حجت‌الاسلام والمسلمین جهانفر انواری در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) گفت: ایشان این ترجمه را مدت بیش از 20 سال انجام داد و با علامه طباطبایی نیز مقابله کرده و ایشان آن را تایید فرموده است.
وی افزود: با این حال این ترجمه متناسب با ادبیات گذشته است و سلاست ترجمه آیت‌الله مکارم که ایشان هم یک جلد اول آن را ترجمه کرده است، ندارد و لذا باید گروهی، موسسه و نهادی تلاش کنند و این ترجمه که زحمت زیادی هم برای آن کشیده شده را ویرایش کنند تا برای محققان و علاقه‌مندان امروزی مفیدتر باشد.
قدیمی بودن قلم ترجمه
وی اظهار کرد: قلم این ترجمه قدیمی است و خدمت بزرگی است که افرادی این کار را انجام دهند و به ویرایش علائم بسنده نشود، بلکه نیازمند ویرایش عمیق است.
انواری عنوان کرد: من مرحوم همدانی را از سال‌های 53 و 54 می‌شناسم و با والد ما در ارتباط بودند؛ یکی از تاکیدات دائمی ایشان این بود که طلاب باید اهل قلم و نوشتن باشند.
اهل قلم بودن؛ یکی از بایسته‌های طلبگی
وی تاکید کرد: امروز یکی از مشکلاتی که برخی از طلاب در نوشتن پایان‌نامه با آن روبرو هستند، نداشتن انس با قلم و نوشتن است و لذا در این مسئله دچار مشکل می‌شوند.
انواری عنوان کرد: مرحوم موسوی همدانی در سال‌های اولیه ورود به حوزه قم به محضر علامه طباطبایی رفته و با ایشان انس داشتند و به جهت اهتمامشان به نویسندگی کار ترجمه تفسیر را با نظارت خود ایشان شروع کرد.
وی ادامه داد: مجلدات اول تا دهم تفسیر را کسانی مانند آیت‌الله مکارم شیرازی و مصباح یزدی ترجمه کرده بودند ولی از جلد یازدهم به بعد به ایشان واگذار شد و ایشان تا پایان 20 جلد عربی ترجمه کردند که 40 جلد در چاپ قدیمی آن شد.
وی افزود: البته بعدا با درخواست ناشران و ظاهرا تقاضای علامه ایشان ده جلد اول را نیز ترجمه کرد تا ترجمه تمام تفسیر یکدست شود و در چاپ جدیدی در 20 جلد منتشر شد.
عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: قم این ترجمه اگرچه قلم به روزی نیست ولی ایشان زحمت بسیار زیادی را برای این کار کشیده است و باید قدردان زحمات آن مرحوم باشیم و با ویرایش مجدد آن را با سهل و آسانی بیشتری در اختیار علاقه‌مندان بگذاریم.
فروتنی؛ شاخصه آن مرحوم
وی با اشاره به شخصیت این مترجم تاکید کرد: تواضع و فروتنی و شوخ طبعی از جمله ویژگی‌های بارز ایشان است که با وجود مقامات علمی خودبین نبود و به اصطلاح امروزی خاکی برخورد می کرد.
یادآور می‌شود، مترجم تفسیر المیزان در سال 1304 هجری شمسی (چهارم محرم 1344 ق) در خاندانی معروف به علم و سیادت در شهر همدان متولد شد؛ سید محمدباقر در سال 1320 ش برای زیارت مرقد حضرت امام رضا علیه السلام، از همدان عازم مشهد شد. هنگام مراجعت، به قم آمد و چند روزی از نزدیک با چگونگی درس و بحث حوزویان قم آشنا شد. او در این مدت چنان شیفته حوزه علمیه قم گشت که تصمیم گرفت در قم به تحصیل ادامه دهد. از این رو، در مدرسه دارالشفاء ساکن شد.
ایشان در سال 1326 ش. با علامه آشنا شد و در بحث تفسیر ایشان شرکت می‌‌کرد. کم‌کم ارتباطی تنگاتنگ و صمیمی میان آن‌ها برقرار شد و تا آخر عمر علامه (1360 ش) یعنی 34 سال ادامه یافت. از محضر علامه کمال استفاده را برد. و از فیوضات عرفانی، فلسفی، اخلاقی و علوم قرآنی و سایر کمالات علامه بهره‌مند شد.
آقای موسوی همه تفسیر ارزشمند المیزان را تحت نظر علامه، به فارسی روان و شیوا ترجمه کرد.
موسوی همدانی، از بی‌وفایی و بی‌اعتباری دنیا بسیار سخن می‌‌گفت و به آخرت و لقای الهی دل بسته و همواره آماده بود. سرانجام در چهارشنبه، هفتم دی 1379 ش. (1421 ق) در سن 77 سالگی (به سال قمری) در بهترین ساعات (صبح عید فطر، پس از وضو برای نماز)، بر اثر سکته قلبی به فرمان حق لبیک گفت و در بیمارستان کامکار قم به دار باقی شتافت و به آرزوی دیدار با اجداد پاکش نایل گردید.
