خواب، آرامش یا کابوس؟ راز تاریک سومنیفوبیا / نشانه ها، عوارض و درمان

عصر ایران - خواب که قرار است آرامش بخش ترین بخش زندگی باشد، برای میلیون ها نفر به کابوسی واقعی تبدیل شده است. خواب هراسی یا سومنیفوبیا (Somniphobia)، ترس غیرمنطقی از خوابیدن، فراتر از یک بی خوابی ساده است؛ این اختلال یک جنگ روانی شبانه است که در آن، فرد به دلیل اضطراب شدید، از پناه بردن به رختخواب خود پرهیز می کند.

این فوبیای خاص، ترکیبی ویرانگر از وحشت و بی خوابی مزمن است. مبتلایان، ساعت ها قبل از فرارسیدن شب، دچار پریشانی و حملات هراس می شوند، زیرا می ترسند در طول خواب چه اتفاقی ممکن است رخ دهد. این مقاله به بررسی علائم، عوارض بلندمدت و روش های درمانی تخصصی می پردازد که می تواند این چرخه ترس و بیداری را متوقف کند.

برای دسترسی به مقاله علمی مرتبط با هر بخش می توانید روی کلمه های آبی  رنگ این متن کلیک کنید.

نشانه های سومنیفوبیا چیست؟

سومنیفوبیا یک فوبیای خاص یا ترس غیرمنطقی از خواب است که باعث پریشانی و اضطراب قابل توجهی پیرامون به خواب رفتن می شود. این ترس ممکن است با ویژگی های زیر مشخص شود:

• مقاومت بیش از حد و مداوم در برابر خوابیدن
• واکنش فوری و منفی به پیشنهاد خوابیدن
• پریشانی هنگام فرا رسیدن زمان خواب
• ایجاد محدودیت در کار، تحصیل یا فعالیت های اجتماعی به دلیل ترس از خواب و پیامدهای نخوابیدن
• ترس از کابوس دیدن

برای اینکه این نشانه ها به عنوان سومنیفوبیا طبقه بندی شوند، نباید ناشی از اختلال دیگری باشند.

سومنیفوبیا چقدر شایع است؟

کارشناسان با قطعیت نمی دانند چه تعداد از افراد خواب هراسی را تجربه می کنند. با این حال، تخمین زده می شود که تقریبا 12.5 درصد از بزرگسالان در آمریکا در مقطعی از زندگی خود یک فوبیای خاص داشته باشند.

افرادی که فوبیاهای خاصی مانند ترس از خواب دارند، ممکن است هنگام مواجهه با شی یا موقعیتی که ترس آنها را تحریک می کند، یا حتی زمانی که پیش بینی می کنند با آن مواجه خواهند شد، علائم را تجربه کنند. این امر می تواند آنها را به سمت پرهیز از خواب شبانه سوق دهد، که خود می تواند ترس ها را تشدید کند.

برای مدیریت خواب هراسی، برخی افراد ممکن است به طور کلی از خوابیدن اجتناب کنند، چراغ ها را روشن بگذارند، در محلی غیر از تخت خود بخوابند، یا در طول روز بخوابند.

فوبیاهای خاص می توانند علائم فیزیکی و همچنین احساسی را تحریک کنند؛ این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• ضربان قلب سریع
• تعریق
• تنگی قفسه سینه
• لرزش
• تنگی نفس
• آگاهی از اینکه ترس غیرمنطقی است

عوارض بلندمدت سومنیفوبیا

برخی از افراد مبتلا به سومنیفوبیا، در صورت عدم مدیریت علائم، ممکن است دچار کمبود مزمن خواب شوند.

کمبود خواب خطر زمین خوردن، تصادفات رانندگی، صدمات و بسیاری از مشکلات سلامتی، از جمله موارد زیر را افزایش می دهد:

• بیماری قلبی
• بیماری کلیوی
• فشار خون بالا
• دیابت
• سکته مغزی
• چاقی

ترس از خواب همچنین ممکن است به بی خوابی یا اینسومنیا (یک اختلال خواب که به خواب رفتن یا در خواب ماندن دشوار می کند) منجر شود، که می تواند این ترس را تشدید کند.

