اعتقاد به رای «نسخ تلاوت»؛ پذیرفتن محترمانه تحریف قرآن

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) این مفسر قرآن و مرجع تقلید که جلسه امسال خود را با سوره مبارکه احزاب آغاز کرده است در اولین جلسه تفسیر خود به نقد دیدگاه برخی از اندیشمندان اهل سنت درباره نسخ تلاوت و بقای حکم پرداخت و گفت: «سوره احزاب دارای 73 آیه است، ولی برخی گروه‌های اهل سنت ذکر کرده‌اند که این سوره همپای سوره بقره بوده است» که آیات آن حذف شده در حالی که احکام آن باقی است.

یکی از مسلمات اعتقادی میان جمیع فرق اسلامی عدم تحریف قرآن کریم است به گونه‌ای که اجماع مسلمین الفاظ قرآن کریم را متواتر می‌دانند و حتی اختلاف قرائت در برخی الفاظ نیز نمی‌تواند و نتوانسته است غبار تحریف را بر چهره نورانی قرآن بنشاند اما برخی از علمای اهل سنت دیدگاه‌هایی مطرح می‌کنند که پذیرفتن محترمانه تحریف قرآن است بدون آن که واقعا خودشان هم بخواهند از این دیدگاه چینن چیزی را مراد کنند.

یکی از دیدگاه‌هایی که برخی از علمای اهل سنت سلف و خلف به آن معتقدند بحث نسخ تلاوت و بقای حکم است یعنی معتقدند برخی از آیات قرآن کریم مانند آیه «الشیخ و الشیخة اذا زنیا فارجموهما ...» که خلیفه دوم قصد داشت آن را به عنوان یک آیه به شورای جمع‌آوری مصاحف در دوره خلیفه اول ارایه دهد اما آنان به دلیل نداشتن شاهد از پذیرش آن سر باز زدند همچنین است آنچه استاد سبحانی به آن اشاره کرده‌اند و البته این سخن درباره سوره‌ای مشابه با سوره توبه نیز گفته شده است که بیشتر آیات آن حذف شده‌اند دچار نسخ تلاوت شده‌اند.

گذشته از اندیشمندان سلف کسانی مانند زرقانی معاصر «در مناهل العرفان» خود و در بحث «درباره نسخ» در عباراتی متعدد از نسخ تلاوت دفاع کرده و آورده است: «روشن است که در نه مصحف و نه در سنت قاریان چنین آیه‌ای موجود نیست(مراد آیه الشیخ و الشیخه ...») با این همه حکم آن به قوت خود باقی است و نسخ نشده است. همچنین روایت صحیحی که از ابی بن کعب نقل شده بر وقوع چنین نسخی دلالت دارد. ابی می‌گوید: « سوره احزاب به اندازه سوره بقره بلکه بیشتر بود.»(مناهل العرفان ترجمه محسن آرمین).

وی با ذکر چند مصداق دیگر مانند سوره‌ای مانند برائت و آیه مربوط به شیردادن برای محرم شدن براساس روایتی از عایشه تاکید می ‌کند که بهترین دلیل برای اثبات جواز چیزی، وقوع آن است و چون چنین نسخی در قرآن واقع شده است پس جواز چنین نسخی عقلا و شرعا ثابت می‌شود و در انتها نیز نتیجه گیری می‌کند که گاه اقتضاء می کند که تلاوت نسخ شود و حکم بماند و گاهی حکم نسخ شود و تلاوت بماند همانند آنچه در آیه «نجوا» صورت گرفته است.

بسیاری از علمای بزرگ اهل سنت با صراحت این مباحث را رد می‌کنند و همان طور که خود مولف هم قید کرده است جواز چنین نسخی اختلافی است اما خود در نهایت به آن قایل شده است. با توجه به دیدگاه‌های مولف مناهل العرفان در بخش‌های دیگر این کتاب مانند اعجاز قرآن و دفاع همه جانبه وی از قرآن کریم، و اجماع مسلمین در تواتر لفظی قرآن، هرگونه شبهه درباره اعتقاد وی به تحریف از میان می‌رود اما به نظر می‌رسد با همه تفاوتی که میان نسخ و تحریف و تعریف این دو وجود دارد صحه نهادن بر مطالبی مانند اینکه آیه منسوب به خلیفه دوم، آیه‌ای قرآنی بوده است که حکمت حذف آن نیز این است که عمل زنای پیرمردان و پیرزنان آنقدر شنیع است که خداوند نخواسته (بعد از اینکه حکم آن در جامعه جا افتاده است) آن را در قرآن ذکر کند یا طرح نقلی از ابوموسی اشعری مبنی بر اینکه در زمان پیامبر سوره‌ای خوانده می شد که به اندازه سوره برائت بود که جز آیه‌ای از آن مابقی فراموش شد می‌تواند شبهه تحریف را در دل مریض‌دلان و به ویژه کسانی مانند برخی از مستشرقان که هدف اصلی آنان بی‌اعتبارساختن قرآن و یافتن مستمسکی برای اثبات تحریف است، تقویت کند، زیرا مخاطب از فراموش شدن یک سوره آن هم بعد از اینکه در زمان پیامبر رواج داشته و خوانده می‌شده است چه چیزی را غیر از تحریف فهم می‌کند؟ زیرا اگر آیه و سوره‌ای بر پیامبر به عنوان قرآن نازل شد قطعا از هر تحریفی به اعتبار خود قرآن که «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون» محفوظ است و اگر قرار بر نسخ آن به مصلحت الهی آن هم بعد از نزول است که باید آیه به عنوان منسوخ در قرآن موجود باشد و اگر نسخ قبل از نزول است که نمی‌تواند در جامعه رواج داشته باشد.

نوع طرح بحث در مسایل علمی باید به گونه‌ای باشد که به مسلمات اعتقادی خدشه‌ای وارد نکند موضوعی که آیت‌الله‌العظمی سبحانی در نخستین درس تفسیر خود در ماه رمضان امسال با هوشمندی و درایت بیان و بر آن تاکید کردند.

ایشان در این جلسه تاکید کرد: کسانی که ما را قائل به تحریف قرآن معرفی می‎کنند به این گروه‌ها توجه می‎‏کنند؟ شیعه به هیچ عنوان به تحریف قرآن اعتقاد ندارد و آنها به جای تحریف می‎گویند «نسخ التلاوة» صورت گرفته است.

این مرجع تقلید بیان کرد: علمای بزرگ اسلام اعم از سنی و شیعه این خبر را کاملا رد می‎کنند؛ در حقیقت علمای بزرگ شیعه و سنی نسبت به این گروه‎ها واکنش نشان دادند. علمای شیعه به پیروی از ائمه سوره احزاب را همین مقدار یعنی 73 آیه می دانند نه بیشتر و نه کمتر؛ کسانی که ما را قائل به تحریف می‎دانند یا عمدا این سخنان را می گویند و یا از ما خبر ندارند.
وی اظهارکرد: 125 نسل از علمای شیعه نقل کرده اند که قرآن تحریف نشده است و اگر کسی این نسبت ناروا را به ما بدهد کاملا دروغ و اشتباه است و یا از ناآگاهی است و یا از روی عمد.