درد در نوک پستان
- شیردهی به کودک تجربه ای راحت و آرامش بخش است. گرچه ضایعات دردناک ایجاد شده در نوک پستان مخصوصاً در طی هفته های اول تغذیه کودک با شیر مادر دور از انتظار نمی باشد. درد نوک پستان به صورت احساس گزش، خارش یا سوزش توسط مادران شیرده بیان می گردد.
- مشکلات نوک پستان ممکن است به علل زیر ایجاد گردد:
1- قرار گیری کودک در وضعیت نامناسب در هنگام شیر دادن.
2- تکنیک های نامناسب شیردهی.
3- مراقبت نادرست و نامناسب از نوک پستان.
اگر چه تغییری کوچک در وضعیت قرارگیری کودک در طول شیردهی می تواند باعث ایجاد درد در نوک پستان شود، برای بسیاری از زنان علت مشخصی تشخیص داده نمی شود.
- شیردهی راحت و موفق نیاز به زمان و تجربه دارد. برای انتقال یک تجربه راحت و موفق ابتدا باید از بیمارستان شروع کرد. در این زمینه بایستی از مشاور شیردهی یا پرستار مربوطه جهت آموزش وضعیت های صحیح و مراقبت از پستان کمک گرفته شود.
- درد در نوک پستان ممکن است بواسطه اتمام ناصحیح مکیدن در انتهای تغذیه کودک باشد که می توان به کودک جهت یادگیری رها کردن و کاهش ناراحتی در نوک پستان با وارد کردن یک انگشت تمیز به داخل دهان کودک و به دنبال آن قطع مکیدن در انتهای تغذیه کمک نمود.
- یکی دیگر از عوامل ایجاد کننده درد در نوک پستان، خشک یا مرطوب بودن بیش از حد پوست می باشد. رطوبت می تواند مربوط به پوشیدن کرست هایی از جنسی باشد که باعث افزایش تعریق و عدم تبخیر می شوند. استفاده از صابون ها یا محلولهایی که باعث از بین رفتن چربی طبیعی پوست می شوند می تواند باعث خشکی بیش از حد پوست گردد. در این صورت پمادهای حاوی لانولین در مراقبت از نوک پستان خشک یا ترک خورده مفید می باشد.
- جویدن یا گازگرفتن نوک پستان توسط کودک نیز می تواند باعث ناراحتی در نوک پستان شود.
لثه های کودک هنگام درآوردن دندان دچار تورم، خارش و صدمه می شوند و گازگرفتن و جویدن نوک پستان می تواند به رفع این ناراحتی ها کمک کند. برای راحتی کودک و کاهش تمایل به جویدن یا گاز گرفتن پستان می توان یک جسم سرد و مرطوب (یک تکه پارچه تمیز از داخل یخچال می تواند جهت این منظور مناسب باشد) را چند دقیقه قبل از شیردهی بر روی لثه های کودک قرار داد. سردی جسم باعث کرختی و بی حسی لثه های دردناک شده و می تواند در طی شیردهی برای کودک ایجاد تسکین نماید. قبل از تغذیه کودک با پستان بعدی نیز زمانی را جهت جویدن یک پارچه شسته و تمیز اختصاص دهید.
احتقان پستان:
احتقان خون در رگهای پستان باعث احتقان پستان می گردد. در این حالت پستانها متورم، سفت و دردناک می شوند. نوک پستان نمی تواند برجسته شود و به این ترتیب به کودک اجازه مکیدن صحیح را نمی دهد و شیردهی دچار مشکل می شود.
احتقان پستان با پری پستان متفاوت است. پری پستان تجمع تدریجی خون و شیر در پستان در چند روز پس از تولد می باشد و علامت جریان یافتن شیر در پستان است. پری پستان جهت شیردهی مؤثر مضر نمی باشد زیرا بافت پستان با دهان کودک تحت فشار قرار می گیرد.
برای پیشگیری از احتقان پستان شیردهی بایستی 8 بار یا بیشتر در هر 24 ساعت و هر بار حداقل به مدت 15 دقیقه انجام گیرد.
برای رفع احتقان پستان بایستی شیر را با دست یا پمپ تخلیه کرد. پمپ های الکتریکی بهتر عمل می کنند. روش آب گرم به طور مکرر و استفاده از کمپرس سرد جهت رفع این ناراحتی ها کمک کننده است.
