علل عدم هضم غذا و راهکارهای پیشگیری از آن

دکتر مهرداد رضایی - متخصص جراحی دستگاه گوارش، کولون –رکتوم

تحریریه زندگی آنلاین : هضم نکردن غذا باعث ناراحتی فرد و از بین رفتن اوقات خوب می‌شود. این عامل خود باعث پشیمانی از زیاد خوردن می‌گردد. عدم هضم یک بیماری نیست اما نشانه‌هایی از قبیل: سوزش قلب، نفخ، آروغ زدن و حالت تهوع را به دنبال دارد. اگر شما غذای زیادی بخورید و یا غذای چرب یا دارای چاشنی زیاد مصرف کنید و یا در هنگام غذا خوردن استرس داشته باشید و سریع غذا بخورید، تمامی این عوامل باعث هضم نشدن غذا و به وجود آمدن نشانه‌های آن می‌شود. برخی افراد از نفخ زیاد، آروغ زدن و باد کردن بعد از غذا شکایت می‌کنند. برای غلبه بر این مشکلات آن‌ها باید بدانند که دستگاه گوارش چگونه کار می‌کند. هر بار که غذا، آب و یا حتی بزاق قورت داده می‌شود، مقداری هوا وارد معده می‌گردد. در معده، غذا به تکه‌های کوچک شکسته می‌شود و به‌طرف روده می‌رود. ممکن است با خود فکر کنید که، چقدر سریع معده خالی می‌گردد، اما به‌طورمعمول 2-1 ساعت طول می‌کشد تا محتویات معده خالی شود. روده کوچک این غذای مایع‌شده را به پایین می‌راند. در اینجا است که مواد مغذی در غذاها( از قبیل: کالری، عناصر معدنی و ویتامین‌ها) جذب می‌شوند. در اینجا، مقدار زیادی از آب غذاها دوباره جذب بدن می‌شود. چیزی که در آخر باقی می‌ماند، مدفوع است. عملکردهای زیادی در مسیر هضم غذا وجود دارد که باعث گاز و یا نفخ می‌شود. یک رژیم غذایی درست و تغییر در نحوه زندگی به کاهش گاز و علائم ناشی از آن کمک می‌کند.

 بیشتربخوانید:

برخی از نشانه‌های عدم هضم غذا

1- آروغ زدن

برخی افراد بعد از غذا خوردن آروغ می‌زنند. اما افرادی هستند که بسیار آروغ می‌زنند و باعث خجالت و شرمسار بودن شخص می‌شود. آروغ زدن در اثر ورود هوا به معده ایجاد می‌شود. معده قادر نیست که گاز و یا هوا را تولید کند، این خود فرد است که همراه غذا خوردن یا نوشیدن مایعات، مقداری هوا وارد معده خود می‌کند و این باعث آروغ زدن می‌شود. آروغ زدن را می‌توان یا با دارو و یا با درمان توسط خود شخص، کنترل نمود.

2- باد شکم

به علت‌های ناشناخته،  بعد از غذا خوردن باد در شکم ایجاد می‌شود و این مورد غالباً در زنان دیده‌شده است. باد شکم معمولاً به علت عدم هماهنگی بین معده و قسمت بالای روده ایجاد می‌شود. عضلات معده در اثر شل شدن و تحرک کم نیز می‌تواند به این عارضه مبتلا شود. داروهایی وجود دارند که به ارتباط بین معده و روده کمک می‌کنند، این ارتباط باعث حرکت هم‌زمان غذا و آب می‌شود و درنتیجه باعث کاهش باد شکم می‌گردد. باد شکم در اثر خوردن سریع و مصرف کردن بعضی غذاها نیز رخ می‌دهد.

