رنج ایران از دغدغه سالخوردگی

تحریریه زندگی آنلاین : طبق پیش‌بینی یکی از مراکز معتبر بررسی جمعیت در دنیا، 31 سال دیگر رشد جمعیت در ایران منفی خواهد شد و این زنگ خطری آشکار برای حاکمیت و ملت جمهوری اسلامی ایران است. پس از به صدا درآمدن آژیر پیری جمعیت در آینده، سیاست‌های کلی نظام در رابطه با این موضوع تغییر کرد. تمام ارگان‌ها و سازمان‌ها موظف شدند تا برای افزایش جمعیت اقدام کنند.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تولید محصولات تلویزیونی و تبلیغات فرهنگی، وزارت ورزش و جوانان برای پیگیری افزایش وام ازدواج، وزارت مسکن و شهرسازی برای تأمین خانه و به طور کل همه در تلاش هستند تا قدمی در این راه بردارند.

به همین خاطر وضعیت آماری ایران طی حدود نیم قرن گذشته را مورد بررسی قرار داده‌ایم تا ببینیم این نگرانی‌ها چه مقدار جدی است. با استناد به سایت روندهای کلان (macrotrends) در سال 1950 میلادی یعنی 1329 هجری شمسی، جمعیت ایران حدود 17 میلیون نفر (16 میلیون و 832 هزار و 834) بوده است. نرخ رشد جمعیت از آن سال تا سال 1361 صعودی و در همان سال عدد 5 درصد که بیشترین مقدار طی 70 سال گذشته بوده است ثبت می‌شود. جمعیت ایران در ابتدای دهه 60 به رقمی حدود 40 میلیون نفر (40 میلیون و 476 هزار و 251) رسید. از سال 1370 تا سال 1374 سیاست‌های کنترل جمعیت از طرف مسئولان وقت در دستور کار قرار می‌گیرد. نرخ رشد جمعیت از رقم 01/‏4 درصد به 39/‏0 درصد کاهش پیدا می‌کند و شتاب افزایش جمعیت ایران کند می‌شود.

بیشتربخوانید:

سایه روشن های بازنشستگی پیش از موعد

31 سال دیگر رشد جمعیت ایران منفی خواهد شد

از سال 1374 تاکنون، نرخ رشد جمعیت به  طور  معمول  کاهشی  بوده  و  امسال  به  عدد  71/‏0 درصد رسیده  است. پیش‌بینی‌های آماری سایت روندهای کلان (macrotrends) نشان می‌دهد در سال 1432 هجری شمسی نرخ رشد جمعیت ایران منفی خواهد شد و جمعیت ایران از حدود 100 میلیون نفر شروع به کم شدن خواهد کرد و به رقمی بین 70 تا 80 میلیون خواهد رسید.

یکی از شاخص‌های مهمی که هر کشور با آن سروکار دارد نسبت تعداد جوانان به سالخورده‌ها است. این نسبت در سیاست‌گذاری‌های کلان بسیار اهمیت دارد. امنیت و اقتصاد یک جامعه درگرو جوانی جمعیت است. حال باید ببینیم وضعیت ایران در نسبت جمعیتی چطور است. بر اساس نظر ابن‌سینا دوران کودکی و نوجوانی در بازه سنی 1 تا 16 سال تعریف می‌شود. همچنین از 17 تا 35 سالگی جوان نامیده می‌شود. بازه سنی 35 تا 60 سال، میان‌سال هستند و پس از 60 سالگی وارد دسته سالخوردگان می‌شوند.

کاهش چشمگیر گروه سنی کودک و نوجوان در ایران

بر اساس سایت اطلاعات سلامت (healthdata) در سال 1990 میلادی (1369 هجری شمسی) جمعیت 1 تا 16 ساله‌ها که جامعه کودک و نوجوان را تشکیل می‌دهد حدود 12 میلیون نفر بوده است. در حالی که این عدد در سال 1398 به حدود 9 و نیم میلیون کاهش یافته است. پیش‌بینی این سایت برای سال 1479 حدود 4 و نیم میلیون نفر است. این روند کاهشی، کشور را به خصوص در حوزه آموزش‌وپرورش دچار مشکل خواهد کرد.

بیشتربخوانید:

ضرورت گفت و گو پیرامون دوران بازنشستگی

نیروی کار فعال پاشنه آشیل یک کشور

جوانان که نیروی محرکه یک کشور به حساب می‌آیند جز مهم‌ترین ظرفیت‌های یک حکومت به حساب می‌آیند. اگر بازه سنی نیروی کار جوان را بین 17 تا 35 سال در نظر بگیریم، در سال 1369 حدود 10 میلیون نفر بود. در سال 1398 این عدد به 14 میلیون نفر نزدیک شد و پیش‌بینی می‌شود در سال 1479 به عددی نزدیک به 6 میلیون نفر نزدیک شود. این کاهش نیروی جوان در کشور هشداری جدی است. امنیت کشور چالش‌های بسیاری دارد و این کاهش نیروی جوان می‌تواند در این حوزه خطرآفرین باشد. بازه سنی 35 تا 60 سال میان‌سال به حساب می‌آیند. این گروه سنی هم نیروی کار به حساب می‌آید که شور و نشاط کمتری خواهد داشت. آمار کشور برای این گروه سنی در سال 1369 حدوداً 5 میلیون نفر بوده است. به گزارش سایت داده‌های سلامت جمعیت این رده سنی در سال 1398 به حدود 13 و نیم میلیون نفر رسید و پیش‌بینی می‌شود برای سال 1479 به عدد 9 میلیون نزدیک شود.

