بخشی از دریاچه هنوز کاملا خشک نشده، آب تا زانو می‌رسد و مردم هنوز امید دارند؛ با امید نهال‌های نی را در بستر رودخانه می‌کارند تا شاید همین نی‌ها ناجی‌شان و آب دیرتر تبخیر شود.
به گزارش ، وقایع اتفاقیه نوشت: این بار خودشان بدون حمایت هیچ نهاد دولتی‌ای دست به کار شده‌اند. زن و مرد و پیر و جوان در رودخانه راه می‌روند و نهال‌های توی دستشان را در دل زمین فرو می‌کنند؛ چند روزی است که در گرمای بی‌حد و اندازه سیستان به هامون می‌روند و دسته‌جمعی نی می‌کارند. مردم سال‌ها پیش هم با امضای طوماری خودجوش خواستار احقاق حق هامون از رودخانه هیرمند شده بودند. شهروندان سیستانی از دولت افغانستان خواسته بودند تا علاوه بر پرداخت حقابه هیرمند، ساخت فاز دوم سد کجکی را هم متوقف کند. به گفته یکی از فعالان محیط‌زیست در زابل نی‌کاری در بستر هامون هر چند سال یک‌بار و زمانی که در هامون هنوز آب جاری است، اتفاق می‌افتد.
خسته از وعده‌های تکراری
مریم می‌گوید خسته شده از بس از مسئولان شنیده که احیای هامون در دستور کار قرار دارد. می‌گوید دلش نمی‌خواهد سرزمین مادری‌‌اش را به خاطر خشکسالی و گردوغبار رها کند. «ترجیح میدم برای این وضعیت کاری کنم تا اینکه شهرمو رها کنم و برم، برای همین با بچه‌ها از یک هفته پیش تو بستر تالاب نی می‌کاریم، میگن کاشت نی سرعت تبخیر آب رو کم می‌کنه، هامون یک ماهم دیرتر خشک شه برای ما خیلیه.» مریم می‌گوید تاکنون کار محیط‌‌زیستی نکرده اما حالا خطر را بیخ گوشش حس می‌کند. آمده تا هامون را نجات دهد؛ «هر کی رو هم می‌شناختم با خودم آوردم.» حمید عباسی، یکی از فعالان محیط‌زیست در زابل و عضو ان‌جی‌اوی جوانان مطالبه‌گر زابل می‌گوید: «این حرکت کاملا خودجوش بوده، جوانان هر منطقه به هم خبر داده‌اند، حتی نی‌ها را هم خود مردم تهیه کرده‌اند و به هامون برده‌اند. هر که هر چه در توان داشته گذاشته تا هامون از وضعیت بحرانی خارج شود.» عباسی تلاش‌های سازمان محیط‌زیست درباره احیای هامون و مطالبه حقابه هیرمند از دولت افغانستان را مناسب نمی‌داند و می‌گوید: هر چه صبر کردیم دیدیم در این سال‌ها تغییر محسوسی رخ نداده، برای همین سعی کردیم که از پتانسیل مردمی استفاده کنیم تا شاید این وضعیت بهتر شود، هر چند می‌دانیم باید حمایت سازمان‌های دولتی را هم پشت خودمان داشته باشیم.
نی‌کاری در هامون ادامه می‌یابد
پس از اینکه مردم تلاش خود را برای احیای هامون با کاشت نی نشان دادند اداره محیط‌زیست استان هم از موضوع استقبال کرده و حالا با جوانان سیستانی همراه شده است. نیره پورملایی، مدیرکل محیط‌زیست استان سیستان‌و‌بلوچستان می‌گوید: کاشت نی به همت انجمن‌های مردمی در بستر دریاچه هامون از منطقه هیرمند آغاز شده و در آینده برای بخش‌های دیگر تالاب هم در نظر گرفته شده است. این نوع نی، نی محلی این منطقه است که زندگی مردم از گذشته‌های دور تاکنون با آن عجین بوده و هست. نیزارهای حاشیه و داخل بستر دریاچه هامون، زیستگاه مناسبی برای پرندگان مهاجر است و پرندگان در بین این نیزارها تخم‌گذاری می‌کنند و جوجه‌های خود را پرورش می‌دهند.