3- نفخ

 روده به‌طورمعمول حاوی صدها نوع باکتری که درون آن رشد می‌کند، می‌باشد. این باکتری‌ها در روده ما وجود دارند و دارای فواید زیادی برای بدن می‌باشند. بیشتر باکتری‌های درون روده بی‌خطر می‌باشند و موجب بروز هیچ مشکلی نمی‌شوند. این باکتری‌ها برای تغذیه خودشان بر روی غذاهای هضم شده می‌نشینند. پس می‌توان فهمید که، یک غذای مخصوص برای زنده ماندن یک باکتری مخصوص، لازم می‌باشد. روده به‌طورمعمول حاوی صدها نوع باکتری که درون آن رشد می‌کند، می‌باشد. این باکتری‌ها در روده ما وجود دارند و دارای فواید زیادی برای بدن می‌باشند. بیشتر باکتری‌های درون روده بی‌خطر می‌باشند و موجب بروز هیچ مشکلی نمی‌شوند. این باکتری‌ها برای تغذیه خودشان بر روی غذاهای هضم شده می‌نشینند. پس می‌توان فهمید که، یک غذای مخصوص برای زنده ماندن یک باکتری مخصوص، لازم می‌باشد. بعضی از باکتری‌های روده به نام باکتری‌های تولیدکننده گاز می‌باشند. آن‌ها تولیدکننده گازهای متان، اکسیژن، دی‌اکسید کرین و هیدروژن می‌باشند. 80 تا 90 درصد از نفخ‌ها به‌وسیله این باکتری‌ها ایجاد می‌شود. این باکتری‌های مولد گاز، کربوهیدرات و شکر غذای آن‌ها می‌باشد. بنابراین اگر غذاهای کربوهیدراته را از رژیم غذایی خود کم کنید، نفخ را نیز کم کرده‌اید.

 بیشتربخوانید:

8 نکته برای جلوگیری از عدم هضم غذا

برای جلوگیری از عدم هضم مواد غذایی به نکات زیر توجه کنید:

1- کم بخورید و غذای خود را به‌جای 3 وعده در 6-5 وعده مصرف کنید.

2- غذا را خوب بجوید.

3- از خوردن مواد غذایی چرب و پر ادویه دوری‌کنید. همچنین از نوشیدن نوشابه‌ها و قهوه پرهیز کنید.

4- به مقدار کافی آب بنوشید. (8-6 لیوان)

5- وزن خود را ثابت نگاه‌دارید.

6- به‌طور مرتب ورزش  کنید. 60-30 دقیقه را در طول روز،ورزش کنید. بهتر است بعد از صرف شام، پیاده‌روی کنید.

7- استرس را از خود دور کنید. نفس عمیق بکشید، یوگا انجام دهید و برای لذت بردن از زندگی برای خود وقت بگذارید.

8- رژیم غذایی متعادل و متنوع داشته باشید. یک رژیمی که می‌خواهد در تولید گاز کنترل داشته باشد، باید مقدار کافی کالری، پروتئین، عناصر معدنی و ویتامین‌ها را داشته باشد.

فیبر و نفخ

همان‌طور که می‌دانید 2 نوع فیبر وجود دارد: فیبر محلول و فیبر نامحلول. فیبر نامحلول در آب حل نمی‌شود و اثر بر روی باکتری‌های روده نمی‌گذارد پس باعث به وجود آمدن گاز نمی‌شود. این فیبر بسیار مهم است زیرا باعث دفع راحت مدفوع می‌شود. فیبر محلول در آب حل می‌شود و بر باکتری‌های موجود در روده اثر می‌گذارد و باعث نفخ می‌گردد. پس اگر زیاد نفخ می‌کنید، از رژیم غذایی خود فیبرهای محلول را کنار بگذارید. فیبر موجود در گندم، سبوس، سبزیجات و میوه‌ها ، بادام، آجیل و برنج قهوه‌ای از نوع  نامحلول می‌باشند. درحالی‌که فیبر موجود در جو، لوبیا، چغندر، سیب، پرتقال، گریپ‌فروت ، گلابی، آلو، هلو و هویج غالباً محلول می‌باشند. برخی افراد بر این باورند که فیبر در غذا باعث به وجود آمدن این گازها می‌شود. این مشکل معمولاً با خوردن فیبر در هفته‌های اول برطرف می‌شود. زیاد خوردن و سریع خوردن غذاهای دارای فیبر باعث نفخ می‌شود. اما این به آن معنی نیست که این گروه غذایی را از رژیم خود حذف کنید، بلکه کم بخورید.

