تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
با افزایش سن و پیری، تغییراتی در قلب و رگ‌های خونی رخ می‌دهد. برخی از این مشکلات اگر درمان نشوند به بیماری قلبی منجر می‌گردد. قلب دو بخش دارد: بخش راست که خون را به ریه‌ها می‌رساند تا اکسیژن دریافت و دی‌اکسیدکربن را دفع کند و بخش چپ قلب نیز خون حاوی اکسیژن را به سرتاسر بدن می‌فرستد.
خون از طریق رگ‌ها از قلب به تمام قسمت‌های بدن جریان می‌یابد. این رگ‌ها وقتی شاخه‌شاخه می‌شوند، کوچک‌تر و کوچک‌تر می‌شوند تا به بافت‌های بدن برسند و در واقع در بافت‌ها تبدیل به مویرگ‌های بسیار نازک می‌شوند. این مویرگ‌ها اکسیژن و مواد مغذی را به بافت‌ها می‌رسانند و دی‌اکسیدکربن و مواد زائد را دریافت می‌کنند. سپس رگ‌های کوچک در کنار هم جمع شده و بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شوند تا به سیاهرگ‌ها تبدیل شوند و خون را دوباره به قلب برسانند. قلب یک سیستم تنظیم کننده طبیعی دارد که ضربان قلب را کنترل می‌کند.
برخی از مسیرهای این سیستم باعث افزایش بافت‌های الیافی و ذخایر چربی می‌شوند. تنظیم کننده طبیعی برخی از سلول‌های خود را از دست می‌دهد و این تغییرات باعث کندتر شدن ضربان قلب می‌شود. افزایش نسبی اندازه قلب، مخصوصا بطن چپ، اتفاق چندان شایعی نیست، اما باعث می‌شود دیواره رگ‌ها ضخیم‌تر شود و میزان خونی که وارد حفره‌های قلب می‌شود، کاهش یابد و با آنکه اندازه قلب بزرگ‌تر شده است، قلب کندتر از قبل کار می‌کند.
تغییرات قلب باعث می‌شود که ECG افراد سالم اما پیر با ECG افراد سالم و جوان متفاوت باشد. ریتم نامنظم قلب مثل انقباض بی‌نظم رشته‌های عضلانی در میان افراد پیر و سالخورده، وضعیت شایعی است که معمولا در اثر بیماری قلبی به وجود می‌آید. تغییرات طبیعی قلب، کندتر شدن روند نوسازی سلول‌های عضلات قلب، کلفت‌تر شدن دریچه‌های داخلی قلب که جریان خون را کنترل می‌کنند و صدای اضافی قلب در اثر سفت‌تر شدن دریچه‌های قلب، از مهم‌ترین تغییرات قلب در دوران پیری است.
رگ‌های خونی
گیرنده‌هایی که گیرنده‌های فشار نام دارند، فشار خون را کنترل و برخی تغییرات را در آن ایجاد می‌کنند تا همه به یک اندازه متعادل بماند؛ به خصوص وقتی که فرد موقعیتش تغییر می‌کند یا مثلا ورزش می‌کند. با افزایش سن و سال این گیرنده‌ها به طور تدریجی حساسیت خود را از دست می‌دهند؛
به همین دلیل افراد پیر دچار فشار خفیف اُرتوستاتیک می‌شوند. یعنی وقتی از حالت درازکش و یا نشسته به حالت ایستاده در می‌آیند، فشار خون کمی پایین می‌آید. این اتفاق با احساس سرگیجه و سستی همراه است؛ چرا که خون با فشار کمتری به مغز می‌رسد.
دیواره مویرگ‌ها کم‌کم ضخیم می‌شود و به همین دلیل تبادل مواد مغذی و مواد زائد به کندی صورت می‌گیرد.
شریان اصلی قلب (آئورت) ضخیم‌تر می‌شود و انعطاف‌پذیری آن نیز کاهش می‌یابد. که به علت تغییر در بافت دیواره رگ‌های خونی است. این اتفاق باعث افزایش فشار خون و سخت‌تر کردن قلب و در نتیجه ضخیم‌تر شدن عضلات قلب می‌شود. سایر رگ‌ها و شریان‌ها نیز کلفت‌تر و سفت‌تر می‌شوند و به همین علت بسیاری از افراد مس دچار افزایش فشار خون می‌گردند.
