آثار معنوی و روانی فعالیت ورزشی

دکترامید صالحیان؛ فیزیولوژیست ورزشی

تأثیر ورزش در اجتماعی شدن

یکی از آثار ابتدایی فعالیت ورزشی خارج شدن از حالت انزوا و اجتماعی شدن است .یعنی فعالیت ورزشی سبب ایجاد ارتباط قوی بین همسالان شده  و به یاد گیری نگرش‌‌ها، ارزش‌ها، مهارت‌‌ها و گرایش‌‌هایی کلی مانند جوانمردی و انضباط می‌‌پردازد. تصور بر آن است که درس‌‌هایی از شرکت کردن در ورزش می‌آموزد که در موفقیت وی در سایر امور زندگی تاثیر می‌‌گذارد .

تأثیر ورزش در شخصیت

تقریبا همه کسانی که ورزش می‌کنند، اظهار می‌دارند که بعد از انجام حرکات ورزشی شاداب شده و حس خوب و مطبوعی به آنان دست می‌دهد؛ روحیه آنها بهتر شده و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند و این حس موجب افزایش کارآیی و توانایی آنها می‌گردد.

تغییرات ناشی از ورزش در شخصیت به تدریج و آهسته و پس از سالها روی می‌‌دهد، زیرا ورزش سازگاری  اعمال سیستم عصبی سمپاتیک را به آهستگی انجام می‌‌دهد .

تأثیر ورزش در اخلاق و رعایت حقوق دیگران

بعلت انکه  برنامه‌‌های تربیت بدنی شرایطی دارد که شخصیت و ماهیت افراد بروز و آشکار می‌‌گردد لذا رفتار و اعمال ناشایسته شناخته شده  و شخص این رفتار ناشایست را ترک خواهد کرد. بدین گونه هر فرد می‌‌تواند از احترام لازم در بین دسته و جامعه خود برخوردار گردد. این ارتباط مطلوب شکل گرفته و به صورت اخلاق در آمده و به قلمرو‌‌های خارج نیز انتقال یافته و مشاهده می‌‌شود کنترل احساسات، احترام به قوانین و رعایت منافع جمعی از جمله عاداتی هستند که در ورزش امکان آموزش آنها موجود است. قوانین ورزشی سبب می‌‌شود که ورزشکار ناخودآگاه به  حقوق ورزشکار مقابل احترام بگذارد و همین امر را در زندگی روزمره پیاده‌سازی کند .

تأثیر ورزش در کاهش افسردگی و اضطراب

محققین ثابت کرده‌اند که، ورزش باعث شادی و نشاط و بالا بردن اعتماد به نفس می‌‌گردد. ورزش احساس رضایت باطنی شخص را بالا برده و فرد حس می‌‌کند که به موقعیت‌‌هایی دست یافته است. ورزش در درمان بسیاری از بیماری‌‌ها از جمله افسردگی را تأثیر به سزایی دارد. 30 دقیقه ورزش در روز می‌‌تواند آثار افسردگی را به اندازه برخی روش‌‌های روانی- درمانی و داروهای ضد افسردگی کاهش دهد .

نقش ورزش در پر کردن اوقات فراغت

اوقات  فراغت شامل فعالیت‌‌هایی جدا از اجبار‌‌های شغلی، خانوادگی و اجتماعی است که در آن فرد فقط به میل خود عمل می‌‌کند . فراغت، کار یا   بی‌کاری نیست، بلکه یک تجربه با ارزش زندگی است و به قول ارسطو، فراغت جدیترین مشغله انسان است. در فراغت اجرای برنامه‌‌های مناسب تفریحی ورزشی برای تلطیف زندگی، کاستن از فشارهای زندگی ماشینی، ارضای غرایز و تمایلات ذاتی، تأمین سلامت جسمانی و روانی ضرورت دارد. ورزش و تفریحات سالم یکی از روش‌‌هایی است که می‌‌تواند اوقات فراغت افراد جامعه را زیر پوشش قرار دهد و بسیاری از ضعف‌‌ها و کمبود‌‌های جسمانی و روانی را رفع و درمان کند.

تأثیر ورزش بر فرهنگ

ورزش بخش مهمی از فرهنگ ملل در جهان معاصر است بحث‌‌های محافل گوناگون، سر فصل روزنامه‌‌ها، برنامه‌‌های رادیوئی و تلویزیونی جایگاه آن را روشن ساخته است. اعلام موفقیت در مسابقات ملی و بین‌المللی میلیون‌‌ها نفر را شاد و شکست در برنامه‌‌ها مردم را غمگین و خشمگین می‌‌سازد. جلب میلیون‌‌ها نفر تماشاچی به استادیوم‌‌ها، تبلیغات تجاری در کنار و خلال مسابقات، حمایت تماشاگران و استقبال آنان از تیم‌‌های مورد علاقه در کمک به بالا بردن استعداد‌‌ها و ارائه مطلوب و موزون حرکت‌‌ها و فعالیت‌‌های ورزشی موثر می‌‌باشد. ورزش، تمرین تفکر واقع گرایانه و پرهیز از تفکر ذهنگرایانه است. با ورود ورزش به فرهنگ ایده‌آلیست این تفکر به نفع فرهنگ رئالیست رنگ می‌‌بازد. ابعاد غیر مادی فرهنگ نظیر اعتقادات، آداب و رسوم و ارزش و نیز ابعاد مادی فرهنگ نظیر معماری و تکنولوژی، تحت تأثیر ورزش وارد سیر تکاملی می‌‌شوند . یکی از جلوه‌‌های غیر مادی فرهنگ، جایگاه زن در جامعه است. در جهان ورزش تجلی آزادی زن از قیومیت مرد مشاهده می‌‌شود. پس از تربیت ورزشی، زن به عنوان یک انسان شجاع و سرسخت به جامعه باز می‌‌گردد.

