حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم‌نژاد در گفت‌وگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) گفت: بحث در حوزه قرائت احسن و به خصوص حق تلاوت که همه مسلمین به آن امر شدهاند، بحث بسیار مهمی است که باید در نهادهای علمی قرآنی و حوزوی بحث و به جامعه ارائه شود.
وی افزود: آیه شریفه «الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاَوَتِهِ أُوْلَئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَمن یَکْفُرْ بِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ» از جمله آیاتی است که بحثهای مهمی پیرامون چگونگی تفسیر آن انجام شده است؛ به خصوص اینکه منظور خداوند از حق تلاوت در این آیه چیست؟
عضو هیئت علمی جامعهالمصطفی(ص) العالمیه عنوان کرد: در اصل این آیهای که در آن حق تلاوت به کار رفته است در رابطه با کتب آسمانی قبلی و به خصوص تورات است و در ظاهر شاید ارتباطی با قرآن کریم نداشته باشد که برخی نیز عنوان کردهاند، خداوند این بحث را صرفا برای یهودیان مطرح کرده است.
وی ادامه داد: نگاه ساده و بدون استنباط و تفسیر به این آیه درست نیست؛ زیرا این آیه از دو جهت مرتبط با قرآن است؛ یکی از باب اینکه، در روایت اهل بیت(ع) از باب توسعه معنایی این آیه را در ارتباط با قرآن دانستهاند؛ «ابو ولّاد» گوید تفسیر آیه فوق را از امام صادق(ع) پرسیدم حضرت فرمود: «هم الائمة» اینان که مصداق «یتلونه حق تلاوته» اند امامان معصوم (ع) هستند.
لزوم ادای حق تلاوت قرآن
این مدرس حوزه تصریح کرد: باب دیگر، از باب قیاس اولویت است؛ یعنی وقتی تورات که کمتر از قرآن است، ادای حق تلاوتش انسان را تا این درجه از ایمان برساند؛ پس قرآن که میهمن و مسیطر بر تورات است احق این است که ما را به حقیقت محض برساند.
وی عنوان کرد: در حوزه مفهوم‌شناسی واژه «تلی» در خود قرآن به کار رفته است و در مفهوم آن تبعیت چیزی از چیزی، از کسی از کسی اخذ شده است؛ مثل آیه شریف «وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا»؛ یعنی پیروی کردن ماه از خورشید که تبعیت تکوینی ارتباط نور از خورشید است؛ در حقیقت ماه باید از خورشید تبعیت داشته باشد و به همین خاطر واژه تلا را به کار برده است.
«تلو» شدن به معنی پیروی یک آیه از آیه دیگر است
رستم‌نژاد بیان کرد: بحث دیگر، اصطلاح تلاوت خود قرآن است که به معنی «تلو» شدن و پیروی یک آیه از آیه دیگر، و یک کلمه از کلمه دیگر است، به گونهای که چیزی غیر از قرآن خوانده نشود که در اینجا منظور تتابع کلامی است.
وی افزود: آیه شریفه «تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ» به بهترین شکل منظور بحث را روشن میسازد؛ خداوند متعال در این آیه بیان میدارد که دیگران را همیشه به کار خیر امر میکنید در حالی که خود را فراموش میکنید و کتاب خداوند را تلاوت میکنید بدون اینکه در آن اندیشه کنید.
تلاوت قرآن باید همراه با عمل به آیات الهی باشد
عضو هیئت علمی جامعهالمصطفی(ص) العالمیه بیان کرد: در اینجا نیز یک بعد از ابعاد تلاوت مشخص میشود که خداوند به طور صریح از تحقق تلاوتی سخن به میان آورده است که به عمل نرسیده است.
تفکر و عمل به آیات الهی؛ معنای ادا کردن حق تلاوت قرآن
وی اظهارکرد: حق تلاوتی که مسلمانان در قبال آن مسئول هستند و باید آن را به جای بیاورند در قرآن بیان شده است؛ در اینجا صرف تلاوت منظور نیست بلکه دو مفهوم دیگر یعنی تفکر و عمل کردن به آیات مطرح شده است.
رستم نژاد عنوان کرد: خداوند در آیه «یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاَوَتِهِ» به صراحت بیان میدارد که آنهایی که حق تلاوت را ادا می‌کنند، ایمان میآورند پس ایمان زمانی است که حق تلاوت آنها را به ایمان برساند؛ پس از نظر عقلی باید در کنار تلاوت قرآن کارهای دیگری نیز برای رسیدن به این مرتبه ایمانی انجام داد.
عضو هیئت علمی جامعهالمصطفی(ص) العالمیه اظهار کرد: پس دو مرحله اصلی در تلاوت قرآن مراد و منظور واقع شده است که اولی، فهمیدن و درک کردن و دیگری عمل به آیات قرآن است.
این مدرس حوزه عنوان کرد: بسیاری از روایات اهل بیت(ع) به خصوص از سوی امام علی(ع)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع) و... در این رابطه بیان شده است که به نوعی بیانگر اهمیت نگاه ریشهای به بحث تلاوت قرآن کریم است؛ در روایتی از امام صادق(ع) به روشنی بیان شده است که حتی حفظ آیات الهی و درست ادا کردن مخارج حروف نیز حق تلاوت را ادا نمیکند؛ بلکه آن چه که حق تلاوت را عمل میکند، تنها تدبر در آیات قرآن و دیگری عمل به احکام قرآنی است.
تفاوت معنای قاری در صدر اسلام و شرایط کنونی
وی گفت: در بحث تلاوت و قرائت نیز مباحث گسترده دیگری مطرح است که باید به آن به شکل تفصیلی اشاره کرد؛ قرائتی که امروزه از آن یاد میشود، همان خواندن قرآن است ولی قرائتی که در زمان صدر اسلام منظور بوده است کاملا با این قرائت متفاوت بوده است؛ زیرا کسی که در زمان پیامبر(ص) یا حضرات معصومین(ع) قاری خطاب میشد، معلم، مفسر و مروج قرآن بوده است و شخصیتی کاملا قرآنی و خبره در امور قرآنی بوده است؛ پس با این معنای امروزی تطابق خاصی ندارد.