 بیشتربخوانید:

چه غذاهایی باعث نفخ می‌شوند؟

داده‌های کمی در این رابطه وجود دارد.

برخی افراد ممکن است 3 لیوان شیر بنوشند و هیچ‌گونه عارضه‌ای در آن‌ها به وجود نیاید و درحالی‌که در یک فرد با خوردن 1 لیوان شیر مشکلاتی در دستگاه گوارشش ایجاد شود.

به‌طورکلی غذاهایی که گاز در بدن به وجود می‌آورند در زیر آورده شده است:

حبوبات: اغلب لوبیاها، نخود و لوبیای خشک‌شده، لوبیای پخته‌شده، سویا

شیر و فرآورده‌های لبنی:  شیر، بستنی و پنیر

سبزیجات:  کلم، پیاز، بروکلی، گل‌کلم، کلم بروکسل، خیار، تربچه و مارچوبه

سبزیجات ریشه‌ای:  سیب‌زمینی و چغندر

میوه‌ها: سیب، موز، کشمش، زردآلو و گوجه

غلات و نان‌ها:  تمام غذاهایی که با گندم درست‌شده باشند، از قبیل: نان، ماکارونی و غذاهای آماده صبحانه یا سریال‌ها

غذاهای چرب: گوشت چرب، خامه غلیظ شده (درحالی‌که غذاهای چرب فاقد کربوهیدرات می‌باشند، اما توانایی تولید گاز رادارند).

مایعات:  نوشابه‌های گازدار و برخی داروها و پودرها

راهنمای تغذیه‌ای برای جلوگیری از آروغ زدن

 - از سیگار کشیدن، پیپ کشیدن، جویدن آدامس و آب‌نبات پرهیز کنید. زیرا همه این‌ها باعث ورود هوا به معده می‌گردد.

- از مصرف غذاهایی که دارای هوا می‌باشند از قبیل: نوشابه‌ها و خامه‌های روی غذاها خودداری نمایید.

- آرام غذا بخورید.

راهنمای تغذیه‌ای برای جلوگیری از باد شکم

- به‌جای 3 وعده‌غذا، وعده‌های غذایی خود را زیادتر و با حجم محدود مصرف کنید.

- آرام غذا بخورید. خود را عادت دهید که غذا را با چنگال بخورید و بعد از هر لقمه چنگال خود را کنار بگذارید و خوب غذا را بجوید. غذاهای آبکی از قبیل آبگوشت، آش و سوپ را با ظرف سرنکشید.

- مایعات را 1 ساعت قبل و یا بعد از غذا بنوشید.

- لباس راحت بپوشید و از پوشیدن لباس‌های تنگ بپرهیزید.

- از خم و راست شدن بعد از غذا اجتناب کنید.

- استرس و پریشانی را حذف نمایید.

راهنمای تغذیه‌ای برای جلوگیری از نفخ

- اگر علت نفخ یبوست باشد، به مقدار کافی میوه و سبزی مصرف کنید و همچنین نوشیدن آب را نیز فراموش نکنید.

- غذاهای نفاخ که در بالا ذکرشده است را مصرف  نکنید.

- در حین غذا خوردن آرامش داشته باشید.

- غذاهای تند را مصرف نکنید.

- تعادل و تنوع را در رژیم غذایی خود رعایت کنید.

- نوشابه‌های گازدار را مصرف نکنید.

- از نوشیدن زیاد قهوه پرهیز کنید.

- مصرف مواد کربوهیدراته و شیرینی‌ها را کم کنید.

 بیشتربخوانید:

رژیم غذایی مناسب درمان زخم معده

 با این خوراکی ها از شر رفلاکس معده رها شوید