به گفته مدیرکل محیط‌زیست استان سیستان‌و‌بلوچستان احیای تالاب می‌تواند در ایجاد روحیه، نشاط و شادی در جسم افراد تأثیرگذار و از برخاستن ریزگردها که عامل اصلی بیماری‌های عفونی و ریوی، اعصاب و روان است، جلوگیری کند. هنوز هم سهم هامون از اندک آب ورودی هیرمند پابرجا بوده و آبراهه‌هایی به سمت تالاب جاری است. با کمک مسئولان، مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد این روند ادامه خواهد داشت. او از تدوین تفاهمنامه دستگاه‌های اجرایی استان با محیط‌زیست درباره احیای تالاب هامون خبر داده و گفته است: زمان آن فرا رسیده تا با تقویت همکاری‌های دستگاه‌های اجرایی مرتبط با احیای تالاب هامون با آن به‌عنوان یک اکوسیستم واحد رفتار شود زیرا یک برنامه مدیریتی قوی بر مشارکت آحاد افراد جوامع محلی و ذی‌نفعان تالاب از طریق تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی تأکید می‌کند.
افغانستان می‌تواند ناجی شود
در حالی شهروندان سیستانی امیدوارند تا دولت افغانستان حقابه را برای نجات مردم سیستان پرداخت کند که در روزهای اخیر خبرهایی مبنی‌بر توافق افغان‌ها با شرکت‌های ترکیه‌ای برای اتمام سد کجکی دو روی هیرمند در رسانه‌ها منتشر شد. حقابه رود هیرمند که ضامن دوام زندگی در سیستان‌و‌بلوچستان بوده، نزدیک به دو دهه است که به آنها تعلق نگرفته و مردم کم‌کم سرزمین مادری‌شان را به‌دلیل خشکسالی ترک کرده‌اند. سال‌هاست که سیلاب‌های فصلی به جای حقابه قانونی وارد ایران می‌شوند، درحالی‌که در قرارداد سال 1351، ذکر شده که تنها حجمی از آب به‌عنوان حقابه محسوب خواهد شد که دولت افغانستان قادر به اندازه‌گیری آن باشد، درحالی‌که این کشور توانایی اندازه‌گیری سیلاب‌های فصلی خود را ندارد. اسفند سال گذشته بود که علی‌احمد عثمانی، وزیر انرژی و آب افغانستان مدعی شد که ایران حقابه خود را از رودخانه هیرمند دریافت کرده است. آن‌طور که او گفته در 15 سال گذشته پس از سقوط طالبان در ارتباط با معاهده هیرمند، مذاکراتی با ایران از سوی وزارت انرژی و آب افغانستان صورت گرفته، دولت افغانستان و ایران سال گذشته، مذاکرات جدی‌تری را در ارتباط با اجرای این معاهده داشتند. عثمانی مدعی است که اجرای معاهده هیرمند، نشان‌دهنده این بوده که دولت افغانستان به معاهده‌های انجام‌شده و اصول بین‌المللی متعهد است. او تأکید کرده که ایران باید حق افغانستان را در ارتباط با آب‌های داخلی این کشور نیز به رسمیت بشناسد. عثمانی اما مدعی است در این مذاکرات، طرف ایرانی به‌طور کتبی اذعان کرده که حقابه از هیرمند را دریافت کرده‌اند.
اظهارات عجیب وزیر انرژی افغانستان، اگرچه واکنشی را از سوی مسئولان بلندپایه ایرانی به دنبال نداشت اما مسئولان منطقه‌ای، گفته‌های او را به‌شدت تکذیب می‌کنند. نماینده مردم زابل، زهک و هیرمند در مجلس، با یادآوری اعلام زابل به‌عنوان آلوده‌ترین شهر دنیا از سوی بهداشت جهانی، گفت: سازمان بهداشت جهانی دو سال پیاپی زابل را به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرده و سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز به خوبی بر این امر واقف است. او با بیان اینکه سیستان‌و‌بلوچستان از لحاظ میزان بیماری‌های تنفسی، چشمی و قلبی در کشور رکورددار است، یادآوری کرد: وجود ذرات معلق در هوا موجبات بروز مشکلات تنفسی، بیماری‌های چشمی و قلبی را در استان فراهم آورده، این درحالی است که هیچ طرح و برنامه بلند‌مدتی برای احیای تالاب هامون و مدیریت ریزگردها تدوین نشده و وجود ندارد.
