تغذیه و مصرف آنتی بیوتیک‌ها (۱)

دکتر آزاده نجارزاده؛ متخصص تغذیه

یکی از مهم‌ترین داروهای ضدباکتری که امروزه مصرف زیادی در درمان بیماری‌های مختلف انسان و دام دارد آنتی‌بیوتیک‌ها هستند. آنتی‌بیوتیک‌ها مواد شیمیایی هستند که از برخی موجودات ذره‌بینی نظیر باکتری‌ها، کپک و یا برخی از گیاهان به دست می‌آیند. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ عمر نه چندان طولانی در زندگی بشر دارد.

در سال 1928 الکساندر فلمینگ، پنی‌سیلین را کشف کرد که انقلابی را در علوم پزشکی به وجود آورد. تا پیش از آن افراد بسیار زیادی به خصوص در گروه سنی کودکان در اثر ابتلا به انواع بیماری‌های عفونی و باکتر‌یایی از بین می‌رفتند. در سال 1930 میلادی 20 تا 85 درصد مرگ و میرهایی که در کشور آمریکا اتفاق ‌افتاده بود ناشی از ابتلا به بیماری ذات‌الریه بود، اما پس از کشف پنی‌سیلین این میزان به شدت کاهش پیدا کرد، به طوری که در سال 1960 میلادی مرگ و میر ناشی از ابتلا به ذات‌الریه به پنج درصد رسید. آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند دارای منشأ طبیعی باشند.

مثلاً از برخی کپک‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها می‌توان آنتی‌بیوتیک استخراج نمود. گاه آنتی‌بیوتیک‌ها منشأ نیمه صناعی (نیمه ساختگی) دارند مانند آمپی‌سیلین و تتراسیکلین و یا کاملاً منشأ ساختگی دارند که از این نوع می‌توان به کلرامفنیکل اشاره نمود. بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها فقط روی تعداد کمی از باکتری‌ها اثر می‌کنند که به آنها آنتی‌بیوتیک‌های با طیف محدود می‌گویند. از سوی دیگر، آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف، به انواعی از این ترکیبات اطلاق می‌شود که روی عده زیادی از باکتری‌ها مؤثر هستند.

مقاومت به آنتی‌بیوتیک

کاربرد وسیع آنتی‌بیوتیک‌ها امروزه بشر را با معضل جدی مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ مواجه نموده است. جالب است بدانیم پس از کشف پنی‌سیلین، گونه‌های مقاوم باکتری استافیلوکوک به ندرت مشاهده می‌شد، اما از حدود 50 سال پیش گونه‌های مقاوم این باکتری رو به تزاید گذاشت، به طوری که در سال 1955، بیش از نیمی از سوش‌های جدا شده استافیلوکوک، مقاوم بودند. مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها عمدتاً به دلیل مصارف نابه‌جا و خودسرانه افراد ایجاد می‌شود.

پروبیوتیک مصرف کنید
آنتی‌بیوتیک‌ها علاوه بر این که باکتری‌های مضر را نابود می‌کنند، می‌توانند سبب از میان رفتن میکروب‌های مفید نیز گردند. در روده انسان باکتری‌های زیادی زندگی می‌کنند که برخی از آنها اعمال مهمی را برای بدن انجام می‌دهند. مثلاً ساختن ویتامین‌های گروه B و K از وظایف این باکتری‌ها به شمار می‌رود.

یکی از راه‌های مقابله با اثر آنتی‌بیوتیک‌ها بر فلور طبیعی میکروب‌های روده استفاده از محصولات پروبیوتیک است. مفهوم پروبیوتیک اولین بار توسط یک دانشمند روسی برای باکتری‌های مفید روده به کار برده شد. پره‌بیوتیک در واقع ترکیبی ضدآنتی‌بیوتیک است. نحوه عمل پره‌بیوتیک‌ها بدین صورت است که باعث تکثیر میکروب‌های مفید می‌شوند، بنابراین برخلاف آنتی‌بیوتیک‌ها که تمام میکروارگانیسم‌ها (اعم از مفید و مضر) را از بین می‌برند پره‌بیوتیک‌ها باعث افزایش جمعیت میکروارگانیسم‌های مفید می‌شوند.

در روده انسان هزاران باکتری مفید زندگی می‌کنند که برای سلامت دستگاه گوارش با باکتری‌های مضر مبارزه می‌نمایند. زمانی که فرد دچار آلرژی، اسهال شدید و یا سرماخوردگی شده باشد و یا از یک برنامه غذایی نامناسب پیروی کند و یا اینکه از آنتی‌بیوتیک‌ها مصرف نماید تعادل باکتری‌های روده به هم خورده و تعداد باکتری‌های مفید کاهش می‌یابد، بنابراین به منظور بازگرداندن این تعادل توصیه می‌شود از محصولات پروبیوتیک در زمان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده گردد. مصرف محصولات لبنی پروبیوتیک‌، اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ را درمان می‌نماید...

برای خواندن بخش دوم -تغذیه و مصرف آنتی بیوتیک‌ها- اینجا کلیک کنید.