توحید ذاتی

..............................................................
1.فاطر/15.

صفحه : 100

و دیگر «اولیت » یعنی مبدئیت و منشئیت و آفرینندگی اوست.او مبدا و خالق موجودات دیگر است، موجودات همه «از او»
هستند و او از چیزی نیست و به تعبیر حکما «علت اولی » است.

این اولین شناخت و اولین تصوری است که هر کس از خداوند دارد.یعنی هر کس در مورد خداوند می اندیشد و به اثبات یا
نفی، و تصدیق یا انکار می پردازد، چنین معنی و مفهومی در ذهن خود دارد که آیا حقیقتی وجود دارد که وابسته به حقیقتی
دیگر نیست، همه حقیقتها به او وابسته اند و از اراده او پدید آمده اند و او از اصل دیگری پدید نیامده است؟
توحید ذاتی یعنی این حقیقت «دوئی » بردار و تعدد پذیر نیست، مثل و مانند ندارد لیس کمثله شی ء ⁽¹⁾ ، در مرتبه وجود او
موجودی نیست و لم یکن له کفوا احد ⁽²⁾.

اینکه موجودی فرد یک نوع شمرده می شود، مثلا حسن فردی از نوع انسان است - و قهرا برای انسان افراد دیگر قابل فرض
است - از مختصات مخلوقات و ممکنات است، ذات واجب الوجود از این معانی منزه و مبراست.

و چون ذات واجب الوجود یگانه است، پس جهان از نظر مبدا و منشا و از نظر مرجع و منتهی یگانه است.جهان نه از اصلهای
متعدد پدید آمده و نه به اصلهای متعدد باز می گردد، از یک اصل و از یک حقیقت پدید آمده قل الله خالق کل شی ء ⁽³⁾ و به
همان اصل و همان حقیقت باز می گرددالا الی الله تصیر الامور ⁽⁴⁾ و به تعبیر دیگر، جهان هستی، یک قطبی و یک کانونی و تک
محوری است.

رابطه خدا و جهان، رابطه خالق با مخلوق یعنی رابطه علت(علت ایجادی)با معلول است، نه رابطه روشنایی با چراغ یا رابطه
شعور انسانی با انسان.درست است که خدا از جهان جدا نیست ⁽⁵⁾ ، او با همه اشیاء است و اشیاء با او نیستندهو معکم اینما
کنتم ⁽⁶⁾ اما لازمه جدا نبودن خدا از جهان، این نیست که پس خدا برای جهان مانند

..............................................................
1.شوری/11.
2.توحید/4.
3.رعد/16.
4.شوری/53.
5. «لیس عن الاشیاء بخارج و لا فیها بوالج » (نهج البلاغه).
6.حدید/4.

صفحه : 101

روشنایی برای چراغ و شعور برای اندام است.اگر اینچنین باشد خدا معلول جهان می شود و نه جهان معلول خدا، چون
روشنایی معلول چراغ است نه چراغ معلول روشنایی.و همچنین لازمه جدا نبودن خدا از جهان و انسان این نیست که خدا،
جهان و انسان همه یک جهت دارند و همه با یک اراده و یک روح حرکت و حیات دارند.همه اینها صفات مخلوق و ممکن است،
خداوند از صفات مخلوقین منزه است سبحان ربک رب العزة عما یصفون ⁽¹⁾.

..............................................................
1.صافات/180.