دکتر محمدرضا نوروزی ودکتر وحید نجاران طوسی
سنگ‌های ادراری تجمعات کریستالی هستند که در زمینه ماتریکس گلیکو پروتئینی تجمع پیدا کرده‌اند، که این کریستال‌ها و ماتریکس انواع گوناگون دارند. به طوری که شایعترین سنگ سیستم ادراری سنگ اگزالات کلسیمی میباشد. سنگ‌های ادراری پس از عفونت‌های ادراری (UTI) و بیماری‌های پروستات سومین بیماری شایع دستگاه ادراری می‌باشند.
شیوع سنگ کلیه در طول زندگی حدود 1 تا 5 درصد تخمین زده شده است که این میزان بسته به سن و جنس و نژاد و مکان جغرافیایی که هر فرد زندگی می‌کند تغییر می‌کند.
عوامل اکولوژیک شامل: جنس، سن، نژاد، موقعیت جغرافیایی، محیط و آب و هوا، شغل، وزن، ژنتیک و موارد زیر میباشد. شیوع سنگ به طور معمول در مردان بیشتر از زنان میباشد که این میزان در حدود 2 تا 3 برابر زنان بوده ولی در حال حاضر این میزان تفاوت رو به کاهش است.
شیوع سنگ در نژادهای مختلف متفاوت بوده به طوری که در آمریکا شیوع آن در سفیدهای آمریکایی بالاترین میزان بوده و در آسیایی‌ها و آفریقایی‌ها کمتر است.
به طور کلی بیماری سنگ قبل از 20 سالگی ناشایع بوده و حداکثر انسیدانس آن در دهه 4 تا 6 زندگی میباشد. از کل میزان سنگ‌های ادراری حدود 1 تا 5 درصد آن در سنین کودکی دیده می‌شود که شایعترین علت سنگ عفونت، علل متابولیک و اختلالات آناتریسی میباشد.
شیوع سنگ در مناطق خشک و گرم (مثل مناطق صحرایی و کوهستانی) شایعتر میباشد ولی رژیم غذایی و فاکتورهای ژنتیکی ممکن است از عامل جغرافیایی مهمتر بوده و اثر بیشتری داشته باشد.
شیوع بیماری سنگ در فصول مختلف بیشتر بوده بطوری که در فصل تابستان شایعتر است و این مسأله احتمالا به دلیل تغییرات درجه هوا و میزان از دست دادن مایعات بدن میباشد.
بیماری سنگ در مشاغلی که افرادبا گرمای زیاد مواجه بوده (لذا باعث کم شدن آب بدن «دهیدراسیون» می‌شود) شایعتر میباشد.
لذا نانواها، کارگران شاغل در موتور خانه‌ها و یا کوره‌های صنعتی خطر سنگ‌سازی بیشتر میباشد.
شیوع سنگ در افراد چاق شایعتر است به طوری که شیوع بیماری سنگ به طور مستقیم به وزن و BMI افراد وابسته است.
علائم بالینی
سنگ‌های ادراری بسته به محل آن (کلیه، حالب فوقانی، حالب میانی، مثانه، مجرا) علائم متفاوت ایجاد می‌کند. سنگ‌ها تا زمانی که انسداد ایجاد نکرده‌اند، بدون علامت می‌باشند. به هر حال شایعترین علامت بیماران درد میباشد که با توجه به محل سنگ درد کولینی یا غیر کولینی بوده و محل انتشار درد متفاوت میباشد.
علائم دیگر شامل: هماچوری، علائم تحریکی ادراری، تب، عفونت (پیو نفروز- پلیونفریت گزانتوگرانوسو ماتو) تهوع و استفراغ میباشد.
تشخیص استراقی
بیماری‌های گوناگونی می‌توانند علائمی شبیه سنگ ادراری ایجاد کنند که شامل بیماری‌های دستگاه ادراری، عفونت، آپاندیسیت حاد، حاملگی خارج رحمی، پاتولوژی‌های تخمدان، بیماری‌های دیورتکول و انسداد روده ای، انسداد بیماری صفراوی. ......
تشخیص
روشهای تشخیص آزمایشگاهی رادیولوژیک شامل:
1. CBC، BUN، Cr،U/A ،U/C
2. سونوگرافی و KUB (ارزش تشخیص این 2 گرافی با هم در حدود IVP میباشد.
3. IVP (در صورت عدم بالا بودن کراتین ادراری، عدم سابقه حساسیت شدید به ماده حاجب لنتراندیکاسیون مدیکال.
4. CT اسکن بدون کتراست، اسپیرال لگن و شکم. بهترین و حساس‌ترین روش تشخیص سنگ به خصوص در موارد رنال کولیک حاد میباشد.
5. روشهای دیگر مثل پیلو گرافی رزوگراید یا اسکن DTPA بسته به شرایط بیمار انجام می‌شود.
لازم به ذکر است ارزیابی متابولیک سنگ در همه بیماران لازم نبوده و در موارد خاص انجام می‌شود که به طور خلاصه چند مورد آن شامل:
- فرد با سابقه UTI و سنگ
-وجود اختلالات اناتویک
- کلیه منفرد
-بیمارانی که جنس سنگ آنها سیستئین، اسیداوریک یا استرووایت
- سابقه فامیلی قوی
-بیماری‌های روده‌ای (اسهال مزمن) یا بیماری نقرس در فرد دارای سنگ.
درمان
1- درمان طبی
الف: موارد حاد: در مواردی که بدلیل انسداد سیستم ادراری ناشی از سنگ رنال کولیک وجود دارد مخدرها و داروهای NSAID (قرص یا شیاف دیکلوفناک یا ایندومتاسین) بهترین درمان میباشد.پس از بهبود درد بیمار با انجام روشهای تشخیص تکمیلی محل سنگ مشخص و درمان منظمی بصورت الکتیو انجام می‌گیرد...
برای خواندن بخش دوم- سنگ‌های ادراری- اینجا کلیک کنید.
