برلیانت بزرگمهر؛ محقق و مشاور تغذیه و رژیم درمانی
پروتئین‌ها
پروتئین یکی از مواد مغذی بسیار مهم و ضروری برای همه افراد از جمله سالمندان است. در دوران سالمندی به علت کاهش توده عضلانی بدن و ناکافی بودن ذخایر پروتئین ماهیچه‌ها، تأمین پروتئین کافی با کیفیت بالا، ضروری است. پروتئین علاوه بر آنکه برای استحکام و سلامت ماهیچه‌ها و عضلات لازم است، موارد استفاده زیادی نیز در حفظ سلامت انسان و انجام اعمال طبیعی بدن به‌عهده دارد.
میزان پروتئین دریافتی در سالمندان حدود 1/5-1 گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن در روز پیشنهاد می‌شود تا بتواند تعادل پروتئین را حفظ نماید.
برخی اختلالات از قبیل بیماری‌های حاد و مزمن، استرس و ناراحتی‌های روحی، عفونت، اختلالات گوارشی و تغییرات متابولیکی که در بیماری‌های مزمن پیش می‌آید، موجب تعادل منفی پروتئین و از دست دادن پروتئین می‌شوند. این عوامل موجب دفع این ماده مغذی از بدن و کاهش قدرت بدن در استفاده از پروتئین دریافتی می‌شوند.
کیفیت پروتئین در این دوران بسیار مهم است و باید پروتئین مصرفی از کیفیت بالایی برخوردار باشد. پروتئین‌های حیوانی مانند انواع گوشت قرمز، مرغ و ماهی و نیز تخم مرغ و لبنیات به علت دارا بودن تمام اسیدهای آمینه اساسی، کیفیت خوبی دارند، ولی پروتئین‌های با منشأ گیاهی، مانند حبوبات، مغز دانه‌ها (آجیل) و غلات با وجود آنکه حاوی مقدار زیادی پروتئین هستند، ولی کیفیت پروتئینی آنها بالا نیست، زیرا تمام اسیدهای آمینه اساسی را ندارند.
برای سالمندان استفاده از برخی پروتئین‌های حیوانی مانند جگر، دل، قلوه و گوشت قرمز به علت آنکه موجب افزایش چربی‌های نامطلوب خون می‌شوند، چندان مناسب نیست و باید مصرف این مواد با احتیاط انجام شود.
تخم مرغ نیز با وجود آنکه حاوی ارزش تغذیه‌ای بالا است، ولی به علت دارا بودن مقدار قابل توجهی کلسترول، باید در برنامه غذایی سالمندان محدود شود و نباید در مصرف آن افراط گردد.
چنانچه پروتئین مصرفی این گروه سنی به پروتئین‌های گیاهی محدود شود، نمی‌تواند نیازهای پروتئینی آنان را به‌طور کامل و به میزان کافی تأمین نماید.
کربوهیدراتها
کربوهیدراتها یعنی مواد قندی- نشاسته‌ای از مهم‌ترین و ارزان‌ترین منابع تأمین انرژی، به‌خصوص در کشورهای در حال پیشرفت می‌باشند.
مقدار کربوهیدرات مصرفی روزانه باید حدود 65-45 درصد کل انرژی روزانه را تأمین نماید. در اینجا توجه به سه نکته ضروری است:
1- لازم است کربوهیدرات مصرفی سالمندان، عمدتاً از کربوهیدرات‌های پیچیده (یعنی مواد نشاسته‌ای) باشد و مواد قندی یعنی مواد غذایی که در تهیه آنها از قند و شکر و مواد شیرین استفاده شده تا حد امکان محدود شوند.
2- در مصرف مواد نشاسته‌ای، مانند نان، برنج، سیب زمینی، ماکارونی، گندم، جو، آرد، حبوبات و ... نیز نباید افراط شود، زیرا این مواد پرکالری بوده و منجر به چاقی می‌شوند. مواد نشاسته‌ای حاوی مواد مغذی مفیدی هستند که چنانچه به میزان متعادل مصرف شوند، به حفظ سلامت شخص کمک می‌کنند.
3- بهتر است مواد نشاسته‌ای مصرفی از بین غلات با سبوس انتخاب شوند، زیرا سبوس غلات دارای ارزش تغذیه‌ای بالایی است و به‌خصوص در دوران سالمندی، می‌تواند به برقراری تندرستی این گروه سنی، کمک زیادی بنماید. سبوس غلات از منابع غنی فیبر غذایی محسوب می‌شود.
اثرات مفید فیبر بر سلامت افراد به‌خصوص سالمندان
- پیشگیری از یبوست که در سالمندان بسیار شایع است.
- کاهش چربی‌های نامطلوب خون و تنظیم تعادل فشار خون.
- حفظ سلامت قلب و عروق و پیشگیری از اختلالات قلبی- عروقی.
- کمک به پیشگیری از ابتلا به سرطان.
- تنظیم گردش خون و پیشگیری از ابتلا به واریس.
سبوس غلات، در ویتامین E غنی هستند. این ویتامین با تأثیر مهمی که در استحکام و سلامت غشاء سلولی دارد، به‌خصوص برای افراد سالمند بسیار مفید است. ویتامین E به علت دارا بودن خاصیت آنتی‌اکسیدانی در پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها از جمله عوارض ناشی از آلودگی هوا، سرطان، عوارض قلبی- عروقی، دیابت، اختلالات ناشی سالمندی و ... موثر است و به این ترتیب سالمندان را در برابر بسیاری از عوارض مصون نگه می‌دارد...
برای خواندن بخش دوم- تغذیه ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها- اینجا کلیک کنید.