میوه‌های تابستانی از دیدگاه طب سنتی

جواد حشمتی؛ زیر نظر: دکتر حسین مرادی دهنوی

از دیدگاه طب سنتی مواد غذایی از جمله میوه‌ها دارای مزاج گرم یا سرد و خشک یا تر هستند و هر فرد برای داشتن سلامتی بهتر است رابطه بین مزاج مواد غذایی و مزاج بدن خود را بداند تا با ایجاد تعادل، سلامتی خود را حفظ نماید. در ابتدا برخی از اصطلاحات متداول طب سنتی در خصوص غذاها را بیان می‌کنیم:

غذای لطیف
غذایی است زود هضم و با مواد زاید کم  که بدن به سرعت می‌‌تواند از آن استفاده نماید، برخی از این غذاها برای افرادی که به تازگی از بیماری بهبودی یافته‌اند و احتیاج به تغذیه سریع دارند مناسب است، مانند گوشت جوجه. این غذاها برای افرادی که به تازگی از بیماری بهبود یافته‌اند و یا برای افراد با کار فکری زیاد بسیار مناسب است.

غذای کثیف
در اصطلاح به غذاهایی گفته می‌‌شود که بافت غذایی آنها فشرده‌تر و هضم گوارشی آنها طولانی‌تر است و لذا برای افرادی که فعالیت بدنی سنگین و دستگاه گوارشی قوی دارند در طولانی مدت می‌‌تواند منبع خوبی برای تامین انرژی آنها باشد، مانند ماکارونی  و گوشت حیوانات بالغ. این نوع غذاها برای افرادی که فعالیت بدنی سنگینی دارند مانند کشاورزان و ورزشکاران مناسب است.

معتدل
غذاهایی که از نظر مدت زمان لازم برای هضم و بین غذاهای لطیف و کثیف قرار دارند و برای افراد با فعالیت بدنی متوسط مناسب است.

قلیل الغذا
غذاهایی هستند که ارزش غذایی و خونسازی آنها پایین است مانند ریه یا شش گوسفند.

متوسط الغذا
غذاهایی که انرژی تولید شده پس از هضم آنها مابین کثیرالغذا و قلیل الغذا است.

کثیرالغذا
مواد غذایی هستند که ارزش غذایی آنها بالا است و در رشد و نمو بدن نقش اساسی می‌‌توانند داشته باشند و برای کسانی که در شرایط رشد و نمو هستند مناسب است، مانند تخم مرغ.

ردی الکیموس
غذاهایی که تولید اخلاط نامعتدل می‌کنند و در صورت زیاده روی در مصرف، ایجاد بیماری می‌کنند، مانند گوشت‌های کهنه و گوشت حیوانات به شدت سالخورده و پیر.

برخی از خواص میوه‌های تابستانی از نظر طب سنتی 

آلبالو
آلبالو میوه‌ای با مزاج سرد و خشک است و برای گرم مزاجان بسیار مناسب است. قابض، تقویت کننده معده و کبد گرم، رفع کننده تشنگی و مفید در اسهال و استفراغ صفراوی است. مصلح آلبالو، عسل است.

انجیر
 انجیر تازه دارای مزاج گرم و تر است. کثیرالغذا و برای افزایش وزن بسیار مناسب است. ملین و مسهل، مقوی مغز و کبد، رفع کننده انسداد در کبد و طحال بوده و برای درمان بواسیر مفید است. در افراد با مزاج سرد که مبتلا به دردهای مفاصل و یا بیماری مجاری ادراری هستند مفید می‌باشد. مصلح آن انیسون، ریواس و شربت بالنگ است.

انگور
انگور دارای مزاج گرم و تر است. مولد خون صالح و تعدیل کننده مزاج‌های غلیظ، دفع سودا، کثیرالغذا و مقوی میل جنسی است. برای افرادی که تمایل به افزایش وزن دارند مفید است. برای افراد با معده مرطوب، انسداد کبد، طحال و کلیه مضر است. محافظ کلیه بوده و از شکنندگی عروق و لخته شدن خون جلوگیری می‌کند. دانه انگور دارای مزاج سرد و خشک است و جویدن آن سبب تعدیل مزاج انگور می‌شود. مصلح آن تخم کرفس، سکنجبین و مواد غذایی ترش می‌باشد. توصیه بر این است که انگور به همراه غذا مصرف نشود.

گلابی
  دارای مزاج معتدل مایل به گرمی ‌‌است. مقوی قلب و معده، مفرح، ملین و تصفیه کننده خون می‌باشد. برای رفع عطش در تابستان بسیار مناسب است. توصیه بر این است که از گلابی نارس استفاده نشود. مصلح گلابی، زیره، هل، دارچین و زنجبیل است.

هلو
 سرد و تر از درجه 3 می‌باشد. برای رفع بوی بد دهان، تب‌های صفراوی و دموی مفید است. در افراد با مزاج گرم، سبب تحریک اشتها و میل جنسی می‌شود. زیاده‌روی در مصرف هلو سبب اسهال می‌شود. در افراد با بیماری‌های مفاصل باید به همراه مصلحات استفاده شود. مصلح آن عسل، دارچین و مربای زنجبیل است.

زردآلو
زردآلو دارای مزاج سرد و تر می‌‌باشد. برای رفع آروغ و بوی بد دهان و التهاب معده  مفید است. رفع کننده صفرا در بدن است. زیاده‌روی در مصرف در سرد مزاجان احتمال ویتیلیگو (نوعی بیماری پوستی) را افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود به همراه آب یا بلافاصله پس از غذا مصرف نشود. برای رفع یبوست مفید است.  مصلح آن عسل، زنیان، زیره، مصطکی و انیسون می‌باشد.

خربزه
درجه گرمی‌‌ خربزه با افزایش شیرینی آن افزایش می‌‌یابد. خربزه میوه‌ای است که خود را با خلط بدن هماهنگ می‌کند. مدر، کثیرالغذا، افزایش دهنده شیر مادر، رفع کننده یرقان، پاک کننده مثانه و از بین برنده سنگ مثانه است. توصیه بر این است که به همراه غذا مصرف نشود. مصلحات آن، سکنجبین ترش، انار ترش، سرکه و آبلیموی تازه است.