همایش بزرگداشت هزارمین سال درگذشت ابوعلی مسکویه رازی مورخ و فیلسوف بزرگ ایرانی روز پنج شنبه چهارم اسفند 79 با همت پژوهشکده حوزه و دانشگاه، انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم و همکاری موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در قم برگزار شد. در این همایش یک روزه که با هدف تبیین شخصیت مسکویه رازی و بررسی نقش وی در گسترش فرهنگ دینی برپا شد صاحب نظران به بررسی اندیشه های این دانشمند ایرانی پرداختند. بحث در خصوص دیدگاه های فلسفی، اخلاقی، سیاسی و تاریخی مسکویه و طرح کلیاتی از اثار مشهور این دانشمند ایرانی از جمله برنامه های همایش بود.
در شروع همایش توضیحاتی پیرامون چگونگی شکل گیری این بزرگداشت، از سوی دبیر همایش ارائه شد و ان گاه سه تن از صاحب نظران در این زمینه سخنرانی کردند.
دکتر فصیحی زاده اولین سخنران این همایش بود که بحث خود را در زمینه اخلاق و حکمت عملی نزد مسکویه با عنوان «سعادت و شقاوت » اغازید. وی گفت: بحث سعادت و شقاوت مهم ترین بحث از مباحث اخلاقی مطرح شده در کتاب تهذیب الاخلاق مسکویه است. او در این کتاب مهم ترین و شاید اولین و اساسی ترین هدف خود را وصول انسان به سعادت می داند. فصیحی زاده افزود: مسکویه با طرح دیدگاه های مختلف پیشینیان در این خصوص می کوشد تا بین ان جمع کند و بگوید مقصود ارسطو و افلاطون در زمینه سعادت یک چیز است.
در ادامه این همایش دکتر ابوالقاسم امامی، محقق، مصحح، مترجم تجارب الامم و احیا کننده اثار مسکویه در سخنانی روند کشف نسخ، احیا و چاپ اثار مسکویه را بیان کرد. وی درباره ویژگی اثار مسکویه گفت: مسکویه در همه اثار خود عمل گرا و اخلاقی است. عمل و عکس العمل در همه اثار وی حتی در بخش تاریخ نیز قابل مشاهده است. مسکویه در واقع می خواهد تاریخ را به صورت فلسفه عملی مطرح کند و اولین کسی است که در فلسفه عملی ارسطویی کار کرده است. مسکویه برای اولین بار تدوینی کامل از تهذیب الاخلاق به دست داده است و سعی می کند در میان حوادث تاریخی، علت هایی که بیرونی و گاهی داخلی است پیدا کند و سپس نتیجه بگیرد که فلان نتیجه را داده است و اگر چنین عملی انجام نمی شد ان نتیجه به دست نمی امد. مسکویه می خواهد از حوادث درس بگیرد و به کسانی که مشابه ان اعمال را در اینده انجام خواهند داد; به ویژه سیاستمداران درس، عبرت و پند بدهد.
سخنران بعدی همایش حجة الاسلام مهاجرنیا بود که به بحث پیرامون «فلسفه سیاسی مسکویه » پرداخت. وی مسکویه را از مفاخر بزرگ جهان اسلام و معلم سوم معرفی کرد و افزود:
مسکویه معتقد است، شریعت اصل و اساس فکری حکومت را تشکیل می دهد، دین اصل است و حکومت و سیاست فرع و ابزار هستند و دین و سیاست تفکیک ناپذیر و قوام ملک و پادشاهی به شریعت است.
وی سپس به تشریح دیدگاه مسکویه در خصوص انواع مدینه و توضیح دیدگاه های وی در سه بعد اخلاق، تاریخ و فلسفه پرداخت و گفت: مسکویه برخلاف فلسفه سیاسی معاصر که به نقش دولت در هدایت جامعه قائل نیست; معتقد است، حکومت موظف است جامعه را به سمت هدایت ببرد. بخشی را با تشویق و اختیار و بخشی را هم به زور باید هدایت کند. کار ویژه هایی که مسکویه برای حکومت مطرح می کند از جمله سعادت و هدایت جامعه، تامین مصالح ملی، حفظ نظام، برقراری قسط و عدل، حفظ ارزش ها، حفظ مراتب اجتماعی، توزیع امکانات و قدرت، دفع تهاجم خارجی و توسعه متوازن، اموری است که به عنوان بهترین فضایل در فلسفه سیاسی اسلام مطرح است.»
