مجله همشهری دانستنیها - محمد حسین جهان پناه: بیست و هشتم دی ماه دو سال گذشته «یوجین سرنان» (Eugene Cernan) آخرین فضانوردی که روی ماه قدم گذاشته بود، در سن هشتاد و دو سالگی در گذشت. با درگذشت او حالا دیگر تنها شش نفر از 12 نفری که در جریان برنامه آپولوی ناسا بیش از چهار دهه پیش روی ماه فرود آمده بودند باقی مانده اند.
سفر تاریخی این فضانوردان به ماه در فاصله سه سال بین سال های 1969 تا 1972 رخ داد. در طول آن سال ها، شش ماموریت فضاپیمای «آپولو» به ماه با موفقیت انجام شد که آخرین ماموریت مربوط به آپولو 17 در 1972 بود. از بین این 12 نفر، شش نفر را به نمایندگی از هر کدام از شش سفر فضایی به ماه با هم مرور می کنیم.
یوجین سرنان (Eugene Cernan)
آپولو 17
«یوجین سرنان» یا آن طور که مشهورتر بود «جین سرنان» که اخیرا درگذشت، یازدهمین نفری بود که روی ماه گام گذاشت اما دوازدهمین و آخرین فضانوردی بود که با شن های خاکستری قمر دوست داشتنی زمین خداحافظی می کرد. سرنان مانند خیلی دیگر از فضانوردان نسل اولی، خلبان نیروی دریایی بود و جزء سومین دسته از فضانوردان جدید ناسا بود که برای برنامه های جمینای و آپولو آموزش می دیدند.
او برای اولین بار با جمینای 9 روانه فضا شد که در نهایت ماموریتی ناموفق بود. سپس به همراه آپولو 10 برای نخستین بار به مدار ماه رفت و به همراه باقی خدمه عملیات فرود روی ماه را تمرین کرد. از این نظر او تنها کسی بود که دو بار روی ماه فرود آمد. سرنان در 1972 به همراه «آپولو 17» برای آخرین بار به ماه رفت و در 13 دسامبر همان سال هم برای همیشه با ماه خداحافظی کرد. او چند سال بعد از نیروی دریایی و سپس ناسا بازنشسته شد. شرکتی در حوزه هواوفضا تاسیس کرد و خاطراتش را تحت عنوان آخرین نفر روی ماه به چاپ رساند. او و نیل آرمسترانگ از جمله مدافعین سرسخت برنامه «کنستالیشن» ناسا بودند که یکی از اهدافش بازگرداندن انسان به ماه بود اما در نهایت توسط اوباما لغو شد.
نیل آرمسترانگ (Neil Armstrong)
آپولو 11
«آرمسترانگ» نخستین و مشهورترین فضانوردی بود که بر ماه قدم گذاشت. زمانی در جنگ کره، خلبان نیروی دریایی بود. او تنها سه سال در نیروی دریایی ماند و پس از خروج از ارتش به دانشگاه برگشت تا مدرک کارشناسی خود را در رشته هواوفضا بگیرد. آرمسترانگ خیلی زود به عنوان خلبان آزمایشی به «NACA» (کمیته رایزنی ملی هوانوردی آمریکا) ملحق شد. همان سازمانی که بعدها از خاکستر آن ناسا به وجود آمد.
آرمسترانگ در 1962 به عنوان فضانورد در ناسا پذیرفته شد و چهار سال پس از آن با ماموریت «جمینای 8» (Gemini 8) به فضا رفت. سپس به همراه «باز آلدرین» (Buzzs Aldrin) با «آپولوی 11» بر سطح ماه نشست و برای اولین بار بر شن های سفید قمر زمین قدم گذاشت تا به قول خودش گام کوچکی برای خودش و گام بزرگی برای بشریت برداشته باشد.
او بعدها جایی گفته بود خلبان ها از قدم زدن لذت نمی برند. خلبان ها عاشق پروازند و افتخارشان در فرودهای موفق است نه خارج شدن از وسیله ای که با آن پرواز می کنند. او در 1971 از ناسا استعفا داد و به دور از هیاهوی رسانه ای به تدریس در دانشگاه «سین سینتی» در اوهایو مشغول شد. آرمسترانگ سرانجام در سال 2012 در سن هشتاد و دو سالگی دار فانی را وداع گفت.
آلن شپرد (Alan Shepard)
آپولو 14
اولین آمریکایی و اولین انسانی بود که در جریان برنامه «مرکوری» به فضا رفت و در چهل و هفت سالگی، مسن ترین فضانوردی بود که روی ماه قدم می گذاشت. او یکی از خلبانان سرد و گرم کشیده نیروی دریایی بود که در 1959 به همراه 34 نفر دیگر به عنوان اولین دسته از فضانوردان انتخابی به ناسا پیوست و در برنامه های مرکوری شرکت کرد. شپرد اولین آمریکایی بود که به همراه فضاپیمای «فریدم 7» در ماموریت «مرکوری رد استون 3» (Mercury-Redstone3) به مدار زمین پرتاب شد.
