیون رنگ مختلف خواهیم داشت. در مقابل، فایل خام 12 بیتی می تواند رنگ های اصلی را با 4096 شدت مختلف ذخیره کند که 68 میلیارد رنگ مختلف را به وجود خواهد آورد و این رقم برای فایل خام 14 بیتی به 4.3 تریلیون می رسد.
مزیت دیگر فایل خام، دامنه دینامیکی بیشتر آن است. دامنه دینامیکی (Dynamic Range) به تفاوت مقدار روشنایی بین تاریک ترین و روشن ترین نقاط در عکس گفته می شود، به شرطی که جزئیات آن قابل تشخیص باشد. این دامنه دینامیکی گسترده به شما اجازه می دهد تا پس از ثبت عکس، جزئیات بخش های کم نور یا پرنور را بازیابی کنید.
از دیگر مزایای عکاسی با فرمت خام می توان به قابلیت تنظیم مجدد شرایط عکاسی (از جمله وایت بالانس)، تغییر فضای رنگی پس از ثبت عکس، ذخیره سازی بدون افت کیفیت، و همچنین احراز مالکیت عکاس روی محتوا اشاره کرد.
معایب فرمت خام چیست؟
فایل خام برای استفاده عادی به پردازش نهایی نیاز دارد و این موضوع، زمان بسیار بیشتری را از شما طلب می کند، چه برای یاد گرفتن و چه برای اجرای آن. به همین دلیل است که بسیاری از عکاسان مبتدی فقط در شرایط ضروری به شکل خام عکس می گیرند و در باقی موارد به همان JPEG بسنده می کنند.
مسئله دیگر در مورد فایل خام، حجم بسیار زیاد آن است. مثلاً در گلکسی اس 9 هر عکس JPEG حدود 4 مگابایت حجم دارد ولی اندازه فایل خام آن به 24 مگابایت می رسد. در نتیجه باید افزایش شش برابری حجم عکس ها را در نظر گرفت.
استاندارد نبودن فرمت خام بین شرکت های سازنده تجهیزات عکاسی هم مشکل دیگریست که کاربران با آن دست و پنجه نرم می کنند. نرم افزارهای ویرایش عکس برای خواندن فرمت خام به کمک شرکت سازنده نیاز دارند و گاهی اوقات، فرایند سازگاری با فرمت های جدید بسیار طولانی می شود. البته از آنجا که اکثر موبایل ها با فرمت اختصاصی شرکت ادوبی یعنی DNG عکس می گیرند، این مشکل تا حدودی برطرف می شود.
در نهایت RAW عکس بگیریم یا JPEG؟
پس از مرور مزایا و معایب فرمت خام، حالا رسیدیم به سؤال اصلی که RAW عکس بگیریم یا JPEG. اگر عکاس حرفه ای هستید و دوربین DSLR دارید که پاسخ کاملاً مشخص است، چون مزایای فایل خام به راحتی بر معایب آن می چربد. در دنیای موبایل اما داستان متفاوتی داریم. به همین دلیل می خواهیم تفاوت عکس های RAW و JPEG ثبت شده با موبایل را مقایسه کنیم. برای این تست از گوشی سامسونگ گلکسی اس 9 پلاس استفاده کردیم.
برای به چالش کشیدن دوربین موبایل و ارزیابی فرمت خام، به شرایطی نیاز داریم که اختلاف نوری قابل توجهی بین اجزای مختلف تصویر وجود داشته باشد. به همین دلیل بوستان آب و آتش در یک روز نیمه ابری را برای عکاسی انتخاب کردیم. همان طور که گفتیم عکس RAW بازه دینامیکی گسترده ای دارد و جزئیات کاملی از صحنه را بدون پردازش، ثبت می کند. برای بررسی این موضوع، عکس زیر را در نظر بگیرید.
این عکس با فرمت خام و بدون پردازش ثبت شده. برای اینکه وسعت اطلاعات ذخیره شده در یک فایل RAW را متوجه شوید، کافیست این فایل را با اپلیکیشن Camera Raw در فوتوشاپ باز کرده و مقدار نوردهی (اکسپوژر) را تغییر دهید. نتیجه این کار را در ادامه می بینید:
همان طور که می بینید جزئیات تمام قسمت های تصویر به خوبی قابل بازیابی هستند. البته فقط در مناطق به شدت تاریک با افزایش اکسپوژر شاهد نویز هستیم که تا حدی به خاطر حسگر کوچک موبایل (در مقایسه با دوربین های DSLR) به دست می آید. در تصویر زیر همین کار را روی عکس JPEG انجام دادیم ولی می بینید که جزئیات خاصی به عکس اضافه نمی شود، به خصوص در مناطق روشن.
حالا این بازه دینامیکی گسترده به چه دردی می خورد؟ اگر برای ویرایش عکس ها وقت بگذارید می توانید تصاویر HDR جذابی را خلق کنید. مثلاً عکس زیر با ویرایش فایل RAW در اپلیکیشن Snapseed روی موبایل تولید شده است.
برای مقایسه بازه دینامیکی تصاویر فرمت خام در گلکسی اس 9 پلاس (یا دیگر موبایل های پشتیبانی کننده از این ویژگی) می توانید دو تصویر زیر را هم در نظر بگیرید:
در ادامه می خواهیم چند نمونه دیگر را مرور خواهیم کرد که عکس JPEG ثبت شده توسط دوربین گلکسی اس 9 پلاس و عکس RAW ویرایش شده در برنامه Snapseed را در کنار هم نشان می دهند. البته توجه داشته باشید هدف از ویرایش این عکس ها، بازیابی جزئیات در بخش های بسیار تیره و بسیار روشن بوده و از آنجا که ویرایش امری کاملاً سلیقه ای است، شاید مطابق میل برخی کاربران نباشد. خوشبختانه در زمان ویرایش عکس خام شما به راحتی می توانید شدت سایه ها و نورها، اشباع رنگ، کنتراست تصویر و دمای رنگ را به دلخواه خود تنظیم کنید.
در مجموع اگر وقت و حوصله کافی برای ویرایش عکس ها داشته باشید، قطعاً به نتیجه بسیار بهتری خواهید رسید. تقریباً تمام پرچمداران اخیر دنیای موبایل می توانند عکس ها را با فرمت RAW بگیرند، البته در آیفون به اپلیکیشن ثانویه نیاز دارید. پس چه بهتر که در زمان ثبت عکس های ارزشمند و به یاد ماندنی، این گزینه را فعال کنید تا اگر عکس اصلی خوب از آب در نیامد، بتوانید با دستکاری و ویرایش عکس RAW به نتیجه مطلوب برسید.
نکته دیگری که باید اشاره کنیم، پیشرفت قابل توجه عکاسی HDR در دنیای موبایل است. اکثر شرکت های سازنده در گوشی های جدید خود، حالت HDR هوشمند را اضافه کرده اند که با ثبت چند عکس با اکسپوژرهای مختلف و سپس ترکیب آنها با یکدیگر، تا حدودی این اختلاف نوری در قاب تصویر را جبران می کنند.
اگر گوشی شما از این قابلیت بهره مند است و شما هم به هوشمندی سیستم پردازش تصویر اطمینان دارید، می توانید قید فرمت خام را بزنید چون در بعضی گوشی ها حالت HDR و حالت عکاسی RAW همزمان فعال نمی شوند. اما اگر می خواهید همه چیز در دست خودتان باشد و دستی هم در ویرایش حرفه ای تصاویر دارید، پیشنهاد می کنیم عکاسی با فرمت خام را هم امتحان کنید.