حرکت شتابان ایران به سوی کهن‌سالی

در سال 1369 جمعیت افراد مسن بالای 60 سال در ایران حدود 1 و نیم میلیون نفر بوده است. این عدد در سال 1398 به حدود 4 میلیون رسیده است. متأسفانه این رقم در سال 1479 به حدود 13 و نیم میلیون می‌رسد. بر اساس داده‌های سایت اطلاعات سلامت، در انتهای دهه شصت میانگین عمر مردان 65 سال و برای زنان 70 سال بوده است. این عدد در سال 1398 به ترتیب برای مردان و زنان به 75 و 80 سال رسید. پیش‌بینی می‌شود برای سال 1479 عدد 82 و 85 را برای میانگین عمر مردان و زنان را داشته باشیم. این رقم نشانگر افزایش امید به زندگی در میان ایرانیان است.

 بیشتربخوانید:

بازنشستگی سالم با سبک زندگی مناسب

شیب کند صعودی نرخ باروری در ایران

بر اساس اطلاعات بانک داده‌های جهانی، در اوایل دهه 40، نرخ باروری به ازای هر خانم 9/‏6 فرزند بوده است. تا انتهای دهه 50 این نرخ بالای 6 فرزند به ازای هر نفر بوده است و بعد از سال 1359 عدد فرزند آوری سیری نزولی را داشته است. پس از 10 سال (سال 1369) این عدد به 3/‏4 رسید و در سال 1379  عدد 1/‏2 ثبت شده است. کمترین مقدار باروری هر خانم در طول 70 سال گذشته 8/‏1 است که مربوط به اواسط دهه 80 است. با تغییر سیاست‌های جمعیتی و فروکش کردن کرونا، در سال‌های اخیر این عدد افزایش یافته است و به حدود 1/‏2 رسید و می‌توان امیدوار بود با اصلاح قوانین و در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی برای فرزند آوری، روند افزایش ادامه‌دار باشد.

  کاهش نرخ مرگ‌ومیر نوزادان

با توجه به اطلاعات بانک داده‌های جهانی، از سال 1350 تا 1399، تعداد مرگ نوزادان به ازای هر 1000 تولد از عدد 127 به 11 کاهش پیدا کرده است. این اطلاعات نشان دهنده پیشرفت ایران در حوزه سلامت و بهداشت و حفظ جمعیت بوده است.

بیشتربخوانید:

نا مهربانی ها برزخ دوران پیری

  آیا می‌توان به آینده جمعیت ایران امیدوار بود؟

حسین مروتی محقق جمعیت در رابطه با سیاست‌های جمعیتی اعلام کرد: از سال 1389 و با اعلام مخالفت برای کافی نبودن دو فرزند توسط مسئولین وقت، حرکت به سوی تغییر سیاست‌های جمعیتی شروع شد. در سال 90 و 91 مقام معظم رهبری به طور مستقیم در مسئله جمعیت ورود کردند. نهایتاً سال 1393 سیاست‌های کلی جمعیت توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه و بعد توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد.

مروتی در ادامه افزود: از سال 92 موضوع جمعیت در مجلس مطرح بود و سال گذشته بعد از 8 سال مجلس قانونی در جهت سیاست‌های جدید جمعیتی تصویب و قوانین ضد جمعیتی قبلی را لغو کرد. در این قانون مشوق‌های بسیاری لحاظ شده است و باید امیدوار بود تا بتوانیم از شدت سالخوردگی کم کنیم و یا مانع از سالخوردگی شویم. تغییر علنی سیاست‌ها عملاً از آبان سال گذشته و با تصویب این قانون فعال شده است و امیدواریم مؤثر باشد.

وی تأکید کرد: برخی مواد این قانون در مقابل منافع نامشروع بعضی اصناف قرار گرفته و مورد هجمه این افراد است. باید با تبلیغات رسانه‌ای مردم را آگاه و دست‌های پشت پرده و مافیا را آشکار کرد.

حسین مروتی در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان به آینده جمعیت ایران امیدوار باشیم، گفت: بسیاری از زوجین در ایام کرونا فرزند آوری خود را به تعویق انداخته بودند؛ با کاهش موج کرونا مقداری افزایش نرخ باروری داشته‌ایم. اما از آبان سال قبل که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مصوب شده است بسیاری از بندهای قانون کماکان اجرایی نشده و فعلاً نمی‌توان در مورد مؤثر بودن این سیاست‌ها نظری داد.

گفتنی است، در راستای اجرای اصل یک‌صد و بیست و سوم (123) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آبان ماه سال 1400 توسط رئیس مجلس شورای اسلامی ابلاغ گردید. امید است با اجرای سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت، مانع از بروز پیش‌بینی‌های آینده شویم.

 بیشتربخوانید:

پله پله تا سالمندی