در صورت عدم درمان، افراد مبتلا به فوبیاهای خاص ممکن است در معرض خطر مشکلات روانی مانند اختلالات اضطرابی، افسردگی و اختلالات خلقی قرار گیرند. تحقیقات همچنین فوبیاها را به بسیاری از بیماری های جسمی، از جمله موارد زیر مرتبط دانسته اند:

• بیماری های تنفسی
• بیماری های قلبی
• بیماری های عروقی (رگ های خونی)
• آرتروز
• میگرن
• بیماری های تیروئید

چه چیزی باعث خواب هراسی می شود؟

دلایل یک فوبیای خاص همیشه واضح نیست. با این حال، عواملی که ممکن است بر خطر ابتلا به یک فوبیای خاص در یک فرد تاثیر بگذارند، ممکن است مربوط به تجربیات آموخته شده، مانند داشتن یک تجربه مستقیم یا غیرمستقیم با شی یا فعالیت، ترومای قبلی یا ژنتیک باشند.

در مورد ترس از خواب، ممکن است شرایط مرتبطی وجود داشته باشد، از جمله:

• فلج خواب جداگانه مکرر: این وضعیت زمانی رخ می دهد که ناتوانی موقت در حرکت دادن بازوها و پاها (که به آن آتونیا نیز گفته می شود) در طول خواب رِم (REM) به طور مختصر در زمان بیدار شدن فرد ادامه یابد. این می تواند باعث پریشانی قابل توجهی شود و منجر به ترس از خواب گردد.
• اختلال کابوس: این وضعیت با تجربه کابوس های مکرر که خواب را مختل می کنند، مشخص می شود. شایع است که این اختلال همراه با تشخیص های دیگر سلامت روان، مانند اختلال اضطراب، اختلال شخصیت مرزی یا اختلال استرس پس از سانحه تجربه شود.
• تجربه تروما یا اختلال استرس پس از سانحه: تجربه قبلی تروما با تعدادی از اختلالات خواب مرتبط است که یکی از آنها ترس از خواب است. این ترس می تواند به کابوس های مرتبط با تروما یا بیش هوشیاری (یک ویژگی شایع در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه) مرتبط باشد.

چگونه تشخیص داده می شود؟

اغلب، یک فوبیای خاص به طور رسمی تشخیص داده نمی شود، مگر اینکه آن ترس منجر به پریشانی قابل توجه یا اختلال در زندگی روزمره شود.

یک متخصص سلامت روان که با اختلالات اضطرابی آشناست، می تواند بر اساس معیارهای خاصی ارزیابی کند که آیا فرد دارای یک فوبیای خاص است یا خیر. معیارهای تشخیصی مورد استفاده در «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم» (DSM-5) که کتابچه راهنمای انجمن روانپزشکی آمریکا برای تشخیص اختلالات سلامت روان است، تشریح شده اند.

بنابر DSM-5، فردی که ممکن است یک فوبیای خاص داشته باشد، می تواند ترسی داشته باشد که به این صورت است:

• این ترس، یک حالت مداوم، نامعقول و شدید است که حتی پیش از مواجهه واقعی با عامل ترس (مانند زمان خواب)، در فرد ایجاد می شود.
• باعث اضطراب قابل توجهی می شود که تقریبا همیشه در اثر قرار گرفتن در معرض موقعیت یا شی ایجاد می شود.
• ناهمخوانی با خطری دارد که آن شی یا فعالیت در زندگی روزمره ایجاد می کند.
• منجر به اجتناب از شی یا فعالیت می شود یا در صورت مواجهه، اضطراب قابل توجهی را به دنبال دارد.
• عملکرد روزمره و روابط فرد را مختل می کند.
• شش ماه یا بیشتر طول می کشد.
• این ترس، با هیچ اختلال روانی دیگری بهتر توجیه نمی شود (یا قابل توضیح نیست).

ارزیابی همچنین ممکن است بررسی کند که یک فرد چه افکار و نگرانی های خاصی در مورد ترس از خواب دارد تا درمان بهتر صورت گیرد.

