مهناز خد‌‌ا‌د‌‌وست
آلودگی هوا با ریه‌ها چه‌کار می‌کند؟
در آلودگی هوا اصل این است که عوامل آلاینده که از سوخت نفت، بنزین و گازوئیل و سایر موارد به وجود می‌آیند، سبب زیان و آسیب به همه موجودات، به‌ویژه انسان می‌شوند. من چندین بار در اوایل دهه هفتاد با مجلس شورای اسلامی رایزنی داشتم و با مستندات نشان دادم هر روز صدها تن سرب در هوای تهران پخش می‌شود و سرب وقتی وارد بدن می‌شود، دیگر خارج نمی‌گردد و در مغز استخوان هم رسوب پیدا می‌کند. آن زمان نمایندگان تهران، مجمع عمومی نمایندگان داشتند که حالا امیدواریم دوباره به وجود بیاید که مسائل تهران را به طور ویژه بررسی کنند. نمایندگان تهران هم باید مجمع داشته باشند و مردم بتوانند جدا از شورای شهر به آنها نیز رجوع کنند تا مشکلات تهران نیز مثل سایر شهرها بررسی و حل شود. مرحوم ساوجی نماینده تهران بود و جلسه‌ای گذاشتند مطالب ارائه شد، شهردار نمایندگان وزارت نیرو، وزارت نفت و همه ارگان‌ها بودند تصویب شد که باید سرب حذف شود. باید جایگاه‌های گازرسانی به وجود بیایید و قرار بر این شد که شهرداری و سازمان زمین شهری کمک کنند و سوبسید بگیرند و همینطور زمین را به افرادی که داوطلب هستند بدهند و وزارت نفت هم کمک کند و بدین‌شکل بالاخره سرب را از بنزین حذف کردند. بطورکلی همه این مواد آلاینده از طریق دستگاه تنفس وارد بدن می‌شوند. ذرات کربن سبب می‌شوند خلط شما به رنگ خاکستری متمایل شود و ذرات سیاه و دوده که چون درشت است توسط مخاط حلق و بینی گیر می‌افتد و وارد قسمت پایین نمی‌شود، ولی گازها مثل ازن، سولفور و مشتقات نیتروژن به راحتی از طناب‌های صوتی حنجره رد می‌شوند و وارد دستگاه تنفس تحتانی می‌شوند. دستگاه تنفس و راه‌های تنفسی را خداوند به شکلی طراحی کرده که ذرات همینطور که به سمت پایین می‌آیند گیر بیفتند، ولی چون گاز گوگرد و نیتروژن از این موانع عبور می‌کنند، وارد جریان خون می‌شوند و لذا شما بعد از چند ساعت احساس خستگی، بی‌حوصلگی، عصبانیت و خواب‌آلودگی می‌‌کنید که به علت تأثیر روی سیستم عصبی است.
سالیانه چند نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند؟
آمار دقیقی نداریم، ولی طبق آماری که وزارت بهداشت اعلام کرده، سالانه بین 11 تا 14 هزار نفر به علت مسائل آلودگی هوا فوت می‌شوند. در حالی که در مقابل سیگار این رقم تا 70 هزار نفر در سال است. وقتی یک هواپیما سقوط می‌کند عزای عمومی اعلام می‌شود، ولی در اثر استعمال دخانیات هر روز معادل دو هواپیما سقوط می‌کند.
آیا سرطان ریه به جنسیت هم بستگی دارد؟
بله،از آنجا که مصرف سیگار بیشتر در آقایان دیده می‌شود می‌گوییم در آقایان بروز این بیماری بیشتر است، ولی در جایی که خانم‌ها هم سیگار می‌کشند سرطان در آنها نیز به وفور وجود دارد.
