تحریریه دنیای سلامت
در جریان هضم غذا مواد قابل استفاده در روده کوچک جذب شده و بخشی از مواد غذایی به صورت غیرقابل جذب وارد روده بزرگ می‌شود. این مواد غیرقابل جذب عمدتاً از پلی‌ساکاریدهای موجود در غشاء سلول‌های گیاهی هستند. در روده بزرگ آب و املاح جذب‌شده و آنچه از بدن دفع می‌شود، حدود 300 گرم مدفوع در هر شبانه‌روز است که حدود 75 درصد آن را آب و بقیه را مواد جامد تشکیل می‌دهد افرادی که از فیبرها بیشتر استفاده می‌کنند، حجم مدفوع بیشتری دارند.
تعداد دفعات دفع در افراد مختلف متفاوت است. هر چه تعداد دفعات کاهش یابد، فرد به یبوست نزدیک می‌شود. اما برای آنکه بدانید آیا واقعاً دچار یبوست شده‌اید یا نه، بهتر است با علائم آن آشنا شوید: احساس پری در مقعد ،عدم توانایی دفع کامل گرفتگی عضلات شکم ،تهوع احساس نفخ وقتی که فرد عمل دفع را به سختی انجام دهد و برای برطرف شدن این وضعیت مجبور باشد از برخی داروها و مواد غذایی مسهل استفاده کند، دچار یبوست است. برخی افراد هر 6- 12 روز یکبار فعالیت روده دارند!
علل
بیشتر اوقات علت یبوست مسأله‌ای جدی نیست؛ اما در موارد نادر یبوست مزمن ممکن است علامت انسداد یا ناهنجاری در روده بزرگ باشد.
به طور کلی عوامل یبوست را می‌توان به موارد زیر ربط داد: تومورها و بیماری‌هایی که ایجاد یبوست می‌کنند (مثل کم‌کاری تیروئید و دیابت) نداشتن برنامه غذایی مناسب (مثل مصرف بیش از حد محصولات گوشتی؛ مخصوصاً به صورت کبابی) مصرف برخی داروها (مثل داروهای فشار خون) برخی شرایط خاص (مثل حاملگی) اختلال روده بزرگ (مثل بیماری روده تحریک‌پذیر) افسردگی کم‌تحرکی تغییر آب و هوا به طور کلی یبوست مشکل جدی و حادی نیست؛ اما در موارد بسیار شدید وقتی که با درمان‌های معمولی برطرف نمی‌شود، باید از روده‌ها عکسبرداری شود و اقدامات لازم (حتی جراحی روده) با تشخیص پزشک انجام گیرد.
درمان
برای درمان و پیشگیری از یبوست باید آب بیشتری بنوشید و تا جایی که می‌توانید مانع کاهش آب بدن شوید. همچنین فعالیت بدنی و تحرک خود را افزایش دهید و وقت بیشتری برای ورزش کردن بگذارید. اگر شیوه زندگی خود را تغییر دهید، شاید نیازی به مصرف ملین‌ها نباشد. اما اگر با این کار هم یبوست شما برطرف نشد، از پزشک کمک بگیرید و با نظر او از ملین‌ها استفاده کنید.
برخی از مهم‌ترین ملین‌ها عبارتند از: سروتان، کونسِل و فایبرال، این داروها را باید با آب زیاد مصرف کنید. برخی دیگر از ملین باعث انقباضات منظم در ماهیچه‌های روده می‌شوند. از این‌رو آنها را محرک‌ها می‌نامند (مثل دلکولاکس و کورکتول)؛ اما مصرف این محرک‌ها عوارضی مثل افزایش خطر سرطان در پی دارد. برخی دیگر از ملین‌ها، نرم‌کننده‌های مدفوع هستند و باعث مرطوب شدن مدفوع می‌شوند؛ مثل کولاک که اغلب بعد از عمل جراحی برای بیماران تجویز می‌شود.
در مصرف این نوع ملین‌ها نیز نباید زیاده‌روی کرد، زیرا باعث برهم خوردن تعادل الکترولیت‌های بدن می‌شوند. گروه دیگری از ملین‌ها، «ملین‌های روغنی» نام دارند که باعث چرب شدن مدفوع می‌شوند و حرکت مدفوع را در روده‌ها آسان‌تر می‌کنند (مثل زیمنول). پزشکان مصرف طولانی مدت هیچ یک از مسهل‌ها را توصیه نمی‌کنند؛ چرا که آنها روده را تحریک می‌کنند تا سریع‌تر کار کند و بعد از مدتی روده بزرگ دیگر بدون آنها کار نمی‌کند.
تغییر برنامه غذایی
برای درمان یبوست بهتر است از مواد غذایی پرفیبر استفاده کنید. سبزیجات بیشتری بخورید؛ مثل گل کلم، هویج و نخودسبز میوه‌های تازه، مثل سیب، گلابی و میوه‌های خشک، مثل کشمش و برگه زردآلو بخورید. از حبوبات مثل عدس و لوبیا قرمز بیشتر استفاده کنید. به سالاد خود مقداری روغن زیتون بیفزایید. مصرف برنج را کاهش دهید. آب بیشتری بنوشید؛ به خصوص صبح‌ها بعد از بیدار شدن و قبل از خوردن صبحانه حتما یک لیوان آب ولرم بنوشید. برخی میوه‌ها مثل هلو و زردآلو را حتماً با پوست بخورید...
برای خواندن بخش دوم- علل، علایم و درمان یبـوست- اینجا کلیک کنید.