دکتر امیرحسین براتی
کمردرد یکی از شایع‌ترین علائم در افراد معمول جامعه و نیز دربین ورزشکاران است. حدود 85 درصد افراد جامعه در طول عمر خود کمردرد را تجربه می‌کنند و 90 درصد این کمردردها در مدتی حدود سه ماه بهبود مییابد اما نزدیک 50 درصد این افراد یکبار دیگر عود کمردرد را تجربه می‌کنند هزینه‌های اقتصادی که کمردرد بر پیکر جامعه وارد می‌کند قابل توجه است و طبق آمارهای موجود حدود 50 میلیون دلار در آمریکا صرف هزینه‌های درمانی و نیز غیبت از کار ناشی از کمردرد میگردد. بیشترین علت ناتوانی در جوامع پیشرفته در افراد زیر 5 سال کمردرد است و بیشترین هزینه‌های درمانی در افراد 20 تا 50 سال را نیز کمردرد به خود اختصاص می‌دهد.
مهم‌ترین مسئله در درمان کمردرد معاینه دقیق و انتخاب روش درمانی مناسب است توجه به شغل بیمار و نیز سطح عملکرد او و همچنین سن بیمار و وجود بیماری‌های همراه است. در افراد مسن توجه به موارد جدی و کنار گذاشتن این موارد از ابتدایی‌ترین و در عین حال اساسی‌ترین نکات است که یک پزشک و نیز همراهان بیمار درخصوص ارجاع به موقع آن به یک فرد متخصص می‌بایست به آن توجه داشته باشند. در مردان کمردرد تا سن 50 سالگی از افزایش پیشرونده برخوردار است اما بعد از سن 50 سالگی از شیوع آن کمتر شده و در عوض در خانم‌ها میزان آن افزایش مییابد که در این خصوص توجه به کمردردهای ناشی از پوکی استخوان و نیز شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان حائز اهمیت است لازم به ذکر است که برای افراد استئوپروز نیز تمرینات خاصی وجود دارد و این افراد با انجام تمرینات تنظیم و اختصاصی در کنار تغذیه و روش زندگی مناسب و در صورت لزوم استفاده از دارو می‌توانند از یک زندگی سالم بدون کمردرد بهره‌مند شوند. در خصوص عوامل دخیل در ایجاد کمردرد مطالعات گسترده صورت گرفته است که لازم است در این خصوص به چند مورد اشاره شود مثلا کشیدن سیگار همبستگی بسیار بالایی با کمردرد مزمن دارد.
نکاتی برای پیشگیری از کمردرد
مشاغلی که در آنها خم شدن یا خم شدن همراه با چرخش برای جابجایی اجسام انجام می‌گیرد و این عمل با وضعیت گیری نامناسب همراه است از احتمال بالایی برای ابتلا به کمردرد برخوردار می‌باشند از این رو طریقه صحیح نشستن، خوابید، بلند کردن و انتقال اجسام سنگین و نیز کار کردن صحیح با رایانه از مواردی است که در پیشگیری از کمردرد حائز اهمیت است. افزایش قدرت و نیز استقامت عضلات ناحیه پشت در جلوگیری از کمردرد نقش دارد علیرغم باور عوام دارا بودن قد بلند و یا چاقی نسبی ارتباط تعریف شده‌ای با کمردرد ندارد برعکس افراد چاق یا نسبتاً چاق که رژیم‌هایی غیر منطقی اتخاذ می‌کنند با از دست دادن توده عضلانی و کاهش استقامت عضلانی فرد را بیشتر در معرض ابتلا به درد کمر و نیز سایر دردهای اسکلتی – عضلانی می‌نمایند. استرس، اضطراب افسردگی رابطه تعریف شده‌ای با ابتلا به کمردرد دارد و انجام تمرینات منظم علاوه بر تأمین آمادگی جسمانی مناسب از طریق آزادسازی واسطه‌های شیمیایی مطلوب در دستگاه عصبی مرکزی موجب کاهش فشارهای روانی میگردد.
عضلات مهم در کمردرد
از لحاظ ساختاری اندام‌هایی که موجب انتقال درد در ستون فقرات می‌شوند شامل دورا، لیگامنت‌ها، لامینا، عضلات و فاسیای آنها و در نهایت حلقه نگهدارنده دیسک است و حلقه نگهدارنده دیسک با حرکت فلکسیون به همراه چرخش برای بلند کردن یک جسم سنگین حساس بوده و در این حالت مستعد آسیب است از این رو الگوهای حرکتی که مستلزم این دو نوع حرکت توام با یکدیگر باشد دیسک را مستعد آسیب می‌نماید. از طرفی تحقیقات اخیر ثابت نموده یکی از عضلاتی که پس از یک حمله کمردرد دچار بی‌کفایتی و ضعف می‌شود عضله چند سری است. این عضله در ثبات ستون فقرات نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند و متاسفانه پس از رفع درد حاد بیمار به حالت اولیه خود باز نمی‌گردد. از این رو انجام تمرینات خاص این عضله در پیشگیری از عود کمردرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر عضلات کمر، عضلات شکمی نیز در حفظ ستون فقرات نقش مهمی را ایفا می‌کنند، از جمله مهم‌ترین این عضلات، عضله عرضی شکم و بعد از آن عضله مایل داخلی است.
تمرینات تقویتی عضله شکم که زیر نظر متخصص پزشکی ورزشی انجام می‌گیرد به بازآموزی انقباض به موقع این عضله در هنگام فعالیت‌های روزمره و حفظ ثبات ناحیه ستون فقرات کمک می‌کند. تمرینات منظم در افراد دچار کمردرد حاد و مزمن غیر‌اختصاصی قابل ارائه است. یک ارزیابی با تکیه بر تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی و مرور علائم هشدار قبل از تجویز فعالیت ورزشی الزامی است. رویکرد همه جانبه به یک بیمار مبتلا کمردرد مزمن خصوصا ملاحظات روانشناختی از اهمیت خاصی برخوردار است و تجویز ورزش‌های مناسب این افراد علاوه بر منافع جسمانی به لحاظ تقویت و بهبود جنبه‌های روانی موثر خواهد بود. انواع ورزش‌های پیشنهادی براساس دستورالعمل کالج پزشکی ورزشی آمریکا در جدول زیر نشان داده شده است.
انواع ورزش‌های پیشنهادی بر اساس دستورالعمل کالج پزشکی ورزشی آمریکا
مدت شدت حمله در هفته نوع ورزش
150 تا 300 دقیقه در هفته با تکیه
بر طول دوره ونه شدت فعالیت ورزشی 80-60درصد ضربان قلب بیشینیه یا درجه خستگی متوسط تا نسبتا سخت 7-5 هوازی:
مثال: شنا، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری،
قایقرانی و ورزش‌های آبی
در افراد زیر 50 سال تعداد 15-10 تکرار
در افراد بالای 50 سال تعداد 12-8 تکرار
در هر دو گروه شامل 10-8 حرکت در حد سن روزانه مقاومتی:
مثال: تقویت عضلات شکمی
و تقویت عضلات پشتی و اندام تحتانی
هر کشش به میزان 2 دقیقه برای
هر گروه عضلانی و به میزان سه تکرار تا حد کشش عضله که منجر
به آزردگی عضله نگردد روزانه انعطاف‌پذیری:
شامل ورزش‌های کششی‌که نباید موجب تشدید کمردرد شود.