موقعیت و جایگاه ایران در درمان بیماری‌های ریوی به چه صورت است؟
بدنبال برنامه‌ریزی در سطح وزارت بهداشت و با توجه به وسعت شبکه بهداشتی درمانی کشور و برنامه پزشک خانواده مقرر شد تا شبکه‌هایی تحقیقاتی ایجاد شوند. به این جهت شبکه ملی تحت عنوان شبکه بیماری‌های تنفسی، تشکیل گردید که مراکز تحقیقاتی مرتبط به این موضوع و انجمن‌ها‌ی علمی و NGO و نمایندگان بوردهای تخصصی همه عضو آن هستند که در مورد بحث بیماری‌های تنفسی و ریوی یک استراتژی و برنامه داشته باشند در موضوع درمان، دارو، آزمایش و به اصطلاح خودمان تهیه دستورالعمل‌های ملی که به لطف خدا دستورالعمل بیماری مزمن ریوی (COPD) و آسم را تهیه کردیم که مراحل خودش را در وزارتخانه طی می‌کند و این برنامه نظیر برنامه‌های کشورهای پیشرفته است که هم دستورالعمل خاص خود را دارند و براساس آن چهارچوب پیش می‌روند و در واقع همه‌چیز اصولی می‌شود و زمانی که در این چهارچوب است دولت هم هزینه‌ها را پرداخت می‌کند و چون همه‌چیز مبتنی بر اصول علمی و نظام‌مند می‌باشد قابل ارائه به عموم است و مقرون به صرفه نیز هست.
بیماری‌های ریوی متداول در کشور کدامند؟
آمار آسم و آلرژی بینی و سینوس‌ها مختلف است ولی نزدیک 30 درصد افراد جامعه به نحوی مشکل آلرژی و حساسیت دارند. در مورد آسم حداقل 10 درصد کودکان زیر
14سال و حداقل 5 درصد بالغین به آسم مبتلا هستند که این رقم بالاست و نزدیک به 7 میلیون نفر این مشکل را دارند.
به نظر شما مردم در چه مواردی باید بیشتر احتیاط کنند؟
توصیه می‌شود افراد در معرض باد، سرما و هوای آلوده قرار نگیرند، از موادی که تحریک می‌کنند خودداری کنند، استرس‌ها را کمتر نمایند و داروهای تجویز شده را استفاده کنند. عوامل فردی و محیطی نیز خیلی مهم است. گاهی به مردم می‌گویم بینی خود را خوب بشوئید می‌پرسند هر روز این کار را انجام دهیم؟ همانطور که برای بهداشت دهان و دندان هر روز مسواک می‌زنید برای بهداشت بینی و سینوس نیز ضمن شست‌و شو، بخور نیز بدهید. بخصوص در روزهایی که آلودگی هوا بیشتر می‌باشد.
بیشترین مراجعه‌کنندگان از لحاظ جنس و سن چه کسانی هستند؟
در سنین کودکی، بیشتر مراجعه کنندگان، برای درمان آسم هستند و هر چه‌قدر سن بالاتر می‌رود، مراجعه بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی، برونشیت و سرطان‌ها در دهه‌های بالاتر، بیشتر است. ما از همه طیف بیمار داریم، چون من فوق‌تخصص ریه بالغین هستم، در نتیجه کودکان را مداوا نمی‌کنم و برای این که یک رشته فوق‌تخصصی ریه در کودکان در ایران ایجاد شود، خیلی زحمت کشیدم.
نظرتان راجع به قلیان و سیگار چیست؟
هر دو یک وسیله استعماری هستند. قاچاق سیگار در ایران1000 تریلی در سال است. چهار بیماری وجود دارد که در کل دنیا (غنی و فقیر) فرقی نمی‌کند که مهم‌ترین عامل مرگ و میر هستند: 1- بیماری‌های قلبی و عروقی شامل فشار خون و سکته قلبی و مغزی، 2- بیماری‌های تنفسی، 3- سرطان‌ها و 4- مرض قند یا دیابت. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید عوامل خطر مشترک سبب پیدایش این چهار بیماری می‌شوند که عبارتند از: رژیم غذایی، ورزش، چاقی و دیگری دخانیات، و همچنین معتقدند میان این چهار مورد با دخانیات می‌توان راحت‌تر برخورد کرد و لذا یک برنامه بین‌‌المللی برای مبارزه با دخانیات وجود دارد. استعمال دخانیات در کشور ما اگر نظارت و کنترلی نداشته باشد، بی‌حساب و کتاب است و الان در حال حاضر دختران و فرزندان ما قلیان می‌کشند و قلیان کشیدن خود دریچه‌ای برای مسائل دیگر است و بار فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی دارد. ما باید در تولید گندم، برنج و شکر خودکفا بشویم، نه اینکه برای خودکفایی تولید سیگار تلاش کنیم و جایزه هم بگیریم. این روش، مایه افتخار نیست.