خون
خون نیز با افزایش سن و سال تغییراتی می‌کند. یکی از این تغییرات کاهش آب بدن است؛ به طوری که مایع کمتری در جریان خون دیده می‌شود و حجم خون کاهش می‌یابد.
تعداد سلول‌های قرمز خون و متعاقبا هموگلوبین و سطح هما تکُریت نیز کاهش می‌یابد. این روند با احساس خستگی همراه است. اغلب سلول‌های سفید خون در همان تعداد و اندازه قبلی می‌مانند و فقط برخی از آنها که برای ایمنی بدن اهمیت دارند، کاهش می‌یابند و به همین دلیل توانایی برای مقابله با باکتری‌ها نیز کاهش می‌یابد.
تاثیر این تغییرات
در شرایط معمولی، قلب عادی خود را دارد؛ اما در سنین پیری قلب توانایی کافی برای پمپاژ زیاد را ندارد؛ بنابراین نمی‌تواند فشار کاری زیاد را تحمل کند. برخی از چیزهایی که باعث افزایش حجم کار قلب می‌شوند عبارتند از:
برخی داروهای خاص
استرس‌های عاطفی و روانی
فشار شدید جسمی
بیماری
عفونت
برخی آسیب‌ها و صدمات
مشکلات شایع دیگر
آنژین (ورم گلو): به درد قفسه سینه می‌گویند که در اثر کاهش جریان خون در عضلات قلب رخ می‌دهد در این حالت، تنفس کوتاه‌تر می‌شود و ممکن برخی حملات قلبی فرد را تهدید کند.
نامنظم شدن ریتم ضربان قلب
کم خونی: در اثر سوء تغذیه، عفونت‌های شدید، از دست دادن مقداری خون از طریق سیستم گوارشی و یا در اثر برخی بیماری‌های دیگر ایجاد می‌شود.
تصلب شرایین
این اتفاق در این سنین (سنین پیری) بسیار شایع است. ته نشین و رسوبات چربی در رگ‌های خونی باعث نازک‌تر شدن و بعد مسدود شدن آنها می‌شود.
نارسایی قلبی نیز در این دوران شایع است؛ به خصوص در افراد بالای 75 سال.
بیماری شریان‌های کرونری: در اثر تصلب شرایین رخ می‌دهد.
بیماری رگ‌های خونی و قلب: در اثر فشار خون بالا و یا فشار خون بسیار پایین ایجاد می‌شود.
بیماری دریچه قلب: در اثر تنگ شدن آئورت یا باریک شدن دریچه آئورت به وجود می‌آید.
خطر سکته در اثر کاهش جریان خون در مغز رخ می‌دهد.
سایر مشکلات عبارتند از:
لخته‌های خونی، ترومبوزیس رگ‌های عمیق، واریس، بیماری‌های دوره‌ای عروق.
پیشگیری
شما می‌توانید اقداماتی را برای محافظت از سیستم گردش خون در بدن‌تان انجام دهید. کنترل فشار خون، میزان کلسترول بدن، دیابت، چاقی و سیگار کشیدن به افزایش سلامت قلب و عروق کمک می‌کند.
یک برنامه غذایی سالم را دنبال کنید. مقدار کافی چربی‌های سالم دریافت و وزن خود را نیز کنترل کنید.
مرتبا ورزش کنید تا دچار چاقی و افزایش وزن نشوید و در ضمن میزان قند خون‌تان نیز کنترل شود.
ورزش کردن کمک می‌کند تا میزان استرس کاهش یابد.
به طور مرتب قلب خود را چک کنید (به پزشک متخصص مراجعه کنید).
فشار خون خود را نیز چک کنید؛ به خصوص اگر به دیابت، بیماری قلبی، مشکلات کلیوی یا برخی بیماری‌های دیگر دچار هستید.
اگر میزان کلسترول خون‌تان طبیعی است، باز هم به طور مرتب آن‌را چک کنید؛ مخصوصا اگر به یکی از بیماری‌های فوق دچار هستید.
ورزش‌های متوسط یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ سلامت قلب است؛ پس به طور متوسط اما مداوم ورزش کنید.
افرادی که به طور مرتبط ورزش می‌کنند، کمتر دچار چربی‌های اضافی بدن می‌شوند، کنتر سیگار می‌کشند و کمتر به بیماری‌های قلبی مبتلا می‌گردند.
