ارتباط موج های ورید گردنی وکاردیومیوپاتی

دکتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق

خانمی 24 ساله با تشخیص کاردیومیوپاتی به درمانگاه مراجعه کرده است. درمعاینه توسط رزیدنت سوفل سیستولیک در کانون میترال و صدای سوم و چهارم و وریدهای گردن برجسته و کبد بزرگ و آسیت یافت شده است. در شرح حال انجام شده توسط اینترن ریفلاکس هپاتوژوگولر را مثبت معرفی می‌کند. از اینترن سوال می‌شود کدام موج ورید گردنی شاخص‌تر می‌باشد؟

برای درک امواج وریدهای گردن باید آن را با صداهای قلب و ECG مقایسه کرد به این ترتیب که هر وقت در الکترو موج P داشته باشیم در گردن موج a و در سمع صدای چهارم ایجاد می‌کند. وقتی QRS وجود داشته باشد، پاسخ به این انرژی الکتریکی و تبدیل به انرژی مکانیکی، سیستول بطنی می‌باشد که در ورید گردن موج C و در سمع قلب صدای اول وجود دارد.

وقتی که قلب دی‌پلاریزه شده و موج T وجود دارد و در ورید گردن موج v و y وجود دارد و در سمع قلب صدای دوم و سوم شنیده می‌شود. اگر یک لیوان کاغذی را پر از آب کرده و لیوان را واژگون نماییم و مدتی بعد لیوان را همان‌طور که واژگون است فشار دهید و از این عمل عکس گرفته شود و بعد به صورت آرام فیلم را نگاه کنید، متوجه می‌شوید یک زمان است که لیوان کاملا واژگون است و آب در آن پر می‌باشد سپس همه آب ریخته، بعد قطره قطره آب می‌چکد و با فشار دادن لیوان، مختصری از آن خارج می‌شود.

که چنین عملی در فشار وریدهای گردنی نیز وجود دارد. به این ترتیب که وقتی موج V گردنی وجود دارد یعنی دهلیز راست از بزرگ سیاهرگ زیرین و زبرین پر از خون شده است و هنوز دریچه تریکوسپید بسته است. وقتی موج T در الکترو دیده شد یعنی رپلاریزاسیون رخ داده است و پاسخ مکانیکی قلب به این انرژی الکتریکی دیاستول می‌باشد که در ورید گردنی یک کاهش فشار که همان موج y است دیده می‌شود که به آن مرحله پر شدن سریع یا Rapid Filling می‌گویند و این به این معنی است که بطن سریع پر می‌شود.

پس از این مرحله، پر شدن قطره قطره قلب وجود دارد که به آن Slow Filling یا موج h در ورید گردنی گفته می‌شود. پس از آن همان‌گونه که در شکل دیده می‌شود. موج P در الکترو وجود دارد که پاسخ به این موج P انقباض دهلیز می‌باشد که با این کار هر چه خون در دهلیز راست باشد به داخل بطن راست رانده می‌شود.

در یک نبض ورید گردنی شاخص‌ترین موج باید موج a گردنی باشد. هر وقت بلوک کامل قلب وجود داشته باشد و ارتباطی بین موج P و QRS وجود نداشته باشد و دهلیز و دریچه‌های بسته منقبض گردد در گردن موج a قوی یا giant a wave دیده می‌شود، زیرا برجسته‌ترین موج، در گردن موج a است و هرگز در شرایط عادی موج v برجسته‌تر از a نیست.

حال مختصری در مورد تغییر پاتولوژیک فشارهای ورید گردنی صحبت می‌کنیم:

موج a:

وقتی فیبریلاسیون دهلیزی داریم، از بین می‌رود و برعکس به هر دلیلی عبور خون از یکی از حفرات قلب دچار اشکال شود موج a گردنی قوی می‌شود. مثلا در تنگی آئورت یا نارسایی قلبی موج a گردنی قوی است.

موج c:

همانطور که قبلا گفته شد اثر انقباض بطن راست هنگام سیستول و بسته شدن دریچه تریکوسپید باعث می‌شود فشار دهلیز راست مختصری بالا رود که در نارسایی پیشرفته قلب راست و تنگی دریچه تریکوسپید خیلی ضعیف می‌شود. برعکس در نارسایی تریکوسپید موج C، شاخه بالا‌رو پیدا می‌کند زیرا مرتبا خون از دریچه نارسا وارد دهلیز راست می‌شود.

موج x:

یک سقوط فشار را در دهلیز راست هنگام سیستول بطنی نشان می‌دهد که در آخر سیستول، قلب به سمت پایین و عقب کشیده می‌شود و موج x در پریکاردیت فشارنده، عمق منفی بیشتری پیدا می‌کند و برعکس در نارسایی تریکوسپید، موج x روند بالا‌رو به خود می‌گیرد زیرا مرتب در زمان سیستول به خاطر نارسایی دریچه تریکوسپید خون از بطن راست وارد دهلیز راست می‌شود.

موجV:

پر شدن دهلیز روی دریچه بسته است که در نارسایی تریکوسپید نیز وارد دهلیز می‌شود و در اینجا موج V برجسته شده و از موج a قوی‌تر می‌شود. موج Rapid Filling می‌باشد که موج منفی مانند x است چون فشار در دهلیز به دلیل باز شدن دریچه تریکوسپید سقوط می‌کند که در تنگی تریکوسپید شیب و عمق آن کم می‌شود و در نارسایی بطن راست عمق آن بیشتر می‌شود ولی بیشترین و منفی‌ترین عمق موج y را نیز در پریکاردیت فشارنده داریم.