در پرتاب فضایی شوروی پیش دستی کرد و «یوری گاگارین» را زودتر به مدار زمین فرستاد. به این ترتیب شپرد که تقریبا یک ماه پس از گاگارین به فضا پرتاب می شد، دومین فضانورد دنیا بود که خود را به مدار زمین می رساند. پس از بازگشت، شپرد به دلیل بروز مشکلی در گوش داخلی اش از برنامه جمیای ناسا جا ماند. با این که سرانجام پس از درمان به فرماندهی «آپولو 14» انتخاب شد و به عنوان پنجمین فرد بر سطح ماه قدم گذاشت.
دقیق ترین فرود برنامه آپولو روی ماه به نام او ثبت شده است و اقدامش در پرتاب چند توپ گلف در سطح ماه در آن سال ها شهرت زیادی برای او به همراه داشت. شپرد پیش و پس از سفر خود به ماه رییس اداره فضانوردی ناسا بود. او در 1974 بازنشسته شد و خود را به تجارت مشغول کرد. شپرد در اواخر عمر خود سرطان خون گرفت و در نهایت در 1998 در سن هفتاد و هشت سالگی درگذشت.
جان یانگ (John Young)
آپولو 16
قدیمی ترین و یکی از پرکارترین فضانوردان ناسا که برای 42 سال در این سازمان به کار مشغول بود. یانگ در 1965 به همراه «جمینای 3» برای اولین بار به فضا رفت و در طول این ماموریت به طور محرمانه، ساندویچی را با خود به فضا برد که عصبانیت شدید ناسا را به دنبال داشت. با این حال او در جریان «جمینای 10» مجددا به مدار زمین فرستاده شد. او با «آپولو 10» به مدار ماه رفت و سپس به عنوان فرمانده «آپولو 16» بر سطح ماه فرود آمد.
پس از بازگشت از ماه، جای آلن شپرد را به عنوان رییس اداره فضانوردان ناسا گرفت و در ادامه دو بار دیگر با شاتل فضایی به فضا رفت تا به این ترتیب رکورد سفرهای فضایی خود را به هفت سفر برساند.
یانگ پس از 42 سال در سال 2004 در سن هفتاد و چهل سالگی از ناسا بازنشسته شد. با این حال همچنان به نقش مشاوره ای خود برای این سازمان ادامه داد. او اکنون با 86 سال سن، پرافتخارترین فضانورد ناسا است.
آلن بین (Alan Bean)
آپولو 12
فضانوردی هنرمند یا هنرمندی فضانورد شاید بهترین لقب برای «آلن بین» باشد. او چهارمین نفری بود که بر ماه گام گذاشت و همچنین فرمانده ماموریت دوم ایستگاه فضایی «اسکای لب» آمریکا در 1972 بود. بین قصد داشت در سطح ماه برای اولین بار سلفی دو نفره ای از خودش و همکارش پت کونراد (Pete Conrad) بگیرد. با این حال آنها موفق نشدند تایمر دوربین عکاسی را در میان ابزار خود پیدا کنند و این عکس دو نفره هیچ وقت گرفته نشد.
او پس از بازگشت، نقاشی بر پایه ایده این عکس کشید و نامش را عکسی که ما هیچ وقت نگرفتیم، گذاشت. او در طول دوران خدمت و پس از آن، خودش را به نقاشی فضانوردان و سفینه های فضایی مشغول کرد و تا به حال چندین نمایشگاه از این نقاشی ها برگزار کرده است.
دیوید اسکات (David Scott)
آپولو 15
خلبان نیروی هوایی و همراه نیل آرمسترانگ در جریان ماموریت جمینای 8 که فرماندهی ماموریت «آپولو 9» را هم بر عهده داشت. او در 1971 با «آپولو 15» به ماه رفت. آپولو 15 اولین ماموریت ماه بود که در نزدیکی کوه های این قمر فرود می آمد. او و همراهش 18 ساعت در سطح ماه بودند و برای اولین بار خودروی ماه نورد را روی شن های قمر زمین آزمایش کردند.
اسکات در جریان این ماموریت به صورت غیرمجاز با خودش چند تمبر پستی برده بود و قصد داشت پس از بازگشت آنها را بفروشد. ناسا تا پیش از این ماموریت، اهمیتی به این مسائل نمی داد اما توجه افکار عمومی، این سازمان را به واکنش واداشت و اسکات در نتیجه اقدام تنبیهی پس از بازگشت، برای همیشه از پرواز محروم شد. او از ناسا بازنشسته شد و در طول سال های بعد به عنوان مشاور برای بسیاری از فیلم های سینمایی و مستندهای فضایی فعال بود.
