محمد حسین کیانی، مدیر گروه جنبش‌های معنوی پژوهشکده باقرالعلوم (ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) از انتشار شماره جدید فصلنامه علمی - تخصصی «مطالعات معنوی» با موضوع عرفان و جنبش‌های نوپدید معنوی به همت پژوهشکده باقرالعلوم (ع) خبر داد.
وی با اشاره به مقالات منتشر شده در این شماره افزود: در مقاله جهانیشدن و معنویتگرایی نوشته مهناز فرهمند آمده است: فرآیند جهانی شدن، عرصه جهان را در ابعاد متعدد در نوردیده است و سبب نزدیکی ملل، دول و جوامع به یکدیگر شده است. این پدیده اگرچه قدمتی طولانی دارد اما به نظر میرسد در دو و سه دهه اخیر با تحولات فراوان در عرصههای مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی، بسیار تشدید شده است. یکی از پدیدههایی که در فرایند جهانیشدن بسیار مورد توجه واقع شده رابطه جهانیشدن و معنویت، تغییر و تحولاتی است که در عرصه معنویتگرایی به وقوع پیوسته است.
این مدیر پژوهشی با اشاره به انتشار مقاله «تلاشی در سنخشناسی جنبش‌های نوپدید معنوی ایران» نوشته بهزاد حمیدیه گفت: سنخشناسی جنبش‌های نوپدید معنوی در ایران، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا ما را با گستره تعریف جنبش‌های مزبور آشنا میسازد و به علاوه، میتوان بر اساس تفاوتهای موجود میان گونهها به اتخاذ سیاستهای مواجهه مناسب با هرگونه، اقدام کرد. نویسنده، با تکیه بر مشاهدات و مطالعات میدانی و الهام گرفتن از دستهبندیهای محققین غربی، یک سنخشناسی دو سطحی هفتگانه- سهگانه عرضه کرده است.
کیانی با اشاره به مقاله خود با عنوان «جنبش‌های دینی و مواجهه بنیادین عرفانی» تاکید کرد: جنبش‌های نوپدید دینی هرگروه و حرکت اجتماعی - معنوی است که بعد از دهه 1800 میلادی مبتنی بر مولفههای مدرنیته بالاخص اومانیسم، سکولاریسم، عقلانیت ابزاری و غیره، داعیه ایده جدید و آسانی در به سعادت رساندن انسان معاصر را دارند. هر چند که مراد از سعادت در مصادیق گوناگون بسیار پراکنده و بعضا متناقض است؛ مقاله حاضر کوششی برای تهیه پاسخی ولو اجمالی برای دو مسئله است. اول اینکه، گسترش جنبش‌های دینی موجب ترویج چه عقایدی در بستر فرهنگ ایرانی میشود؟ و دیگری، چگونه میتوان مواجهه مناسب و کارآمدی با گسترش جنبش‌های نوپدید دینی به دست آورد؟
این محقق حوزه عنوان کرد: مقاله «ریاضت مشروع (آثار معنوی ـ معرفتی آن)» کاری از محمد جواد رودگر است که در آن توضیحاتی در مورد انواع ریاضات ارائه کرده است؛ در بخشی از این مقاله آمده ریاضت، تمرین تدریجی نفس در مقام تکامل وجودی است تا انسان سالک در سیرمنازل به مقامات معنوی برسد و با نور الهی، زندگی روحانی داشته باشد. ریاضت، دوقسم کلی دارد: ریاضت مشروع، معقول و معتدل؛ریاضت نامشروع، نامعقول و نامعتدل.
مدیر گروه جنبش‌های معنوی پژوهشکده ادامه داد: حسن معلمی در مقاله «معیار سنجش و تمییز شهود رحمانی از شهود شیطانی» آورده است: کشف و شهود از ارکان عرفان قلمداد میشود در حالی که تعارضات بین مکاشفات عرفان اسلامی، وجود عرفانهای هندی، بودایی، مسیحی، یهودی و نادرست بودن کثیری از دعاوی در این باب و باطل بودن پارهای از راههای رسیدن به این امور، ضرورت معیار یا معیارهایی برای تمییز صحیح از خطا را میطلبد که به نظر میرسد عقل قطعی (بدیهی و قریب به بدیهی) و نقل قطعی (قرآن کریم و سنّت معصومین() معیار قاطع است.
وی با اشاره به مقاله «نسبت عرفان و شریعت نزد عرفای اسلامی» گفت: نویسندگان این مقاله علی آقانوری و قادر حافظ هستند که گزارش و بررسى دیدگاه بزرگان عرفان نسبت به شریعت و احکام عملىِ دین را در این مقاله آورده‌اند. مراد از عرفا در این مقاله بزرگان و افراد برجسته عرفان است. افرادى که رشد و رواج تعالیم اهل حقیقت وامدار آنان بوده است و مورد قبول اهل حقیقت، نیز هستند. بررسى رفتار و گفتار منسوبان و پیروان این راه و رسم و کسانى که ظاهر درویشى را به ارث بردهاند تحقیقى جدا مىطلبد و طبعاً نتایج دیگرى نیز در پى خواهد داشت.
کیانی در مورد مقاله «مبانی شریعتگریزی در عرفانهای نوظهور» نوشته هادی ترکمنی گفت: از مهمترین مشترکات جنبش‌های معنوی نوپدید که رهآورد مدرنیته و معنویتگرایی نوین غرباند شریعتگریزی، رهایی از انجام تکالیف و دستورات الهی در اعمال و رفتار معنوی آنها است. شریعتگریزی در عرفانهای نوظهور بر پایه باورهایی بنیان نهاده شده است. در این مقاله برخی از مبانی شریعتگریزی این فرقههای معنوی مثل انکار خداوند، دینستیزی، اعتقاد به تناسخ، خلقتی بیهدف، ترویج اباحیگری و بیبندوباری مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
وی با اشاره به مبحث پایانی مجله گفت: در پایان گزارشی از نشست علمی «علل پیدایش و گسترش عرفانوارهها و راهکارهای مقابله با آنها» آمده است.
