مس مادهٔ معدنی مهمی است که نقش‌های فراوانی در بدن دارد؛ به حفظ سوخت‌وساز سالم کمک می‌کند، قوت و سلامت استخوان ها را افزایش می‌دهد، و روی عملکرد مناسب سیستم عصبی هم تأثیر دارد. کمبود مس در بدن به‌ندرت اتفاق می‌افتد، اما به نظر می‌رسد امروزه آدم‌های کمتری به‌اندازه کافی مواد معدنی کافی مصرف می‌کنند. در ادامه با علائم کمبود مس در بدن، منابع مس و همین‌طور عوارض مصرف بیش از حد مس اشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.

حتما بخوانید:

• علائم کمبود زینک (روی) و بهترین منابع غذایی برای تأمین آن
• دلایل و علائم کمبود آهن و درمان آن
• علائم کمبود ویتامین A در بدن را بشناسید

• علائم کمبود مس در بدن
• منابع مس
• عوارض مصرف بیش از اندازهٔ مس

مصرف نکردن مس کافی، کم‌کم منجر به کمبود مس در بدن می‌شود، که خطرناک هم است. سایر علت‌های کمبود مس در بدن عبارت‌اند از بیماری سلیاک، جراحی‌هایی که بر دستگاه گوارش اثر می‌گذارند، و مصرف بیش از اندازهٔ روی، چون روی برای جذب بیشتر، با مس رقابت می‌کند.

علائم کمبود مس در بدن

در این مقاله، 9 نشانهٔ کمبود مس در بدن را برایتان گرد آورده‌ایم.

1. خستگی و ضعف

خستگی و ضعف علت‌های فراوانی می‌توانند داشته باشند، که یکی از آن‌ها کمبود مس در بدن است. مس برای جذب آهن از روده ضروری است. وقتی سطح مس پایین است، بدن آهن کمتری هم جذب می‌کند. این امر می‌تواند باعث آنمی کمبود آهن (Iron Deficiency Anemia) بشود. در این بیماری، بدن نمی‌تواند اکسیژن کافی به بافت‌هایش برساند. کمبود اکسیژن هم می‌تواند باعث ضعف و خستگی بیشتر شود. چندین مطالعه روی حیوانات نشان داده‌اند که کمبود مس می‌تواند باعث آنمی شود.

علاوه بر این، سلول‌ها از مس برای تولید آدنوزین تری‌فسفات (ATP) استفاده می‌کنند، که منبع اصلی انرژی بدن است. این یعنی کمبود مس در بدن می‌تواند بر سطح انرژی هم اثر بگذارد و متعاقب آن، باعث خستگی و ضعف شود.

خوشبختانه خوردن خوراکی‌های سرشار از مس می‌تواند آنمی را که بر اثر کمبود مس در بدن روی داده، درمان کند.

2. بیماری‌های مدام

مس نقش مهمی در حفظ سلامت و تقویت سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کند، بنابراین کسانی که مدام بیمار می‌شوند، احتمال دارد دچار کمبود مس در بدن باشند.

وقتی سطح مس پایین می‌آید، بدن نمی‌تواند مانند قبل، سلول‌های ایمنی بسازد. همین مسئله ممکن است تعداد گلبول‌های سفید را به‌طرز چشمگیری کاهش بدهد و روی توانایی بدن در مقابله با بیماری تأثیر بگذارد.

مطالعات حاکی از آن هستند که کمبود مس در بدن می‌تواند تولید نوتروفیل‌ها (Neutrophil) را هم کاهش دهد. نوتروفیل‌ها گلبول‌های سفیدی هستند که به‌عنوان خط مقدم دفاعی بدن عمل می‌کنند. خوشبختانه مصرف خوراکی‌های سرشار از روی می‌تواند این تأثیرها را برعکس کند.

3. استخوان‌های ضعیف و شکننده

پوکی استخوان بیماری استخوان‌های ضعیف و شکننده است. با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به پوکی استخوان بیشتر می‌شود و با کمبود مس در بدن هم ارتباط دارد. برای مثال، بررسی هشت مطالعه روی بیش از 2100 نفر حاکی از آن است که سطح مس در بدن مبتلایان به پوکی استخوان، کمتر از بزرگ‌سالان سالم است.

