دکتر ناصر ابراهیمی دریانی؛ فوق تخصص گوارش و کبد
بیماری روده تحریک پذیر، بسیار شایع می‌باشد و حدود 10- 20درصد از افراد جامعه به آن مبتلا هستند.
پس از سرماخوردگی، این بیماری، شایع‌ترین عامل مصرف دارو است. این بیماران بیش از 50درصد از مراجعه کنندگان به پزشکان متخصص داخلی-گوارش را تشکیل می‌دهند.
گرچه این بیماری شایع است ولی تقریباً یک چهارم بیماران درباره بیماری خود با پزشکان صحبت نمی‌کنند؛ زیرا باور ندارند که بیماری روده تحریک‌پذیر یک وضعیت فیزیکی واقعی است و قابل درمان می‌باشد.
تقریبا یک سوم بیماران باور دارند که علایم بیماری آنها با رژیم غذایی مرتبط است به علاوه بسیاری از مردم به خصوص خانم‌های میانسال و مسن فکر می‌کنند که یبوست، وضعیت نسبتاً طبیعی‌تری است.
حتی کسانی که از علایم بیماری همراه با یبوست، مثل درد شکم، نفخ یا یبوست مزمن آگاه هستند، اغلب علایم خود را به علل دیگری مثل آنفلوانزا یا بیماری کیسه صفرا نسبت می‌دهند پزشکان اعتقاد دارند که بیماران با علائم تکرار شونده یبوست باید به پزشک مراجعه کنند تا او، وجود بیماریهای دیگر را رد کرده و به تشخیص صحیح‌تر برسد.
اگرچه الگوی روده‌ای بیماران، بسیار متفاوت است و از اجابت مزاج روزانه تا دوبار در هفته متغیر می‌باشد، یبوست مزمن همراه با نفخ و درد، همیشه باید جدی گرفته شود روده تحریک پذیر درمان نشده، بیمار را به سرطان روده بزرگ یا سایر بیماریهای تهدید کننده حیات مستعد نمی‌کند؛ اما تاثیر به سزایی روی کیفیت زندگی دارد بسیاری از بیماران سفرهای خود را به تعویق می‌اندازند یا در فعالیت‌های اجتماعی شرکت نمی‌کنند، زیرا از ایجاد یک حمله درد یا اسهال می‌ترسند.
شیوع بیماری در خانم‌ها بیشتر است این بیماری ارتباطات افراد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد این بیماری، در نتیجه اختلال در حرکت رودهها و به دلایل نامعلوم ایجاد می‌شود بیماری در خانم‌ها چهار برابر، شایع‌تر از آقایان است و غالباً در سنین جوانی و میانسالی شروع می‌شود مطالعات انجام شده در ایران نشان می‌دهد که بیماری روده تحریک پذیر، در خانم‌ها نسبت به آقایان دوبرابر بیشتر دیده می‌شود و متوسط سنی درگیری این بیماری چهل سالگی است.
علایم این بیماری در هر دو جنس، به طور معمول در سال‌های اولیه جوانی بروز می‌نماید و اغلب یک بیماری مادام‌العمر است این بیماری بیشتر در بالغین جوان، در سنین زیر 45 تشخیص داده شده و با افزایش سن، از شیوع آن کاسته می‌شود مطالعات علائم بیماری به صورت خفیف حاکی از آن است که افراد مسن نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند.
این بیماری در بیشتر موارد به صورت خفیف، همراه با درد شکم نفخ شکم، یبوست، اسهال و یا اسهال و یبوست متناوب به صورت دوره‌ای تظاهر می‌کند و بیماران می‌توانند آن را تحمل کنند اما در برخی شرایط، حالت آزار دهنده به خود می‌گیرد.
مثلا شخص بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب و خوردن صبحانه، آماده رفتن به محل کار خود می‌شود ولی به دلیل اسهال همراه با زورپیچ ممکن است تا مدتی نتواند از خانه خارج شود و مشکل زیادی برای او ایجاد گردد البته این موضوع برای چند هفته ادامه یافته و سپس علایم فروکش خواهند کرد.
