پس از کنفرانس جهانی علوم در سال 1999 میلادی، سازمان فرهنگی، علمی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) و شورای بین‌المللی علوم از سال 2001 مصادف با 1380، روز دهم نوامبر برابر با 19 آبان را به عنوان «روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه» نامگذاری کرد.
مهمترین هدف یونسکو از این نامگذاری بهره‌مندی آحاد جامعه از ثمرات علم، فناوری و نوآوری، ایجاد بستر و فضای مناسب گفتمان درباره تاثیر علم، فناوری بر زندگی مردم و صلح و توسعه است.
به گزارش ایسنا، نامگذاری یک روز جهانی برای به خدمت گرفتن علم در جهت صلح و توسعه، به کاربردن فناوری درجهت بهبود کیفیت زندگی مردم و کاهش تهدیدات اقلیمی ناشی از توسعه تکنولوژی است. بر این اساس بسیاری از کشورها از این نامگذاری استقبال کردند و این نامگذاری در تقویم رسمی کشورها از جمله ایران وارد شد.
«بهره‌مندی آحاد جامعه از ثمرات علم، فناوری و نوآوری»، «ایجاد بستر و فضای مناسب گفتمان پیرامون تأثیر علم، فناوری و نوآوری بر زندگی روزمره مردم»، «ایجاد تمهیدات لازم برای بازدیدهای عمومی از موزه‌های علمی کشور»، «معرفی پیشکسوتان و شخصیت‌های علمی برجسته کشور»، «ایجاد زمینه مناسب برای آشنایی دانش‌آموزان با مهارت‌ها و مشاغل علمی» و «بازدید عمومی از مراکز و مؤسسات مؤثر در ایجاد تعامل بین علم، صلح و توسعه» از اهدافی است که دنیا در سایه یک هفته جهانی به دنبال آن هستند.
سازمان جهانی یونسکو انتظار دارد، کشورها در یک برنامه بلندمدت 10 ساله، به مهمترین اهداف تعریف شده در این زمینه دست یابند. برای تحقق چنین امری، سازمان یونسکو همه‌ساله، روی یکی از اهداف تعریف شده تأکید دارد و با نامگذاری آن سال، به نحوی کشورها را تشویق می‌کند تا برنامه‌های آموزشی خود را در راستای تحقق آن اهداف، سوق دهند.
زمین هر چند با سخاوت هوا، غذا و طبیعت را به ما ارزانی داشت، ولی زمین سیاره‌ای شکننده است و اگر توسعه ما بر اساس توسعه پایدار نباشد، دیگر قادر نیستیم از مواهب آن برخوردار شویم.
شرط برخورداری ما از مواهب زمین منوط به باور علم از سوی جوامع انسانی است؛ چراکه در این صورت است که جامعه در خصوص بحران‌هایی مانند نابودی جنگل‌ها، افزایش آلودگی هوا و اثرات آن در نابودی بشر و کره زمین و تغییر رنگ آبی کره زمین بیشتر در زمینه نگهداری از این منابع برای نسل‌های آینده همکاری خواهند کرد.
یک هفته در یک برنامه جهانی
دکتر اکرم قدیمی، رئیس انجمن ترویج علم ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به آغاز هفته ترویج علم، آغاز این هفته را از جمعه 19 آبان ماه ذکر کرد و گفت: روز جمعه 19 آبان مصادف با 10 نوامبر روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه و همچنین آغاز هفته ترویج علم و بزرگداشت این مناسبت جهانی است. افتتاحیه این رویداد در آسمان‌نمای گنبد مینا برگزار خواهد شد.
وی با بیان اینکه در طی این هفته برنامه‌های جانبی مختلفی برگزار خواهد شد، اظهار کرد: برگزاری نمایشگاه فعالیت‌های ترویجی در آسمان‌نمای گنبد مینا از جمله برنامه‌های این هفته است.
قدیمی، زمان برگزاری این نمایشگاه را از ساعت 10 صبح تا 20عصر روز جمعه 19 آبان دانست و یادآور شد: مراسم افتتاحیه روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه روز جمعه از ساعت 16 تا 18 در سالن سپهر آسمان‌نمای گنبد مینا برگزار خواهد شد.
رئیس انجمن ترویج علم ایران، هدف از برگزاری این هفته را اشاعه تفکر و بینش علمی و ایجاد ارتباط میان علم و جامعه عنوان کرد و افزود: در این هفته تلاش می‌شود با برگزاری برنامه‌های متنوع، اقشار جامعه را با اثرات علم در جامعه آشنا کنیم.
قدیمی به بیان برنامه‌های هفته ترویج علم پرداخت و گفت: روز شنبه 20 آبان «نشست ترویج علم و موزه با موضوع موزه‌های مدرسه‌ای» نامگذاری شده است، این نشست در موزه فرش برگزار می‌شود.
وی عنوان روز یکشنبه، 21 آبان را «ترویج علم و سلامت روان» با موضوع والدین و نیازهای کودکان و نوجوانان ذکر کرد و گفت: دبیر این نشست دکتر الهه حجازی، استاد دانشگاه تهران است. این برنامه در دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران برگزار می‌شود.
قدیمی روز دوشنبه، 22 آبان را روز «رسانه و ترویج علم» ذکر و خاطر نشان کرد: امسال قرار است اولین فیلم سینمایی مستند علمی «کاپیتان من» برای دانش‌آموزان اکران شود.
رئیس انجمن ترویج علم با بیان اینکه روز سه‌شنبه، 23 آبان برنامه‌های متنوعی برگزار می‌شود، گفت: صبح این روز نشست «اولویت مساله تغییر قلیم در ایران چیست؟» با دبیری دکتر مهدی زارع، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله را برگزار خواهیم کرد.
بعد از ظهر این روز، شیوه‌های ترویجی علوم پایه و بنیادی مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهد گرفت. دبیر این نشست دکتر علی اکبر موسوی موحدی، استاد دانشگاه تهران است. این نشست بعداز ظهر روز سه‌شنبه در دانشکده مطالعات جهان برگزار خواهد شد.
وی با اشاره به نامگذاری سال گذشته به نام سال «علوم پایه»، خاطر نشان کرد: اخیرا سازمان ملل، دهه علوم پایه را از 2023 تا 2033 اعلام کرده است.
قدیمی، روز چهارشنبه را 24 آبان روز «ادبیات کودک و ترویج علم» دانست و اظهار کرد: نشستی در این خصوص با حضور کارشناسان این حوزه به دبیری دکتر خراسانچی برگزار خواهد شد. جزئیات نشست به زودی منتشر خواهد شد.
رئیس انجمن ترویج علم، اعطای جایزه ترویج علم را در روز پنجشنبه، 25 آبان ماه ذکر کرد و گفت: بیست و چهارمین دوره اعطای جایزه ترویج علم در روز پنجشنبه، 25 آبان ماه برگزار خواهد شد.
پیشنهاداتی برای کمک به برگزاری روز جهانی علم
انجمن ترویج علم چند پیشنهاد را برای کمک به برگزاری روی جهانی علم ارائه می‌دهد که به این شرح است:
* اگر محقق هستید یک روز آزاد برای عموم در دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی خود یا یک برنامه همراه ترتیب دهید.
* اگر طرفدار علم هستید، نمایشگاهی را در موزه علوم و یا مرکز علمی خود با موضوع «علوم پایه برای توسعه پایدار» ترتیب دهید.