مس در فرایندهایی شرکت می‌کند که اتصال عرضی در استخوان ایجاد می‌کنند. این اتصال‌های عرضی باعث می‌شوند استخوان‌ها سالم و قوی باشند.

علاوه بر این، مس باعث می‌شود بدن استئوبلاست (Osteoblast) بیشتری تولید کند. استئوبلاست‌ها سلول‌هایی هستند که بافت‌های استخوانی را تقویت می‌کنند.

4. مشکلات حافظه و یادگیری

کمبود مس در بدن یادگیری و به‌خاطرسپاری را هم مشکل‌تر می‌کند. به این خاطر که مس نقش مهمی در رشد و عملکرد مغز ایفا می‌کند.

آنزیم‌هایی که به تأمین انرژی مغز کمک می‌کنند، سیستم دفاعی مغز را یاری می‌رسانند و پیغام‌های مغز به بدن را تقویت می‌کنند، همگی از مس استفاده می‌کنند.

کمبود مس در بدن با بیماری‌هایی در ارتباط است که جلوی رشد مغز را گرفته یا بر توانایی یادگیری و به‌خاطرسپاری تأثیر می‌گذارند، مانند آلزایمر. مطالعه‌ای نشان می‌دهد مبتلایان به آلزایمر، در مقایسه با افراد سالم، تا حدود 70 درصد مس کمتری در مغزشان داشته‌اند.

5. مشکل در راه رفتن

افرادی که به کمبود مس در بدن دچار هستند، درست راه رفتن برایشان سخت است. آنزیم‌ها از مس استفاده می‌کنند تا سلامت نخاع را حفظ کنند. بعضی آنزیم‌ها نخاع را عایق‌بندی می‌کنند تا پیغام‌ها بتوانند بین مغز و سایر نقاط بدن منتقل شوند. کمبود مس در بدن می‌تواند باعث شود این آنزیم‌ها عملکرد مؤثری نداشته باشند، که منجر به عایق نخاعی کمتری می‌شود. این هم به‌نوبهٔ خود باعث می‌شود پیغام‌ها آن‌طور که باید منتقل نشوند.

مطالعه روی حیوانات نشان داده که کمبود مس می‌تواند عایق نخاعی را تا 56 درصد کاهش بدهد. راه رفتن به پیغام‌های بین مغز و بدن مربوط است. اگر این پیغام‌ها تحت‌تأثیر قرار بگیرند، ممکن است منجر به از دست رفتن هماهنگی و بی‌ثباتی اندام حرکتی شوند.

6. حساسیت به سرما

کسانی که دچار کمبود مس در بدن هستند، حساسیت بیشتری به سرما دارند. مس و سایر مواد معدنی مانند روی، به حفظ عملکرد مطلوب غدهٔ تیروئید کمک می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که سطوح T3 و T4 از هورمون تیروئید ارتباط نزدیکی با سطح مس دارند. وقتی سطح مس خون پایین است، این سطوح هورمون تیروئید هم کاهش می‌یابند. در نتیجه، غدهٔ تیروئید عملکرد مؤثری نخواهد داشت.

با توجه به اینکه غدهٔ تیروئید به تنظیم سوخت‌وساز و تولید گرما کمک می‌کند، سطح پایین هورمون تیروئید ممکن است باعث شود احساس سرما کنید. تخمین زده شده که بیش از 80 درصد از افرادی که سطح هورمون تیروئید پایینی دارند، حساسیت بیشتری نسبت به سرما دارند.

7. رنگ‌پریدگی

رنگ‌دانهٔ ملانین (Melanin) رنگ پوست را مشخص می‌کند. کسانی که پوست روشن‌تری دارند، معمولا رنگ‌دانه‌های ملانین کوچک‌تر و سبک‌تر از کسانی دارند که رنگ پوست‌شان تیره‌تر است.

آنزیم‌هایی که ملانین تولید می‌کنند، از مس استفاده می‌کنند. بنابراین کمبود مس در بدن می‌تواند بر تولید این رنگ‌دانه اثر بگذارد و باعث رنگ‌پریدگی شود.

اما باید تحقیقات بیشتری روی انسان انجام شوند تا ارتباط بین رنگ‌پریدگی و کمبود مس در بدن دقیقا تعیین شود.

8. موی خاکستری زودهنگام

رنگ‌دانهٔ ملانین، بر رنگ مو هم تأثیر می‌گذارد. با توجه به اینکه سطح پایین مس می‌تواند بر تشکیل ملانین اثر بگذارد، کمبود مس در بدن ممکن است باعث موی خاکستری زودهنگام شود.

