عید فطر آغاز سال نو معنوی است/ مراقب دستاوردهای رمضان باشیم

حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی رستم‌نژاد، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در خصوص وجه تسمیه «عید فطر»، گفت:‌ ما سه عید در اسلام داریم که از زبان خود پیامبر(ص) به نام عید نامیده شده‌اند، این عید‌ها عبارتند از قربان، فطر و غدیر که عید غدیر بیشتر در روایات اهل بیت(ع) تاکید شده و عید الله اکبر خوانده شده است و همه این‌ها نیزبه یک معنا عید هستند.

معنای عید فطر

رستم‌نژاد ادامه داد: عید بودن این روزها یک وجه است که به معنای جشن و سرور است. به هر حال وقتی انسان اوج می‌گیرد و فطرتش پاک می‌شود، این اتفاقی مبارک است که روی می‌دهد. عید از «عود» می‌آید که به معنای بازگشت است، وقتی عید روی می‌دهد، بازگشت به اصل و فطرت روی داده است که مخصوص انسان است و با بازگشت انسان به فطرت نوعی عید اتفاق می‌افتد و این یکی از معانی عید فطر است.

وی تصریح کرد: ما در قرآن این واژه را داریم و در ارتباط با درخواست حواریون ما شاهد ذکر عید هستیم. «قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَیْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَکُونُ لَنَا عِیدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا وَآیَةً مِنْکَ وَارْزُقْنَا وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ:‌ عیسی عرض کرد: خداوندا، پروردگارا! مائده‌هایی از آسمان بر ما بفرست تا عیدی برای اول و آخر ما باشد و نشانه‌ای از تو، و به ما روزی ده، تو بهترین روزی دهندگانی». در این آیه نزول مائده عید عنوان شده است. عید همان روزه واقعه نیست، بلکه هم بر کسانی که در زمان نزول مائده و هم کسانی که در سالگرد نزول هستند، عید محسوب می‌شود. عید از نگاه قرآن امری مستمر است.

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی، ادامه داد: عید زمانی است که انسان به اوج و فرازی می‌رسد و در واقع عید عود و بازگشتی به فطرت خداخواهی است. در عید قربان هم همین طور است که در آن حضرت ابراهیم به عود و بازگشت به خدا رسیده است.

رستم‌نژاد‌ با بیان اینکه در ماه رمضان پس از یک ماه عبادت، عود و بازگشت به فطرت و عید رخ می‌دهد، گفت: انسان آن پاکی و رسیدن به فطرت را درک می‌کند و این عید جایزه‌اش است که همان بازگشت به حقیقت نفس و فطرت است.

این استاد حوزه افزود: فطر هم به همین معناست البته معانی خاص خود را دارد و البته در ارتباط با عید است و در کنار عید معنای خود را می‌یابد. فطر یا فاطر که به خداوند گفته می‌شود، به آن اصالت و اولیت شی گفته می‌شود و در قرآن نیز داریم که « لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ: کسی که آسمانها و زمین را آفریده» (انعام،79) او کسی است که چیزی را که قبلا نبود و مسبوق به عدم بود را برای بار اول برافراشت. این تعبیر فطر است.

وی ادامه داد: فطرت نیز یعنی اصالت ذاتی انسان که به تعبیر قرآن که « فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا: سپس فجور و تقوا (شر و خیر) را به او الهام کرده است» (شمس، 8) اگر این اتفاق بیفتند، ما به آن اوج و تعالی و عود رسیده‌ایم و به پاکی فطرت خود بازگشته‌ایم و البته این یکی از وجوه فطر است، اما فطر وجوه دیگری نیز دارد که در روایات به آن اشاره شده است.

با نماز عید فطر همه دستی می‌شویم به سوی آسمان

رستم‌نژاد در پاسخ به اینکه نماز روز عید فطر چه معنا و جایگاهی دارد، گفت: ما تقریبا تمام عباداتمان وصل به مسئله نماز است. نماز ریشه‌ای‌ترین ارتباط انسان با خالق هستی است. در حج می‌بینید در گذرگاه‌های اصلی، نماز وجود دارد، در روزه هم همین طور. در مناسبت‌ها به غیر از نمازهای یومیه بسیاری از نمازهای دیگر را داریم، مثلا در شب قدر و یا عید فطر و وقت‌های دیگر مثل نیمه شعبان و بیست وهفت رجب نمازهای زیادی ذکر شده است. مخصوصا شب‌ها با مسئله نماز ارتباط دارد. روز عید فطر نیز از روزهای ایام الله حساب می‌شود و از مناسبت‌هایی است که با نماز ارتباط دارد.

این عضو هیئت علمی جامعه المصطفی در ادامه افزود: در نماز عید فطر حیثیت اجتماعی یادآوری می‌شود. اینکه درست است که ما فرد هستیم و هر کدام‌مان راز و نیاز و دعایی داریم، ولی در کل ما یک جمع حساب می‌شویم و مجموعه این افراد به منزله یک فرد و ما هستند. درست است که هر کدام‌مان تنها هستیم اما در جمع هم با هم هستیم، از این رو این پیوند اتفاق می‌افتد و این نمازی که به صورت جماعت خوانده می‌شود و آن دعاهایی که خوانده می‌شود، نشان می‌دهد که نگاه، نگاه جمعی است و ما با نماز عید فطر در واقع یک دست و تقاضا می‌شویم به سوی آسمان، مانند چشمه‌هایی که از جاهای مختلف فرد فرد آمدیم و در یک اجتماعی جاری می‌شویم.

