عوامل قطع ارتباط دوستى و برادرى

مرحوم صدوق در روایتى از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که حضرت از پدرانش نقل مى کنند که پیامبر گرامى اسلام صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم فرمودند:
اءیُّما مسلمین تهاجرا فمکثا ثلاثا لا یصطلحان الا کانا خارجین من الاسلام ، لم یکن بینهما ولایة فاءیُّهما سبق الى کلام اءَخیه کان السابق الى الجنّة یوم الحساب ⁽⁶⁷⁰⁾.
((اگر دو مسلمان از یکدیگر دورى کنند و این مفارقت عملا سه روز طول بکشد و آشتى نکنند، از زمره مسلمانى خارج شده اند و ولایت و دوستى بین آنها از بین مى رود و اگر یکى از آنها در ایجاد ارتباط سبقت جوید، در قیامت هم ، براى ورود به بهشت ، مقدم خواهد بود)).
امام صادق علیه السلام مى فرمایند:
لا تساءلوا اخوانکم الحوائج فیمنعوکم فتغضبون و تکفرون ⁽⁶⁷¹⁾.
((از برادرانتان خواهش و حاجتى نداشته باشید؛ چون ممکن است - در اثر ناتوانى یا به عمد در برآورده ساختن حاجت شما، - کوتاهى کنند و مورد خشم و غضب شما واقع شوند - و شما در حال خشم کارى کنید یا سخنى بگویید که - موجب کفرتان شود)).
پس بهتر است که انسان سعى کند تا آنجا که مقدور است از برادر مؤ منش حاجتى نخواهد که در نهایت موجب کدورت و به هم خوردن صفا و دوستى آنها شود.
نکته دیگرى که نهى شده این است که از برادر خود چیزى نخواهى که در توان او نیست . در روایتى وارد شده است که امام صادق علیه السلام فرمودند:
یا حسن ! اذا نَزَلَت بکَ نَازلة فلا تَشکُها الى اءَحد مَن اءهل الخِلاف ، فانَّک ان فَعلتَ ذلک شکوتَ ربَّک ، و لکنِ اذکُرها لبعض اخوانِک ، فانَّک لن تَعدِمَ خصلة من اءربع : اءمّا تقویة بمال وَ اءِمَّا معونة بجاه ، وَ اءِمَّا مشورة براءى ، وَ اءِمَّا دعوة مستجابة ، یا حسن ! اذا ساءلت مؤ منا حاجة فهىِّء له المَعَاذیر قبل اءن یَعذِرَ فان اعتذَر فاقبل عذرَه ، و ان ظننتَ اءنَّ الاُمورَ على خلافِ ما قال ؛ و اذا ساءلت منافقا حاجة فلا تَقبَل عذرَه و ان عرفتَ عذرَه ⁽⁶⁷²⁾.
((اى حسن ! اگر براى تو مشکلى پیش آمد، به مخالفان روى نیاور که این کار گله کردن از خداوند است . مشکلت را با برخى از دوستانت مطرح کن ؛ زیرا تو به یکى از این چهار نکته احتیاج دارى : یا با مال تقویت شوى ، یا با مقام همیارى گردى ، یا با صاحب رایى مشورت کنى یا دعایى در حقت مستجاب شود. اى حسن ! هرگاه حاجتى را از مؤ منى درخواست کردى ، براى او قبل از آن که عذر بیاورد، عذرهایى آماده کن و هرگاه عذر آورد، هرچند گمان کنى که عذرش ‍ صحیح نیست ، عذر او را بپذیر و اگر از منافقى حاجت طلبیدى ، عذر او را نپذیر هرچند به آن عذر علم داشته باشى )).
نکته دیگرى که باز مورد توصیه واقع شده است وَ امام هشتم علیه السلام با واسطه از جد بزرگوارشان امام سجاد علیه السلام نقل مى کنند این است که انسان براى خواسته برادرش نباید بخل بورزد و اگر قادر است به او کمک کند، مضایقه نکند.
انِّى لاءستحى مِن ربِّى ان اءرَى الاخَ مِن اخوانى فاءساءلُ اللَّه له الجنةَ و اءبخلُ علیه بالدینار والدرهم ، فاذا کان یوم القیامة ، قیل لى : لو کانت الجنّةُ لک لکُنتَ بها اءبخَلُ و اءبخَلُ⁽⁶⁷³⁾.
((من از خدا شرم دارم هنگامى که برادرى از برادرانم را مى بینم ، براى او بهشت را از خدا بخواهم ، اما اگر به درهم و دینار من نیاز دارد بخل بورزم . پس وقتى که قیامت فرا مى رسد، به من مى گویند که اگر مالک بهشت هم بودى ، از واگذارى بهشت به او بخل مى ورزیدى )).
این که براى برادران مؤ من خود دعا مى کنیم ، براى این است که هیچ خرجى ندارد و به قول شاعر:

بنابراین ، بخل ورزیدن درباره برادران دینى ، الفت و دوستى ها را تحت تاءثیر قرار مى دهد؛ یعنى مى داند برادرش متمکن و قادر به حل مشکلات او است ، اما مسامحه مى کند و بخل مى ورزد.
نکته دیگرى که مى تواند ارتباطات صمیمانه برادران مؤ من و حتى برادران صلبى و نسبى را متاثر کند، این است که در دیدار و ملاقات ها، برخوردى نامناسب داشته باشد. در روایتى که در کتاب ((مصادقة الاخوان )) مرحوم صدوق به پیغمبر صلَّى اللَّه علیه و آله و سلم نسبت مى دهد، حضرت مى فرمایند:
مَن لَقِىَ اءَخاه بما یَسُوؤُه لیسوُءَه اءساءَه بعد ما یلقاه ⁽⁶⁷⁴⁾.
((اگر کسى به دیدار برادرش برود و او را ناراحت کند و آزار دهد، او هم بدى خواهد دید)).
طبیعى است که وقتى انسان ، دیگرى را از خود رنجاند و مکدر کرد، او هم عکس العملى خواهد داشت که موجب رنجش این انسان خواهد شد. این نکات بسیار ظریف و دقیق است .