احسانه طاهری؛ کارشناس ارشد تغذیه
«در این روزها هوای تهران آلوده است. مدارس تعطیل است و توصیه می‌شود کودکان، افراد مسن و مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی در این ایام از رفت و آمد در شهر تا حد امکان خودداری کنند». اینها عباراتی است که هر چند ماه یکبار از طریق رسانه‌های عمومی پخش شده و به اطلاع پایتخت‌نشینان و شهرهای بزرگ می‌رسد.
آلودگی هوا در کلان شهرها و پایتخت‌های صنعتی پدیده‌ای است که تنها به فصل‌های سرد سال و وارونگی دما محدود نمی‌شود به طوری که امسال در فصل تابستان نیز شاهد چندین مورد آلودگی هوای تهران بودیم. البته باید گفت در سایر روزهای سال که هوای تهران و سایر شهرها مانند اصفهان و غیره آلوده اعلام نمی‌شود بدین معنا نیست که هوا پاک و تمیز است و می‌توانید از استنشاق آن لذت برد، بلکه بدین معناست که میزان آلاینده‌های هوا به حد بحرانی نرسیده است.
رژیم غذایی برای آلودگی هوا
یکی از راهکارهایی که می‌تواند تا حدی اثر آلاینده‌های هوایی روی بدنمان را کاهش دهد، نوع و کیفیت رژیم غذایی است. نکته کلی در داشتن یک رژیم غذایی سالم استفاده متعادل از همه گروه‌های غذایی است. گروه‌های غذایی عبارتند از گروه نان و غلات، شیر و لبنیات، گوشت، میوه‌ها، سبزی‌ها، و مقدار محدودی از قندهای ساده و چربی‌ها. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی روزانه سیستم ایمنی بدن ما در بهترین شرایط قرار می‌گیرد و می‌تواند به بهترین نحو از بدن ما در برابر عوامل تهدید کننده سلامت دفاع کند.
بخش اصلی آلاینده‌های موجود در هوا، اکسیدهای ازت، دی‌اکسید کربن، منو اکسیدکربن و سایر گازهای مخرب تشکیل می‌دهد. مواجهه طولانی‌مدت با این آلاینده‌ها باعث افزایش تولید رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شود. رادیکال‌های آزاد ترکیبات فعالی هستند که باعث مرگ سلول‌های بدن و بروز انواعی از بیماری‌ها از جمله سرطان‌ها می‌شوند که امروزه با آمار رو به افزایش ابتلا به آن مواجه هستیم.
بدن به طور طبیعی با استفاده از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی به مقابله و حذف اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد می‌پردازد. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی یا به طورطبیعی در بدن تولید می‌شوند و یا از طریق منابع غذایی دریافت می‌گردند. در واقع اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد زمانی خود را نشان می‌دهند که مقدار و فعالیت رادیکال‌های آزاد بیش از عوامل آنتی‌اکسیدانی باشند. آنتی‌اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که خود را فدا می‌کنند و از بین می‌روند تا اثرات عوامل مخرب را از بین ببرند و سلامت بدن را حفظ کنند.
آنتی‌اکسیدان‌هایی که در رژیم غذایی یافت می‌شوند عبارتند از:
ویتامین C
فلفل دلمه‌‌ای، آب مرکبات تازه به خصوص آب پرتقال، خانواده کلم به خصوص کلم بروکلی، توت فرنگی، آب گریپ فروت، طالبی، کیوی، ..
ویتامین E
در کشمش، بادام، روغن‌های گیاهی مانند روغن آفتابگردان، کانولا، بادام زمینی، زیتون و ...
بتاکاروتن
بتاکاروتن‌ها ترکیباتی هستند که به عنوان پیش ساز ویتامین A شناخته می‌شوند. بتاکاروتن‌ها زیر شاخه‌ای از خانواده کاروتن‌ها هستند و اغلب در میوه و سبزی‌هایی که به رنگ زرد و نارنجی هستند یافت می‌شوند. هویج، کدو حلوایی، فلفل دلمه‌‌ای زرد و قرمز، گوجه‌فرنگی، برگ‌‌های سبز تیره کاهو، چغندر، اسفناج، هلو، شلیل، آلو، زردآلو، گرمک، طالبی، انبه، خرمالو و نارنگی از جمله منابع غذایی عمده بتاکاروتن هستند.
آلودگی فضای خانه
آلودگی هوای بیرون یک موضوع است و مورد دیگر آلودگی در فضای داخلی خانه است. البته برای ریه‌های ما که مدام در حال نفس کشیدن هستند آلودگی هوا، آلودگی است چه در بیرون و چه در داخل منازل. تماس طولانی با آلاینده‌های هوایی داخل منازل می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی، بیماری‌های قلب و حتی سرطان را افزایش دهد.
آلودگی هوا در داخل منازل علل مختلفی دارند که عبارتند از:
1- منابع سوختی (نفت، گاز، ذغال، چوب)
2- سیگار و محصولات تنباکویی
3- آزبست
4-حشره‌کش‌ها
5- شوینده‌ها و مواد پاک کننده
6 – اسپری‌ها و محصولات آرایشی بهداشتی
برای بهبود هوایی که در منزل تنفس می‌کنید سعی کنید تا فضای داخل خانه را با گیاهان طبیعی تزئین کنید. در طول روز و در صورتی که هوای بیرون تمیز است و یا در ساعت‌هایی که ماشین‌های کمتری در خیابان‌های اطراف خانه شما در تردد هستند پنجره‌های اتاق را به مدت 15 دقیقه باز کنید تا هوای داخلی خانه جریان پیدا کند و جابجا شود. تا حد امکان از نگه داشتن سطوح و یا پارچه‌های نمدار در فضای بسته خانه خودداری کنید.
سلنیوم
گردو، ماهی و غذاهای دریایی، روغن آفتابگردان، جگر، گوشت قرمز و گوشت مرغ. به طور کلی میوه‌ها و سبزی‌ها مقدار سلنیوم پایینی دارند. مصرف ماهی‌های روغنی مانند ماهی آزاد و سالمون که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند نیز به تقویت و بهبود عملکرد دستگاه تنفسی کمک می‌کند.
مصرف سیر و پیاز و تره‌فرنگی که حاوی گوگرد هستند نیز نباید فراموش شود. در روزهایی که آلودگی هست نورخورشید به میزان کافی به سطح زمین نمی‌تابد و بنابراین با تابش به سطح پوست شما نمی‌تواند ویتامینD مورد نیاز بدن شما بسازد که این حالت در فصل‌های سرد سال بدتر می‌شود.
بنابراین در روزهای آلودگی هوا که توصیه می‌شود در بیرون منزل رفت و آمد نداشته باشد سعی کنید از منابع ویتامین D که در ماهی‌ها بخصوص ماهی هرینگ و سالمون، جگر، زرده تخم مرغ و شیر غنی شده با ویتامین Dیافت می‌شود استفاده کنید. توصیه آخر این که روزهایی که هوا آلوده است سعی کنید اجناسی که در بیرون مغازه به صورت درباز هستند خریداری نکنید. به کوچکترین نکات در زندگی خود توجه داشته باشید تا زندگی توام با سلامتی را تجربه کنید.