وی تصریح کرد: همچنین در روز عید ما فطریه را هم داریم. فطریه نگاه انسان است به جامعه اطراف خودش، یعنی اگر کسی یک نگاهی به آسمان دارد و ارتباط خود را با نماز و نیایش برقرار می‌کند، یک نگاه هم به دیگران داشته باشد و هم ترازان دیگر از جمله انسان‌های محروم را نیز ببیند و بحث فطریه هم این جاست و این نگاه همان نگاه جامع الهی است.

رستم‌نژاد با بیان اینکه این هندسه الهی بسیار دقیق انشاء و تشریع شده است، گفت: ما در عید فطر هم به نیازهای فطری و خواسته‌های درونی توجه می‌کنیم و هم رابطه خودمان را با خالق هستی در نظر داریم که کانون عزت و مطلق عالم است.

این استاد حوزه ادامه داد: در واقع ما نگاه خودمان را به اطراف یک نگاه صحیح عادلانه و منصفانه می‌کنیم و ما در واقع در این عید همه چیز را می‌بینیم و همه چیز در آن دیده شده است.

رستم‌نژاد تصریح کرد: عید فطر هم عید شادی و مزد و جایزه از طرف خداوند به بندگان است و هم راز و نیاز و نماز است و هم صدقه و زکات و فطریه در آن لحاظ گردیده و هم دید و بازدید و و صله ارحام و خوشی‌هایی از این دست در آن وجود دارد. خدا می‌خواهد برای همه حتی برای طبیعت و حتی برای درگذشتگان نصیبی وجود داشته باشد. عبارت ادخل علی القبور السرور نشان می‌دهد حتی برای اهل قبور و درگذشتگان نیز نصیبی در نظر گرفته شده است.

عید فطر آغاز سال نو معنوی است

این استاد حوزه علمیه در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه روز عید فطر روز پایانی یک ماه عبادت و بندگی است، چگونه روزی باید از فردای عید آغاز شود که بگوئیم ماه خوبی داشته‌ایم و برای بعد از ماه رمضان چگونه اندوخته‌ای داشته باشیم؟ گفت: ما نباید احساس بکنیم که ماه رمضان را طی کردیم و خداحافظ، ما تازه در ماه رمضان آمدیم و برای مثال باک بنزین خودمان را برای یک سال آینده و ماه رمضان بعدی پر کرده‌ایم.

وی ادامه داد: در واقع در نزد عرفا سال از شب قدر شروع می‌شود و در واقع ما در روزهای اول سال معنوی هستیم، از این رو می‌توانیم بگوئیم روز پس از عید فطر سال معنوی جدیدی آغاز می‌شود و برای این سال زاد و توشه ای می‌خواهیم که از ماه رمضان کسب کرده‌‌ایم و کدام فرد عاقلی است که پس از پر کردن باک بنزین ماشین خود، آن را خالی کند.

عضو هیئت علمی جماعه المصطفی ادامه داد: ما باید یک سال با این توشه راه را طی کنیم پس باید مواظب دستاوردهای ماه رمضان در سال بعدی باشیم.

رستم‌نژاد افزود: اگر این طور سوال کنیم که باید از کجا بفهمیم در این ماه یک چیزی نصیب‌مان شده است، باید به حال خودمان توجه کنیم، اگر دیدیم که از گناه بدمان می‌آید و نسبت به اول ماه رمضان که از گناه خوش‌مان می‌آمد، آن وقت روحمان مصفا و پاک شده است. کسانی که گناه ندارند و اهل نماز بودند هم باید ببیند آیا نمازی که در آخر ماه رمضان می‌خواند، همان نمازی است که در اول ماه رمضان می‌خواند و یا نه، نمازش با حال و شکوه و حضور قلب بیشتری خوانده می‌شود. باید دید اگر تحولی در ما روی داده است و انسان پذیرش دینی بیشتری یافته است، معلوم است که ماه رمضان استفاده کرده است و اگر متحول نشده است و به قول امیر مومنان تنها کم‌خوابی و گرسنگی را تجربه کرده است، بدانند که تنها رفع تکلیف کرده‌اند.

رستم‌نژاد در پایان گفت: کسانی که استفاده کرده‌اند و وقتی قرآن می‌خوانند دلشان نرم می‌شود، وقتی نام خدا را می‌برند، آرام می‌شوند و حال خوبی به ایشان دست می‌دهد، ماه رمضان برای آنها دستاورد داشته است و اگر کسی چنین است، باید قدرش را بداند و با گناه چوب حراج به آن نزند. ما باید قدر این سرمایه معنوی را بدانیم و این کار از طریق انس بیشتر با قرآن و رفتن به اماکنی که این مسائل را حفظ می‌کند و ارتباط با انسان‌های صالح و پیوند با اولیای خدا و توسل، حفظ می‌شود و الا انسان می‌بیند پس از ماه رمضان آن‌ها هدر شد و اولین روز ماه بعد از رمضان همه شان هدر داده و خراب شدند.