دکتر داوود یادگاری نیا
تب مالت یکی از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوانات است که به صورت حاد، تحت حاد و یا مزمن عارض می‌شود در دام‌ها این بیماری سبب سقط، کاهش شیر و کاهش وزن می‌شود. ابتلاء انسان از طریق تماس مستقیم باحیوانات آماده و یا در نتیجه مصرف فرآورده‌های لبنی تهیه شده از شیر حیوانات آلوده ایجاد می‌گردد. این بیماری در کشور ایران به صورت یکی از بیماری‌های بومی درآمده است گونه‌های میکروبی عامل بیماری معمولاً مقاوم هستند در گوشت یخ‌زده به مدت 3 هفته در شیر خام به مدت 10 روز، در پنیر تازه تا 3 ماه و در بستنی و خامه نیز تا مدتی زنده می‌مانند. این میکروب در حرارت 60درجه سانتیگراد در عرض 15 دقیقه از بین می‌رود.
وضعیت بیماری در ایران
این بیماری در تمام نقاط کشور پراکنده است ولی وفور آن در مناطق مختلف یکسان نمی‌باشد به طوری که در برخی از مناطق جنوب کشور از کمترین میزان و در استان‌هایی که دامپروری رایج است به مراتب بیشتر دیده می‌شود.
راههای انتقال بیماری
راههای انتقال این بیماری به انسان یکی از طریق مصرف مواد لبنی پاستوریزه نشده شامل شیرخام، پنیر، خامه، بستنی سنتی و راه دیگر انتقال، تماس‌های شغلی در افرادی که به نحوی با دام سرکار دارند می‌باشد مانند تماس مستقیم با نسوج حیوان آلوده، ذبح غیر بهداشتی دام، از طریق خراش‌های پوستی و یا پاشیده شدن خون حیوان آلوده به مخاط‌های چشم و دهان می‌باشد. بنابراین بیماری تب مالت در بعضی از مشاغل نظیر دامداران، چوپان‌ها، قصاب‌ها، دامپزشکان و کارگران کشتارگاه به مراتب بیشتر دیده می‌شود.راههای نادر دیگر انتقال بیماری شامل انتقال از راه تنفس در محیط‌های آلوده مثل اصطبل‌ها و آغل‌ها و گاهی از مادر باردار مبتلا به تب مالت به جنین وی می‌باشد.
تأثیر فصول مختلف سال بر روند بیماری
از نظر فصل بیماری، در فصل بهار و تابستان که در واقع فصل حاملگی و زایمان دام‌ها است بیشتر دیده می‌شود.
علائم بیماری
دوره کمون بیماری از زمان ورود میکروب به بدن تا شروع علائم بیماری معمولا بین 1 تا 3 هفته می‌باشد. شروع بیماری می‌تواند با تب و لرز، تعریق، درد عمومی بدن، درد عضلانی، درد مفاصل، کمر درد، سردرد، بی‌اشتهایی، ضعف عمومی بدن، درد شکم و افسردگی همراه باشد. این بیماری معمولا از انسان به انسان انتقال نمی‌یابد. عوارض بیماری شامل عفونت دریچه قلب، مننژیت، عفونت استخوان و عوارض متعدد دیگر می‌باشد. از نظر درمانی بیماری قابل درمان می‌باشد. ولی دوره‌ی درمان گاهی حداقل
3ماه طول می‌کشد که بیمار باید تحت نظر پزشک درمان شود گاهی بیماری علی‌رغم درمان کامل مجدداً عود می‌کند که شاید نیاز به درمان دوباره داشته باشد.
پیشگیری و کنترل تب مالت
در کنترل تب مالت باید در ابتدا به منشاء عفونت (یعنی دام‌ها) توجه کرد، برنامه‌های کنترل و ریشه‌کنی بیماری در حیوانات خالی از اشکال نیست. پیشگیری در حیوانات شامل شناسایی حیوانات آلوده و جداسازی آنها و واکسیناسیون حیوانات واجد شرایط می‌باشد.
راههای پیشگیری در انسان شامل پاستوریزه کردن لبنیات، خودداری از مصرف محصولات دامی خام، در موارد دست زدن به لاشه‌های آلوده حیوانی باید از وسایلی نظیر دستکش و عینک حفاظتی استفاده نمود. از مصرف پنیر محلی تازه باید خودداری شود و یا حتی‌الامکان پنیر تازه به مدت 3 ماه در آب‌نمک نگه‌داری و سپس استفاده شود. شیر خام حداقل 15 دقیقه جوشانده شود. در تماس‌های شغلی با دام باید حتی‌الامکان از وسایل حفاظتی از قبیل دستکش، عینک حفاظتی استفاده کرد. از مصرف جگر خام خودداری نمود. ماست در انتقال بیماری نقشی ندارد.
تشخیص و درمان
تشخیص قطعی تب مالت با آزمایش خون انجام می‌گیرد و یا درمان کامل معمولا در 3 تا 4 هفته بهبودی دیده می‌شود. اطرافیان و اعضای خانواده شخص بیمار که ممکن است از همان غذای آلوده مصرف کرده باشند باید معاینه شده و آزمایش بدهند. درمان شامل یک دوره استراحت در رختخواب و مصرف آنتی‌بیوتیک است و جدا کردن بیمار از دیگران اغلب لازم نیست.
برای مبارزه با عفونت باکتریایی از آنتی‌بیوتیک‌هایی استفاده می‌شود و داروهای کورتیزونی برای کاهش التهاب‌های شدید استفاده می‌شود. برای درد عضلانی نیز داروهای ضد درد (مسکن) تجویز می‌شود. در رژیم غذایی این بیماران معمولا ابتدا از غذاهای نرم و ساده شروع می‌کنند و بتدریج تنوع و مقدار غذای بیمار را افزایش می‌دهند تا زمانی که به برنامه غذایی عادی برسد. بهتر است از غذاهای پرانرژی، نوشیدنی‌ها و مایعات فراوان استفاده کرد.
