اعتیاد در میان کودکان و دانش‌آموزان در سال‌های دهه 90 بسیار گسترده‌تر شده و شیوع بیشتری در میان دانش‌آموزان نوجوان یافته است به طوری که طبق آخرین آمار به گفته مسوولان ستاد مبارزه با مواد مخدر یک درصد دانش‌آموزان کشور گرفتار اعتیاد هستند.
به گزارش ، روزنامه جهان صنعت نوشت: در واقع مدیر کل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی آموزشوپرورش گفت: 136 هزار نفر از دانش‌آموزان در معرض خطر ابتلا به مصرف مواد مخدر هستند و از این میان سه هزار و 600 نفر حداقل یک‌بار مصرف‌کننده مواد مخدر بوده‌اند. این 136 هزار نفر دانش‌آموزانی هستند که نشانه‌های خطر را دارند یعنی متغیرهای روانی، اجتماعی و محیطی موید این است که این افراد ریسک خطر ابتلا به مصرف مواد مخدر را دارند و بر اساس اقدامات تشخیصی متوجه شدیم از میان آنها سه هزار و 600 نفر حداقل یک بار مصرف‌کننده مواد مخدر بودند بنابراین اختلال مصرف مواد در آنها احراز شد و این افراد به مراکز درمانی ارجاع شدند و با همراهی دانشگاه‌های علوم پزشکی تحت درمان سرپایی یا بستری قرار گرفتند. اما این خطر کماکان با انواع مختلف مواد صنعتی جان دانش‌آموزان را تهدید می‌کند.
در همین زمینه، رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور دیروز عنوان کرده: هر جا حاشیه‌نشینی گسترش پیدا کند به همان اندازه اعتیاد در کودکان و نوجوانان نیز گسترش پیدا می‌کند زیرا این اقشار جامعه در معرض آسیب‌های اجتماعی بالایی قرار دارند.
این اظهارنظر موید همنشینی فقر و حاشیه‌نشینی است. شاید بتوان گفت از بی‌عدالتی اجتماعی تا بیکاری، همه ریشه در فقر دارند و کودکان نیز این‌طور قربانی می‌شوند.
مجید رضازاده در گفت‌وگو با ایلنا ضمن بیان این مطلب گفت: کودکان و نوجوانانی که سوءمصرف مواد مخدر دارند را به دلایلی نمی‌توان در مراکزی که بزرگسالان حضور دارند، نگهداری کرد و آنها نمی‌توانند در مراکز اقامتی حضور داشته باشند. به همین دلیل مدل اقامتی مراکز درمان و بازتوانی سوءمصرف مواد مخدر کودکان و نوجوانان را برای اولین بار در زاهدان راه‌اندازی کردیم و اکنون دو سال از آغاز این طرح می‌گذرد. در این اقامتگاه‌های ایجاد‌شده، بعد از درمان، سم‌زدایی و روانشناسی، بازتوانی را به کودکان و نوجوانان آموزش می‌دهیم و پس از این مراحل کودکان را به خانواده‌ها باز‌می‌گردانیم و اگر کودکان به هر شکلی سرپرست مشخصی نداشته باشند به مراکز نگهداری فرستاده می‌شوند.
رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی با اشاره به دیگر مراکز درمان، بهبود و بازتوانی سوءمصرف نوجوانان که در دست تاسیس است، گفت: مراکز بهبود و بازتوانی با توجه به الگوی زاهدان در استان‌های البرز، خراسان شمالی و تهران تاسیس خواهد شد تا از این طریق بتوانیم به کودکان و نوجوانان معتاد خدمات ارائه دهیم. آمار شهرهایی که در آن کودکان و نوجوانان معتاد هستند، در دست نیست اما باید به این نکته اشاره کنیم که هر جا حاشیه‌نشینی گسترش پیدا کند به همان اندازه اعتیاد در کودکان و نوجوانان نیز گسترش پیدا می‌کند زیرا این اقشار جامعه در معرض آسیب‌های اجتماعی بالایی قرار دارند.
اما مشکل اعتیاد فقط در میان کودکان دانش‌آموز که صرفا درس می‌خوانند، نیست بلکه موج خطر در میان کودکان کار بیشتر است. رضازاده در زمینه بازپروری کودکان و نوجوانان کار معتاد عنوان کرده: در زمینه بازپروری کودکان و نوجوانان کار، فعالیت ما باید بیشتر و تخصصی‌تر شود. در مراکز روزانه خدمات مددکاری و برنامه‌ریزی‌شده‌ای به کودکان می‌دهیم اما این کودکان پس از گذراندن ساعاتی در این مراکز به آغوش خانواده‌هایی باز‌می‌گردند که یا اعتیاد دارند یا توانایی سرپرستی کودکان و نوجوانان را ندارند. نباید این موضوع را نادیده بگیریم که عامل 90 درصد گرایش نوجوانان به اعتیاد، وضعیت نامناسب خانواده‌هاست. اکنون دیگر کسی نمی‌تواند منکر اعتیاد دانش‌آموزان باشد و این موضوع بسیار آشکار است و دانش‌آموزان معتاد پذیرفته شده‌اند. خوشبختانه اکنون دیگر همانند گذشته دانش‌آموزان معتاد از مدارس اخراج نمی‌شوند و با تلاش عوامل آموزشوپرورش به سوی درمان و بازپروری باز‌گردانده می‌شوند و مشاوران درمان با آنها در ارتباط نزدیک هستند.
رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی با اشاره به مصرف داروهای اعتیادآور گفت: متاسفانه برخی دانش‌آموزان به دلیل عدم آگاهی و برای اینکه بهتر درس بخوانند یا بیشتر بیدار بمانند، داروهای اعتیادآور مصرف می‌کنند. آماری از مصرف داروهای اعتیادآور در جوانان و نوجوانان در دست نداریم اما می‌توانیم اعلام کنیم که اعتیاد دارویی در بین نوجوانان وجود دارد.
مصرف مواد مخدر چطور بین دانش‌آموزان شیوع پیدا می‌کند
از سویی دیگر چندی پیش نادر منصور‌کیایی، مدیرکل دفتر مراقبت از آسیب‌های اجتماعی آموزشوپرورش در رابطه با تعیین شیوع مصرف موادمخدر میان دانش‌آموزان عنوان کرده بود: چند راه در این زمینه وجود دارد. نخستین روش استفاده از پیمایش است یعنی از طریق پرسشنامه و مطالعات پیمایشی شیوع اعتیاد را ارزیابی کنیم. روش دوم استفاده از انواع روش‌های ثبتی است یعنی بررسی کنیم افرادی که برای درمان اعتیاد مراجعه می‌کنند در گروه سنی کودک و نوجوان قرار دارند یا خیر و با ثبت اطلاعات گروه سنی نوجوان متوجه شویم وضعیت چگونه است.
روش سوم استفاده از انواع روش‌های میدانی است که این روش‌ها شامل مصاحبه با خانواده‌ها و مشاهداتی است که در جامعه یا مدرسه صورت می‌گیرد اما هر یک از این موارد کاستی‌هایی داشته و نقدهایی به آن وارد است. به عنوان مثال در رابطه با پیمایش و روایی پاسخ‌ها نقدهایی وجود دارد.
یکی از روش‌هایی که به نظر می‌رسد برای بررسی شیوع اعتیاد میان دانش‌آموزان دقیق‌تر است، تدوین برنامه مددکاری مدرسه است که براین اساس چهار نهاد آموزشوپرورش، وزارت بهداشت، ستاد مبارزه با مواد مخدر و بهزیستی با همراهی یکدیگر به جای اینکه از طریق مطالعات پیمایشی یا داده‌های ثبتی وضعیت مصرف مواد را بررسی کنند از طریق پروژه همکاری برای شناسایی، درمان و بازتوانی دانش‌آموزان دارای اختلال مصرف مواد، اقدام می‌کنند.
در این میان این سوال مطرح می‌شود که پروژه همکاری برای شناسایی، درمان و بازتوانی دانش‌آموزان دارای اختلال مصرف مواد در آموزش وپرورش چه مسایلی را برای شناسایی دانش‌آموزان معتاد مطرح می‌کند؟
کیایی در این خصوص به انتخاب عنوان کرده: از سال 92 که این پروژه تعریف شد چند اتفاق افتاد و آموزشوپرورش شیوه‌نامه‌ای را به استان‌ها ارسال کرد تا مشخص شود غربالگری چگونه انجام خواهد شد. پس از آن مرحله مداخله، ارجاع و پیگیری‌های بعدی است و کارگاه‌های آموزشی به این منظور برگزار شد. یک سال بعد یعنی در سال تحصیلی 94-93 ستاد مبارزه با مواد مخدر کارگروه تخصصی با حضور نمایندگان چهار نهاد تشکیل داد و با همراهی یکدیگر شیوه‌نامه مشترکی را تدوین کردیم که این شیوه‌نامه بهار سال 94 بین چهار نهاد مبادله شد و میثاق کار قرار گرفت. برای تحکیم موضوع نیز شیوه‌نامه مدیریت فوریت‌های اجتماعی یا اورژانس اجتماعی از جمله در حوزه اعتیاد و مصرف مواد مخدر را برای ادارات آموزشوپرورش ارسال کردیم و نتیجه این شد که در سال‌های تحصیلی 93-92 و 94-93 مراحل آزمایشی در حد مداخله مختصر طی شد و سال تحصیلی 95-94 مرحله مداخله مختصر به مداخلات سطح بالاتر ارتقا یافت و با این هدف در آغاز سال تحصیلی گذشته دستورالعمل جامع‌تری را با اشاره ویژه به اینکه مداخلات به سطوح بالای تخصصی ارتقا یابد، به ادارات آموزشوپرورش ابلاغ کردیم.
وی تاکید کرده: موادی که این دانش‌آموزان مصرف می‌کردند بسته به نوع جغرافیا متفاوت بود یعنی مواد سبک و سنگین مانند شیشه مصرف می‌شد اما بیشتر آنها مصرف‌کننده مواد سبک هستند یعنی مواد مخدر صنعتی استفاده نمی‌کردند. اغلب دانش‌آموزان مصرف‌کننده مواد نیز پسرانی در گروه سنی بالای 15 سال هستند.
کیایی اظهار امیدواری کرده که در آینده با استمرار این پروژه و هماهنگی‌های ایجاد‌شده در سال تحصیلی جاری موفق خواهیم شد با ابزارهای دقیق‌تر تعداد افرادی که دارای نشانه‌های خطر یا اختلال مصرف مواد مخدر هستند، با دقت بیشتری شناسایی شوند. نتیجه عملکرد این برنامه‌ها و پروژه‌ها را باید برای سال تحصیلی 96-95 نیز در نظر گرفت و دید آیا آمار اعلامی دانش‌آموزان معتاد کاهش می‌یابد یا کنترل می‌شود یا حتی افزایش می‌یابد.