البته تحقیقاتی روی رابطهٔ کمبود مس در بدن و تشکیل رنگ‌دانهٔ ملانین انجام شده، اما به‌ندرت پیش آمده که روی رابطهٔ بین کمبود مس در بدن و به‌طور ویژه موی خاکستری تمرکز کنند. تحقیقات بیشتری روی انسان در این حوزه باید صورت بگیرند تا رابطهٔ بین این دو کاملا مشخص شود.

9. کاهش بینایی

کاهش بینایی بسیار جدی بوده و ممکن است بر اثر کمبود مس بلندمدت اتفاق بیفتد. آنزیم‌های زیادی از مس استفاده می‌کنند که وظیفه‌شان کمک به عملکرد مناسب سیستم عصبی است، از جمله کاهش بینایی.

به نظر می‌رسد که کاهش بینایی بر اثر کمبود مس، میان کسانی که دستگاه گوارش خود را جراحی کرده‌اند، شایع‌تر است، به‌طور مثال، جراحی بای پس معده. چون این جراحی‌ها ممکن است توانایی بدن در جذب مس را کاهش بدهند.

شواهدی وجود دارند که کاهش بینایی بر اثر کمبود مس برگشت‌پذیر است، اما مطالعات دیگری هم حاکی از آن هستند که پس از افزایش مصرف مس، هیچ بهبودی در بینایی به وجود نیامده است.

منابع مس

خوشبختانه کمبود مس در بدن به‌ندرت پیش می‌آید، زیرا غذاهای زیادی حاوی مس فراوان هستند. علاوه بر این، مصرف روزانه 0٫9 میلی‌گرم مس، نیاز بدن را برطرف می‌کند. این غذاها منابع فوق‌العادهٔ مس هستند:

• 28 گرم جگر پختهٔ گاو: 458 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 6 عدد صدف پخته: 133 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 145 خرچنگ پخته: 141 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 28 گرم جگر پختهٔ گوسفند: 99 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 85 گرم ماهی مرکب پخته: 90 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 100 گرم شکلات تلخ: 88 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 156 گرم جو خام: 49 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 28 گرم دانهٔ کنجد بوداده: 35 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 28 گرم آجیل خام: 31 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 28 گرم تخمه آفتابگردان (دانهٔ آفتاب‌گردان بوداده): 26 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 108 گرم قارچ پخته: 16 درصد از مقدار موردنیاز روزانه
• 28 گرم بادام بوداده: 14 درصد از مقدار موردنیاز روزانه

مصرف هفتگی برخی از این خوراکی‌ها، می‌تواند مس کافی را برای حفظ سلامت بدن در اختیارتان بگذارد.

شایان ذکر است که می‌توانید مقداری مس هم از نوشیدن آب شیر دریافت کنید، زیرا مس معمولا در لوله‌هایی که آب را به خانه‌ها می‌رسانند، وجود دارد. البته مقدار مس موجود در آب شیر بسیار کم است و برای حفظ سطح مس بدن، باید خوراکی‌های سرشار از مس هم مصرف کنید.

عوارض مصرف بیش از اندازهٔ مس

مس برای سلامت بدن ضروری است، اما مقدار مصرف روزانه باید اندک باشد. مصرف بیش از اندازهٔ مس می‌تواند باعث مسمومیت مسی شود که نوعی از مسمومیت‌های فلزی است. مسمومیت مسی ممکن است عوارض مهلکی به همراه داشته باشد، از جمله:

• حالت تهوع
• استفراغ (غذا یا خون)
• اسهال
• دل‌درد
• مدفوع سیاه
• سردرد
• تنفس دشوار
• ضربان قلب نامنظم
• فشار خون پایین
• کما
• زردی
• آسیب و بیماری های کلیوی
• آسیب و بیماری های کبدی

بعید است با مصرف عادی مواد غذایی، کسی دچار مسمومیت مسی شود. اما مصرف آب و غذای آلوده، یا کار در محیطی با سطح مس بالا، احتمال ابتلا به این مسمومیت را افزایش می‌دهد.

اگر نگران سطح مس بدن خود هستید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما را معاینه می‌کند و ممکن است سطح مس خون‌تان را هم آزمایش کند.