بیماری روده تحریک پذیر، تهدید کننده زندگی نبوده و تاثیری بر طول عمر بیماران ندارد و هیچ ارتباطی نیز با بیماریهای خطرناک مثل سرطان روده و . . . ندارد.
اسامی دیگر بیماری روده تحریک پذیر
کولیت عصبی، کولیت اسپاسمی، سوءهضم عصبی، کولیت موکوسی و ...
عملکرد اعصاب مرکزی در فعالیت رودهها
اخیرا در توضیح علت این بیماری، عملکرد سیستم اعصاب مرکزی در تنظیم فعالیت رودهها و احتمال تاثیر استرس در عملکرد رودهها (نظریه اختلال در محور مغزی – روده‌ای) و یا به عبارتی تاثیرات متقابل این دو سیستم (سیستم روده‌ای و سیستم اعصاب مرکزی) مطرح شده است که بر طبق این نظریه افزایش حساسیت احشایی و اختلال حرکتی در رودهها و تاثیر پیام‌های سیستم اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک، منجر به علایم بیماری در شخص شده و می‌تواند تابلوی بیماری را مشخص کند در این میان به سروتونین که یک انتقال دهنده پیام‌های عصبی در سیستم‌های عصبی می‌باشد، توجه بیشتر شده است.
آیا ابتلا به بیماری روده تحریک پذیر ارثی است؟
خیر. تاکنون دلیلی برای اثبات ارثی بودن این بیماری، به دست نیامده است. ولی با توجه به وجود شرایط اجتماعی، تغذیه‌ای، روانی و روحی نسبتاً مشابه در افراد خانواده، امکان ابتلای بیش از یک عضو خانواده به این بیماری، وجود دارد...
نکته
بیماران مبتلا به بیماری روده تحریک پذیر بیشتر از افراد دیگر، در دوران کودکی دچار صدمات روانی و اجتماعی شده‌اند.
علل بیماری روده تحریک پذیر
علل واقعی و اصلی این بیماری، شناخته شده نیست. بسیاری از محققین و پزشکان در طی سال‌‌ها بررسی و تحقیق، هنوز نتوانسته‌اند علت مشخصی برای این بیماری پیدا کنند ولی آنچه مشخص شده وجود بی‌نظمی در سیستم حرکتی روده‌‌هاست.
در جدار رودهها، عضلات صاف قرار داشته و انقباض هماهنگ آنها سبب ایجاد فشار مناسب جهت حرکت مواد غذایی و مدفوع به طرف جلو می‌شوند.
در واقع وجود هماهنگی بین عضلات صاف، اعصاب روده‌ای و هورمون‌‌های گوارشی جهت ایجاد نظم در انقباضات روده مهم است.
برخی انقباضات، سبب مخلوط شدن مواد غذایی درون روده شده و امکان جذب بهتر مواد غذایی را فراهم می‌آورند و در واقع انقباضات مخلوط کننده هستند که باعث جلوگیری از حرکت مدفوع به سمت جلو نیز می‌شوند از بین رفتن این نوع انقباضات منجر به اسهال در بیمار شده و تشدید این انقباضات به یبوست منتهی می‌شود.
اما انقباضات جلو برنده سبب حرکت مدفوع به طرف مقعد می‌گردند. کاهش این انقباضات به یبوست و افزایش آنها به اسهال منتهی می‌شود.
با اینکه هنوز علت دقیق این بیماری را نمی‌شناسیم، ولی عوامل تشدید کننده بیماری شناخته شده است عضلات صاف جدار رودهها تحت تاثیر عوامل روحی، فشارهای کاری و خانوادگی و مصرف برخی غذاها، دچار گرفتگی (اسپاسم) می‌شوند.
انقباضات نابجا و بیش از حد عضلات صاف رودهها، سبب تأخیر یا تسریع حرکت مواد غذایی موجود در رودهها شده و علایم بیماری به صورت یبوست، اسهال، شکم درد، نفخ شکم، تهوع، بی‌اشتهایی و ظاهر می‌گردند. البته بعضی وقت‌‌ها بدون محرک مشخص، این بی‌نظمی و علائم ناشی از آن دیده می‌شوند...
برای خواندن بخش دوم -با بیماری روده تحریک پذیر آشنا شویم- اینجا کلیک کنید.