تأثیر ورزش بر حافظه

محققان هنوز مطمئن نیستندکه میزان مورد نیاز ورزش برای بهتر شدن حافظه چقدر است، اما چیزی که می‌‌دانیم این است که حتی مقدار بسیار کمی ورزش و فعالیت فیزیکی می‌‌تواند به بهتر شدن حافظه شما کمک کند و این تأثیر وقتی بیشتر می‌شود مرتبا و حداقل سه بار در هفته ورزش کنید. به هنگام ورزش، خون واکسیژن مورد نیاز به مغز بهتر و بیشتر رسیده و سرعت تفکر افزایش می‌یابد. و نیز سیستم عصبی تقویت یافته و عمل دماغ منظم می‌شود و در نتیجه کارهای فکری آسانتر انجام می‌گیرد.

تسهیل پیشرفت تحصیلی

با بهبودی روند کارهای فکری و تقویت حافظه پیشرفت تحصیلی نیز افزایش می‌یابد. پژوهش‌های ویست و بوچر حاکی از آن است که ورزش در افزایش پیشرفت تحصیلی و نمرات دانش‌آموزان تاثیر فراوانی دارد. ایدسمور در پژوهش خود دریافته است که دختران و پسران بسکتبالیست در امتحانات مدرسه‌ای خود به معدل بالایی دست‌ یافته‌اند ضمن کنترل متغیر‌های هوش و برنامه درسی، پژوهشی را در مورد پیشرفت تحصیلی دو گروه از دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار انجام دادند. در این مقایسه روشن شد که سطح پیشرفت تحصیلی دانشجویان ورزشکار بالاتر از دانشجویان غیر ورزشکار است.

افزایش امید به زندگی

براساس یافته‌های تحقیقاتی پروفسور استیوبلر، حتی امید به زندگی افراد چاقی که دارای تحرّک هستند، از امید به زندگی افراد لاغری که اکثر اوقات در جلوی تلویزیون لمیده‌اند، بیشتر است. پژوهش‌های انجام گرفته در مورد چهل هزار زن حاکی است، که حتی تحرکات بدنی ملایم نظیر باغبانی یا پیاده‌روی، در صورتی که چند بار در هفته صورت گیرد، به افزایش طول عمر کمک می‌کند.

ارتقای عزت نفس و خودپنداری مثبت

ورزش منظم با افزایش احساس عزت نفس رابطه دارد. ورزش زمینه‌ای برای بروز استعدادها و درک بهتر توانایی‌ها است و شاخص‌هایی مثل اعتماد به نفس، عزت‌نفس، جامعه‌پذیری و سازگاری اجتماعی را بهبود می‌بخشد. این شاخص‌ها نیز به نوبه خود، خودپنداره فرد را تقویت می‌کنند. تحقیقات انجام گرفته در بین دانش‌آموزان، بیانگر این مطلب است که بین خودپنداری دانش‌آموزان ورزشکار و غیرورزشکار تفاوت معنی‌داری وجود دارد. به این معنی که دانش‌آموزان ورزشکار نسبت به دانش‌آموزان غیرورزشکار از خودپنداری بیشتری برخوردارند. پس ورزش از عواملی است که می‌تواند در شکل‌گیری خودپنداری مثبت، مؤثر باشد. ورزشکاران معتقدند که نیرومندتر، خوش‌تیپ‌تر و لایق‌ترند، و بیشتر مورد قبول دیگرانند. این اعتقادات به نوبه خود در شکل‌گیری خودپنداره مثبت نقش مؤثری دارد.

خواب راحت

یکی از نتایج افکار و اعصاب متشنج و در هم ریخته، بی‌خوابی و کم‌خوابی است. ورزش با تقویت و تسکین و آرامش اعصاب و با از بین بردن افکار و اوهام مشوش، موجب می‌شود تا فرد خواب بیشتر، عمیق و راحتری داشته باشد. محققان می‌گویند: ورزش بلافاصله قبل از خواب مدت زمان لازم برای خواب رفتن را تا 50 درصد کاهش می‌دهد، کابوس‌های شبانه را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد و سبب می‌شود افراد از خواب خود لذت ببرند، با رضایت بیشتری از رختخواب جدا شوند و با انگیزه و شادابی بیشتری کار و تحصیل روزانه خود را آغاز نمایند.