(letdown) رفلکس جاری شدن شیر:
- این رفلکس مرحله ای طبیعی و ضروری از مکانیسم شیر دهی می باشد. هورمون های پرولاکتین و اکسی توسین کنترل کننده این رفلکس هستند و باعث تولید شیر در غدد شیری و آزاد شدن شیر به داخل مجاری شیر می شوند.
- عواملی چون درد و استرس و هیجان می توانند در این رفلکس مداخله کنند و باعث احتباس شیر در غدد شیری و بدنبال آن درد و نگرانی مضاعف گردند. درمان این موارد شامل اطمینان و آرامش مادر و قرارگیری مادر و کودک در وضعیت های راحت و صحیح در حین شیردهی و بکار بردن ماساژ ملایم و آهسته پستان و استفاده از کمپرس گرم کمک کننده است.
تأمین ناکافی شیر:
- میزان تقاضای شیر توسط کودک یا به عبارت دیگر میزان استفاده از شیر تعیین کننده میزان تأمین شیر است. تغذیه مکرر کودک، استراحت کافی، تغذیه مناسب و دریافت مایعات کافی توسط مادر می تواند به میزان مناسب شیر کمک کند. پایش مکرر وزن و رشد کودک بهترین راه برای اطمینان از دریافت شیر کافی توسط کودک است.
بسته شدن مجاری شیر:
عدم تغذیه مناسب کودک، بی توجهی و تسریع تغذیه کودک توسط مادر و استفاده از کرست محکم و تنگ توسط مادر می تواند باعث بسته شدن مجرای شیر شود. علائم بسته شدن مجرای شیر شامل : حساسیت، گرمی، قرمزی در قسمتی از پستان و ایجاد توده ای قابل لمس در زیر پوست می باشد. گاهی نیز نقطه ای کوچک و سفید رنگ در آغاز مجرای شیر بر روی نوک پستان دیده می شود. ماساژ ناحیه و فشار ملایم می تواند باعث باز شدن مجرای شیر گردد.
عفونت پستان:
عفونت پستان (ماستیت) باعث ایجاد درد عضلانی (احساسی شبیه به آنفولانزا)، تب، ایجاد ناحیه قرمز و گرم و حساس بر روی یکی از پستانها (محل تجمع عفونت) می گردد. که در صورت پیشرفت علائم ذکر شده بایستی درمان دارویی صورت گیرد. عفونت پستان بیشتر هنگام استرس و خستگی، نوک پستان ترک خورده، مجرای شیر بسته، احتقان پستان، بی توجهی هنگام تغذیه کودک و پوشیدن کرست محکم و تنگ دیده می شود. درمان شامل آنتی بیوتیک تراپی، کمپرس مرطوب و گرم نواحی عفونی، استراحت و پوشیدن کرست راحت می باشد. تغذیه با شیر مادر به عنوان بهترین منبع تغذیه کودک در هنگام عفونت پستان نیز بایستی ادامه یابد. اگر چه معمولاً یکی از پستان ها دچار عفونت می گردد ولی جهت جلوگیری از پیشرفت عفونت تغذیه با شیر مادر از هر دو پستان بایستی صورت گیرد. اگر شیردهی بسیار ناراحت کننده باشد از پمپ یا فشار دست می توان استفاده کرد و سعی شود ابتدا پستان غیر عفونی تخلیه گردد تا رفلکس آمدن شیر به کاهش ناراحتی و درد پستان مبتلا کمک نماید.
برفک:
برفک یک عفونت قارچی است که در طی شیردهی از مادر به کودک و بالعکس منتقل می شود.
قارچ (کاندیدا البیکان) در شرایط گرم و مرطوب رشد می نماید. لذا دهان کودک و نوک پستان مادر محل های مناسبی جهت رشد این قارچ می باشند. درمان عفونت قارچی مشکل است اما خوشبختانه عفونت شایعی نیست. عفونتهای قارچی به طور مکرر در حین یا پس از آنتی بیوتیک تراپی ایجاد می گردند.
نوک پستان تو رفته و صورتی رنگ و حساس و دردناک در حین یا بلافاصله پس از شیردهی علائم عفونت قارچی در مادر و تکه های سفید رنگ و افزایش قرمزی در دهان علائم برفک در کودک می باشد. همچنین کودک ممکن است دچار ادرار سوختگی و تغییر در خلق و خو گردد و تمایل مکرر به شیر خوردن داشته باشد در صورت تشخیص جهت دیگر اعضا درگیر خانواده نیز باید داروی ضد قارچ تجویز گردد.
منبع: اینترنت.
منبع: نشریه پیام پزشک، ویژه هفته جهانی شیر مادر. . 