خواب هراسی چگونه درمان می شود؟

در حالی که اجتناب از شی یا موقعیتی که ترس را تحریک می کند، ممکن است برای برخی امکان پذیر باشد، اما در مورد خواب این طور نیست. داشتن خواب کافی و با کیفیت برای سلامت و تندرستی کلی حیاتی است.

برای افرادی که به دلیل ترس از خواب، پریشانی و تاثیر بر عملکرد روزانه شان را تجربه می کنند، گزینه های درمانی وجود دارد که می توانند بررسی شوند. برخی از گزینه ها ممکن است بسته به عوامل مرتبط با ترس فرد از خواب، ترکیب شوند؛ از جمله داروهای تجویزی و درمان های روان شناختی (تراپی).

درمان هایی که برای خواب هراسی استفاده می شوند، عبارتند از:

• درمان شناختی رفتاری: این روش شامل شناسایی، بررسی، و به چالش کشیدن افکار و رفتارهای فرد است. درک افکار مربوط به ترس فرد از خواب با کمک یک متخصص سلامت روان می تواند مفید باشد.
• درمان شناختی رفتاری برای بی خوابی: این یک روش درمانی مبتنی بر شواهد برای رسیدگی به کیفیت خواب است. افزون بر به چالش کشیدن افکار و رفتارهایی که بر خواب تاثیر می گذارند، این روش شامل آموزش بهداشت خواب و آرام سازی، کنترل محرک ها و راهبردهای محدودیت خواب است. مطالعه ای روی افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه که از درمان شناختی رفتاری برای بی خوابی استفاده کردند، نشان داد که این روش ترس از خواب را کاهش داده و کمیت و کیفیت خواب را افزایش داده است.
• درمان مواجهه، آرامش، و بازنویسی (ERRT): این نوع درمان چند جلسه ای به افرادی که کابوس می بینند کمک می کند تا با کابوس ها مقابله کنند (مواجهه)، راهبردهای آرام سازی را تمرین کنند و روش های جدیدی برای توصیف کابوس ها به کار گیرند. این روش درمان برای تسکین پریشانی مرتبط با خواب و کابوس های مزمن، موثر نشان داده شده است.
• درمان تمرین تصویرسازی: این درمان از یک راهبرد بازنویسی استفاده می کند تا معنای کابوس ها را بررسی کند، به آنها امتیاز دهد، و سپس راه های خنثی و جدیدی برای توصیف و تمرین ذهنی آنها بیابد. درمان تمرین تصویرسازی ممکن است با فعالیت های آرامش بخش و شیوه های بهداشت خواب همراه شود.

آیا خواب هراسی درمان قطعی دارد؟

هیچ درمان قطعی واحدی برای خواب هراسی وجود ندارد. برخی افراد متوجه می شوند که علائم آنها در نهایت با درمان یا بدون درمان از بین می روند، در حالی که برخی دیگر یاد می گیرند که علائم خود را مدیریت کنند. به خاطر داشته باشید که آنچه برای شخص دیگری موثر است، ممکن است برای شما موثر نباشد. اگر در مدیریت خواب هراسی به تنهایی مشکل دارید، با یک پزشک مشورت کنید.

نکات کلیدی

افراد مبتلا به خواب هراسی از به خواب رفتن می ترسند و ممکن است از خوابیدن اجتناب کنند، حتی اگر این کار ترس و اضطراب آنها را بدتر کند.

ریشه اصلی خواب هراسی اغلب در ترس از دیدن کابوس های مکرر یا این باور عمیق نهفته است که هنگام خواب، حادثه ای وحشتناک برای فرد رخ خواهد داد.

درمان شناختی رفتاری و دیگر روش های درمانی می توانند به شما در مدیریت این فوبیا کمک کنند؛ ممکن است لازم باشد چندین روش را امتحان کنید تا روش مناسب خود را پیدا کنید.

اطلاعات موجود در این مطلب تنها برای افزایش آگاهی ارائه شده اند و جایگزین مشاوره یا درمان پزشکی نیستند. حتما قبل از هرگونه اقدامی با پزشک مشورت کنید، به ویژه اگر بیماری خاصی دارید یا دارو مصرف می کنید.