فلک الافلاک بنای عظیم آجری است که در دوره ساسانی روی تپه ای باستانی در مرکز شهر خرم‌آباد ساخته و زیبایی و معماری شگفت انگیز این قلعه موجب شده است از سوی بسیاری کارشناسان به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب بگیرد.
این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیک، در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه درآمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد نیز به نام این شهر معروف شد و احتمال می رود نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.
محوطه باستانی قلعه حدود 120هزار مترمربع وسعت دارد و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع دیوارهای بنا از سطح خیابان های مجاور حدود 40متر است، بر اساس مدارک تصویری تا حدود 100 سال پیش بارویی 12 برجی در پیرامون بنای فعلی وجود داشته که اکنون آثار آن در محوطه شمال غربی قلعه، قابل مشاهده‌است.
داخل قلعه فلک الافلاک از چهار سالن بزرگ، 2 حیاط خلوت، چند تالار کوچک، اتاق‌ها و دروازه‌هایی به سمت شمال ساخته و در زمان قاجار بازسازی و موزه‌های باستان شناسی، مردم‌شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیا و چای‌خانه سنتی در قلعه فلک الافلاک راه اندازی شده است.
معماری قلعه فلک‌الافلاک و مصالح به کار رفته در آن بی‌نظیر می باشد چراکه با توجه به اینکه خرم‌آباد، شهری خوش آب و هوا و همراه با بارش‌های سیل آسا است، قلعه روی تپه ساخته شده است و سیستم رطوبت گیری دارد.
این بنای کم نظیر به شماره 883 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده که از دهه های گذشته دغدغه بسیاری برای ثبت جهانی این اثر ارزشمند عنوان شده که متاسفانه تاکنون برطرف نشده است و شاهکار معماری جهان همچنان در فهرست ثبت موقت جهانی قرار دارد.
مرمت و مقاوم سازی این قلعه تاریخی طی سالیان گذشته انجام شده، در سال های اخیر نیز مطالعاتی در خصوص مرمت آن صورت گرفته و مرمت و کارشناسی برج های این اثر تاریخی طی چند مرحله انجام شده است.
17 هزار شیء تاریخی در موزه قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد نگهداری می‌شود
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان گفت: 17هزار شیء تاریخی در موزه و گنجینه قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد نگهداری می شود که برای شناخت پیشینه استان به گردشگران و مسافران نوروزی کمک می کند.
" عطا حسن پور" اظهار کرد: اخیرا 20 شیء جدید نیز برای نخستین بار در استان نمایش داده می‌شوند و شامل جنگ افزار، ابزار و ادوات سوارکاری، اشیاء آیینی و اشیای مربوطه به مراسم نذری، گچبری‌های غار ساسانی قلاگوری و غیره هستند.
وی افزود: این تغییر محتوای موزه باستان‌شناسی قلعه فلک‌الافلاک به مناسبت فرارسیدن عید نوروز و استقبال بیشتر بازدیدکنندگان انجام شده و همچنین در سایر بخش‌های این مجموعه، متفاوت تر از همیشه پذیرای هموطنان عزیز خواهیم بود.
حسن پور بیان کرد: قلعه فلک‌الافلاک میراث تمدنی لرستان و ایران است که هر ساله خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب می‌کند بنابراین در تمام بخش‌های معماری، تاریخی، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و صنایع دستی حرف برای گفتن دارد و سرمایه‌گذاری در هر کدام از این بخش‌ها موجب رونق گردشگری خواهد شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان اظهار کرد: موزه قلعه فلک‌الافلاک در ایام نوروز همه روزه از ساعت 10 صبح تا ساعت 21 آماده بازدید مسافران و گردشگران است.
بازدید 315 هزار گردشگر از لرستان
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان همچنین گفت: از ابتدای تعطیلات نوروزی تاکنون 315 هزار نفر از جاذبه‌های گردشگری استان بازدید کردند.
حسن پور اظهار کرد: از مجموع جاذبه‌های گردشگری، تاریخی، فرهنگی و توریستی، آبشار بیشه، مجموعه تاریخی فلک الافلاک، آبشار نوژیان، آبشار گریت، موزه زبان و فرهنگ لرستان بیشترین بازدید را داشتند.
وی افزود: در این راستا 83 هزار نفر از جاذبه های تاریخی، 135 هزار نفر از جاذبه های طبیعی، 33 هزار نفر از جاذبه های مذهبی و 371 نفر از جاذبه های تفریحی استان بازدید داشتند.
حسن پور عنوان کرد: همچنین 76 هزار نفر در مراکز اقامتی هتل ها، مجتمع های گردشگری، مهمانپذیرها، اقامتگاه های بوم گردی، و مراکز اقامتی وابسته به آموزش و پرورش پذیرش شدند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان افزود: به منظور ارائه خدمات هر چه بهتر به گردشگران، از ابتدای تعطیلات نوروزی بازدید نظارتی از اماکن تفریحی و اقامتی لرستان انجام شده است.
حسن پور بیان کرد: 22 هتل یک متل ، 13 مهمانپذیر ، پنج مجتمع اقامتی خانه های مسافر همچنین هشت اقامتگاه بوم گردی مجوزدار با ظرفیت 2 هزارو 470 تخت در لرستان آماده میزبانی از مسافران نوروزی است.
وی گفت: علاوه بر این 165 مدرسه در سطح استان برای اسکان مسافران نوروزی در نظر گرفته شده که با احتساب امکانات مراکز رفاهی، ظرفیت پذیرش و اسکان هشت هزار مسافر در نوروز 1402 ایجاد شده است.
وی گفت: هشت مورد بازدید نظارتی از مراکز اقامتی، 21 بازدید نظارتی از دفاتر خدمات مسافرتی و هشت مورد بازدید نظارتی از رستوران‌ها و مراکز پذیرایی و بین‌راهی انجام شده است.
وی در خصوص بازدیدهای نظارتی نیز ادامه داد: همچنین 10 فقره تذکر به مراکز اقامتی، دفاتر خدماتی مسافرتی و مراکز پذیرایی داده شد و یک مرکز پذیرایی مورد تعلیق قرار گرفت.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در خصوص تعداد شکایات واصله نیز بیان کرد: در این مدت تعداد شکایات واصله از دفاتر خدماتی مسافرتی و تورها شامل 6 فقره، از مراکز بین‌راهی یک فقره و تعداد شکایات واصله از تاسیسات گردشگری بوده است
وی افزود:پنج هزار اثر تاریخی و 80 جاذبه طبیعی گردشگری در این استان وجود دارد که تاکنون 2 هزار و 500 اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان وجود بناهای تاریخی و مناظر منحصر به فرد در استان باعث شده است که سالانه بیش از چهار میلیون نفر برای دیدن این آثار به این منطقه سفر کنند.