پروفسور منصور شهرکی : متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد تمام تغذیه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
آنوشا نادریان : تغذیه دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
تحریریه زندگی آنلاین : این مقاله توسط نویسندگان تقدیم می‌گردد به:
روح پاک همکارارجمند شادروان دکتر علیرضا داشی‌پور
دانشیار گروه صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
نقص لوله عصبی
نقص لوله عصبی یا Neural Tube Defect (که NTD نیز نامیده می‌شود) نقص مادرزادی مغز و نخاع است. نقایص مادرزادی شرایطی هستند که در هنگام تولد وجود دارند. آن‌ها شکل یا عملکرد یک یا چند قسمت از بدن را تغییر می‌دهند. نقایص مادرزادی می‌توانند باعث مشکلاتی در سلامت کلی، نحوه رشد بدن یا نحوه عملکرد بدن شوند.
لوله عصبی کودک معمولاً به صورت یک نوار کوچک و مسطح شروع می‌شود که در پایان ماه اول بارداری به لوله تبدیل می‌شود. اگر لوله به طور کامل بسته نشود، NTD ممکن است رخ دهد. نقص لوله عصبی می‌تواند مشکلات جدی برای نوزادان از جمله مرگ ایجاد کند.
بیشتربخوانید:
اسپینا بیفیدا
در اسپینا بیفیدا استخوان‌های ریز ستون فقرات به طور کامل بسته نمی‌شوند و بخشی از نخاع از طریق ستون فقرات عبور می‌کند. کودکان مبتلا به اسپینا بیفیدا ممکن است پاهای فلج (ناتوانی در حرکت) و مشکلات کنترل مثانه و روده (دستشویی رفتن) داشته باشند. اشکال خفیف‌تر اسپینا بیفیدا ممکن است مشکلات کمتری برای کودکان ایجاد کند.
آنسفالی
یکی از شدیدترین حالت‌های نواقص لوله عصبی است. آنسفالی زمانی ایجاد می‌شود که قسمت بالایی لوله عصبی که مغز را تشکیل می‌دهد به طور کامل بسته نشود. نوزادان مبتلا به این عارضه بخش‌های عمده‌ای از مغز، جمجمه و پوست سر را از دست می‌دهند. آن‌ها معمولاً فقط برای چند ساعت پس از تولد زنده می‌مانند. دختران 3 برابر بیشتر از پسران در معرض آنسفالی هستند.
بیشتر بخوانید:
شیوع بیماری
شیوع این بیماری در دنیا بین 0.5 تا 2 در هر 1000 تولد در کشورهای بدون مصرف مکمل اسید فولیک متغیر است. میزان شیوع آن در ایران به طور میانگین 2.88 در 1000 تولد و بیشترین مقدار مربوط به شهرهای غرب ایران، همدان، سنندج و زنجان می‌باشد.
عوامل ایجاد کننده نقص لوله عصبی
کمبود فولات: فولات شکل طبیعی ویتامین B9 برای رشد یک کودک سالم است. شکل سنتتیک آن که در مکمل‌های غذایی و غذاهای غنی شده یافت می‌شود اسید فولیک نام دارد. کمبود فولات خطر ابتلا به اسپینا بیفیدا و سایر نقایص لوله عصبی را افزایش می‌دهد.
سابقه خانوادگی: نقص لوله عصبی در زوج‌هایی که یک فرزند با نقص لوله عصبی داشته‌اند بیشتر است. اگر دو فرزند قبلی تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته باشند این خطر باز هم بیشتر افزایش می‌یابد. علاوه بر این نقص لوله عصبی کودک در زنانی که با این نقص متولد شده‌اند نسبت به خانم‌هایی که با این نقص به دنیا نیامده باشند بیشتر است. با این حال، اکثر نوزادان مبتلا به اسپینا بیفیدا از والدینی متولد می‌شوند که هیچ سابقه خانوادگی شناخته شده‌ای از این بیماری نداشته‌اند.
بیشتربخوانید:
داروها: تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف داروهای ضد تشنج مانند والپروئیک اسید هنگام بارداری باعث نقص لوله عصبی می‌شود. این ممکن است به این دلیل اتفاق بیفتد که این قبیل داروها با توانایی بدن در استفاده از فولات و اسید فولیک تداخل داشته باشد.
دیابت: تحقیقات علمی موید این مطلب است که زنان مبتلا به دیابت غیر کنترل شده در معرض خطر بیشتری برای داشتن نوزاد مبتلا به اسپینا بیفیدا هستند.
چاقی: چاقی قبل از بارداری با افزایش خطر نقص مادرزادی لوله عصبی همراه است.
افزایش دمای بدن
برخی شواهد نشان می‌دهند که افزایش دمای بدن (هیپرترمی) در هفته‌های اولیه بارداری ممکن است خطر ابتلا به اسپینا بیفیدا را افزایش دهد. افزایش دمای مرکزی بدن به دلیل تب یا استفاده از سونا یا جکوزی احتمالاً خطر ابتلا به نقص مادرزادی لوله عصبی را افزایش دهد.
پیشگیری از نقص لوله عصبی
تجویز اسید فولیک قبل و در حین بارداری می‌تواند از 50 تا 70 درصد NTDs جلوگیری کند. تجویز این مکمل امروزه در مراکز بهداشتی درمانی برای خانم‌های باردار متداول می‌باشد.
درمان نقص لوله عصبی
نقص لوله عصبی درمان ندارد. گزینه‌های درمانی برکاهش درد و جلوگیری از آسیب‌های بعدی تمرکز دارند. نوزادانی که اسپینا بیفیدا دارند ممکن است برای کمک به اصلاح آسیب به جراحی نیاز داشته باشند. نوزاد مبتلا به اسپینا بیفیدا باید گرم نگه داشته شود و این نقص با یک پانسمان مرطوب نمکی استریل پوشانده شود. کودک باید تحت مراقبت‌های بهداشتی قرار گیرد.
بیشتربخوانید:
زندگی با نقص لوله عصبی
معمولانوزادانی که آنسفالی دارند زنده نمی‌مانند. این نوزادان یا مرده به دنیا می‌آیند یا ساعاتی پس از تولد می‌میرند. نوزادانی که مبتلا به انواع دیگر این بیماری هستند اثرات ماندگاری بیشتری دارند. اسپینا بیفیدا می‌تواند باعث فلج زیر ستون فقرات شود.
