برنامههای پنجساله و سالانه دولتها در ایران، سالهاست بیش از آنکه به مقصد اجرا برسند، در ایستگاه «عدم تحقق» متوقف میمانند؛ اسنادی پر از عدد و هدف که در پایان هر دوره، فهرستی از توجیهها جای آنها را میگیرد. اما گویا اقتصاد ایران، بعد از سالها، تصمیم گرفته دستکم در یک حوزه، با برنامه حرکت کند؛ آن هم جایی که کمترین انتظار برای تحققش وجود داشت: پیشبینی نرخ دلار در سطوح بسیار نگران کننده!
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک؛ این روزها اسکناس آمریکایی چنان بیوقفه در حال ثبت رکوردهای تازه است که دیگر نوشتن یک عدد قطعی برای نرخ دلار، بیش از آنکه گزارش باشد، خوشبینی تلقی میشود. به گونه ای که در لحظه تنظیم این گزارش، دلار در بازار تهران حوالی ۱۳۰ هزار و ۵۰۰ تومان نوسان دارد؛ اما مسئله اصلی، رسیدن به این عدد در ۲۴ آذرماه نیست. داستان مهمتر، تحقق تدریجی و بیسروصدای یک پیشبینی (مسئولان دولتی) است که چهار سال پیش، بیشتر به شوخی تلخ شبیه بود تا تحلیل اقتصادی.
آخرین روز سال گذشته، دلار در محدوده ۹۸ هزار و ۵۵۰ تومان سال را به پایان برد. کمتر کسی تصور میکرد پاییز امسال، بازار ارز اعداد بالای ۱۳۰ هزار تومان را تجربه کند. اما اکنون که دلار از این مرز عبور کرده، بد نیست به عقب برگردیم؛ به سال ۱۴۰۰، به همان گزارشی که به نقل از سازمان برنامه و بودجه منتشر شد و سناریوهای «رفع تحریم» و «تداوم تحریم» را روی میز گذاشت.
جدولی که آن روزها موجی از واکنشها ایجاد کرد و حتی سازمان برنامه و بودجه را وادار به صدور اطلاعیه کرد تا آن را «برآوردهای فردی» بنامد. با این حال، بسیاری معتقد بودند که این جدول، محصول ذهن یک نفر نیست؛ بلکه خروجی تحلیلهای کارشناسی در نهاد متولی برنامهریزی اقتصادی کشور است.
تعجبی ندارد!
امروز، در روزهای پایانی پاییز ۱۴۰۴، عبور دلار از سقف حساس ۱۳۰ هزار تومان بهروشنی نشان میدهد آن پیشبینی جنجالی، بیش از آنکه خطا باشد، واقعبینانه بوده است. طبق همان برآوردهای سال ۱۴۰۰، در صورت تداوم تحریمها، میانگین نرخ دلار آمریکا در سال ۱۴۰۴ باید به ۱۱۰ هزار تومان میرسید؛ عددی که با لحاظ نرخ ابتدای سال و قیمتهای فعلی بازار، با درصد قابل توجهی محقق شده است. این در حالی است که در سناریوی رفع تحریمها، میانگین نرخ دلار برای امسال ۳۵ هزار تومان برآورد شده بود؛ سناریویی که حالا بیشتر شبیه یک روایت تاریخی است.
پیشبینیها به ارز محدود نبود. سازمان برنامه در همان زمان، تورم میانگین امسال را ۵۹ درصد برآورد کرده بود؛ نرخی که با آنچه امروز اقتصاد کشور تجربه میکند، فاصله معناداری ندارد. بنابراین اگر در هفتههای آینده، دلار در محدوده ۱۳۰ تا ۱۳۵ هزار تومان نوسان داشته باشد، نباید تعجب کرد؛ بازار دقیقاً در مسیری حرکت میکند که چهار سال پیش، در همان جدول جنجالی ترسیم شده بود.
واقعیت تلخ است، اما روی دیگر سکه، نوعی طنز اقتصادی سنگین دارد: بالاخره یک پیشبینی دولتی در اقتصاد ایران محقق شد. هرچند نتیجه آن فشار مضاعف بر معیشت مردم و تشدید نااطمینانی اقتصادی است، اما از منظر فنی و تحلیلی، باید اذعان کرد که اینبار، برنامه از قفسه خارج شده و به صحنه واقعیت قدم گذاشته است؛ اتفاقی که دستکم از منظر خود برنامهریزان، «شایسته تقدیر» به نظر میرسد!
نکته قابل تأمل آنجاست که سازمان برنامه برای سال گذشته، میانگین ۷۰ هزار تومان را برای دلار پیشبینی کرده بود؛ اما سال با نرخی نزدیک به ۱۰۰ هزار تومان به پایان رسید. حالا برای سال جاری، میانگین ۱۱۰ هزار تومان در نظر گرفته شده و با توجه به نرخهای بالای ۱۳۰ هزار تومان در پایان پاییز، میتوان حدس زد سهماهه پایانی سال نیز باید مطابق همان جدول، شاهد رشد قیمت دلار باشد.
و قصه به اینجا ختم نمیشود. در همان پیشبینیها، میانگین نرخ دلار برای سال ۱۴۰۵ حدود ۱۷۸ هزار تومان و تورم میانگین ۶۵ درصد برآورد شده بود. برای سال ۱۴۰۶ هم عددی نزدیک به ۲۸۴ هزار و ۸۰۰ تومان برای دلار پیشبینی شده است؛ ارقامی که امروز، اگرچه نگرانکنندهاند، اما دیگر آن شوکآور و غیرواقعیِ چهار سال پیش نیستند.
در مجموع، آنچه امروز در بازار ارز میبینیم، بیش از آنکه یک جهش غافلگیرکننده باشد، تحقق تدریجی همان پیشبینی فراموششده سال ۱۴۰۰ است. حال باید دید آیا این «وفاداری بازار به برنامه»، در سالهای آینده هم ادامه خواهد داشت یا قرار است بالاخره جایی، زنجیره تحقق این اعداد متوقف شود.
