به قلم : دکتر جمال‌الدین حسن‌زاده - متخصص پوست و مو
تحریریه زندگی آنلاین : به‌طورمعمول خانم‌ها هنگام بارداری به دلیل تغییر میزان هورمون استروژن، موهای زیبا و ضخیمی دارند؛ زیرا این هورمون از ریزش فولیکول مو جلوگیری می‌کند. بااین‌حال، این حالت برای همه زنان باردار یکسان نیست؛ چون ممکن است به دلایل مختلف مربوط به‌سلامتی یا عدم تعادل هورمونی موهای خود را در دوران بارداری از دست بدهند. شایع‌ترین دوره ریزش مو تقریباً سه ماه پس از زایمان رخ می‌دهد. افزایش هورمون‌ها در دوران بارداری موجب کاهش ریزش مو در اوایل آن می‌شود. پس از زایمان، هورمون‌ها به سطوح طبیعی برمی‌گردند که به موها اجازه می‌دهد تا به چرخه طبیعی بازگردد. ریزش طبیعی موها که در دوران بارداری به تأخیر افتاده ممکن است باعث ریزش موی ناگهانی شود. ریزش مو معمولاً 3 تا 4 ماه پس از زایمان به اوج خود می‌رسد؛ چراکه فولیکول موهای شما تارهای قدیمی‌تر را رها کرده و تار موی جدید ایجاد می‌کنند. این ریزش مو موقتی است و ریزش مو در عرض شش تا دوازده ماه به حالت عادی برمی‌گردد.
بیشتربخوانید:
تغییرات مو پس از زایمان و در دوران شیردهی
استروژن یک هورمونِ زنانه بوده که در تخمدان‌ها تولید می‌شود. سطح استروژن ممکن است در مقطعی از زندگی خانم‌ها بالا رفته و پس از مدتی کاهش یابد و این روند در طول زندگی یک زن بارها و بارها تکرار می‌شود؛ اما میزان این هورمون در دوران بارداری به بیشترین مقدار خود می‌رسد. سطح بالای استروژن با طولانی کردن مرحله‌ی رشد طبیعی مو و جلوگیری از آغاز مرحله‌ی ریزش، تأثیر مثبتی بر رشد مو داشته و موجب ضخیم شدن و پرپشتی مو می‌شود.
پس از تولد نوزاد سطح استروژن بدن مادران کاهش‌یافته و سطح هورمون استرس که کورتیزول نامیده می‌شود بالا می‌رود. این نوسانات هورمونی باعث می‌شود بسیاری از فولیکول‌های مو در همین زمان از مرحله‌ی رشد خارج شده و وارد مرحله‌ی ریزش مو شوند. این اتفاق ریزش شدید مو را به دنبال داشته به‌طوری‌که بعد از گذشت حدود 9 ماه 30% از موها می‌ریزند.
تغییرات مو در بارداری
زنان در طول بارداری متوجه تغییرات زیادی در موهای خود می‌شوند. برخی موهای خود را از دست می‌دهند و برخی متوجه می‌شوند موهایشان براق‌تر و قوی‌تر می‌شود. این به دلیل سطوح بالاتر استروژن است که می‌تواند فولیکول‌های مو را تحریک کند. برخی دیگر ممکن است متوجه شوند که موهای مجعد معمولی آنها صاف می‌شود یا برعکس موهایشان از صافی به سمت فر شدن می‌رود. برخی از زنان در دوران بارداری ریزش مو را تجربه می‌کنند و متوجه می‌شوند که موهایشان نازک شده یا بیشتر می‌ریزد. این اتفاق می‌تواند به دلیل کاهش هورمون استروژن رخ دهد.
بیشتربخوانید:
کاهش استروژن دلایل مختلفی دارد، ازجمله:
قطع مصرف قرص‌های ضدبارداری خوراکی
عدم تعادل هورمونی
سقط‌جنین یا مرده زایی
بااین‌وجود، موهای فرد باید ظرف 6 ماه پس از زایمان به حالت قبلی خود بازگردند.
علل ریزش مو پس از بارداری
علل عمده ریزش موی بارداری به‌قرار زیر است:
استروژن
استروژن باعث می‌شود که فولیکول مو بیشتر از حد طبیعی در مرحله استراحت باقی بماند که باعث افزایش ضخامت مو می‌شود. وقتی‌که نوزاد به دنیا آمد و سطح استروژن خون شما کاهش یافت، مرحله استراحت افزایش‌یافته مو به پایان می‌رسد و مرحله آناژن شروع خواهد شد. به‌عبارت‌دیگر تعداد بیشتری مو در زمان کوتاه‌تری خواهد ریخت؛ زیرا موهای قدیمی از فولیکول‌های مو بیرون انداخته خواهند شد. به‌محض این‌که همه موهای قدیمی ریختند، مو در یک دوره کوتاه به طرز قابل‌توجهی نازک‌تر خواهد شد.
تلوژن افلوویوم
تلوژن افلوویوم، یا TE یکی دیگر از علل ریزش موی بعد از بارداری است. تلوژن افلوویوم هنگامی رخ می‌دهد که چیزی در داخل بدن یا برای بدن رخ دهد که ضرورتاً برخی از فولیکول‌های مو را به مرحله تلوژن یا مرحله استراحت بکشاند. در این وضعیت به‌جای آن‌که فولیکول‌های مو به میزان نرمال حدوداً 15 درصد در مرحله استراحت قرار داشته باشند، درصد بسیار بیشتری در مرحله استراحت قرار می‌گیرند. در تلوژن افلوویوم، طول دوره تلوژن دستخوش تغییر نمی‌شود، پس هنگامی‌که مرحله آناژن در عرض دو الی چهار ماه شروع می‌شود، موهای قدیمی پس‌زده شده و یا می‌ریزد. ازآنجایی‌که موهای زیادی درآن‌واحد در مرحله تلوژن قرار دارند، ریزش می‌تواند باعث ریزش موی خیلی واضحی شود. بارداری یکی از علل شوک دادن به بدن است که می‌تواند باعث تلوژن افلوویوم شود. به‌محض ریزش مو، موی جدید جای موهای ریخته شده را خواهد کرد و ضخامت موها نیز بعد از چند ماه به میزان طبیعی خود بازخواهد گشت.
بیشتر بخوانید:
فقر آهن
برای زنان این مسئله دور از انتظار نیست که پس از زایمان اندکی تا مقداری کم‌خونی داشته باشند. آنمی (کم‌خونی) به عارضه میزان کم گلبول‌های قرمز خون در بدن گفته می‌شود و آهن در جلوگیری از آنمی حیاتی است. آهن برای اکسیژن‌رسانی برای سلول‌ها اهمیت زیادی دارد که باعث می‌شود به سلول‌ها انرژی برسد. اگر شخص فقر آهن داشته باشد، این مسئله می‌تواند بر اکسیژن‌رسانی بر سرتاسر بدن تأثیر بگذارد. ازآنجایی‌که بدن به‌صورت خودکار به سلول‌های اندام‌های بدن و سایر سیستم‌های حیاتی در اولویت اول اکسیژن‌رسانی می‌کند، سلول‌ها مو ممکن است محروم از اکسیژن بمانند که می‌تواند باعث ریزش مو شود. پزشک می‌تواند خون شمارا آزمایش کند تا مشخص شود که آیا میزان آهن خون در سطح قابل قبولی است یا خیر.
کمبود هورمون تیروئید
مشخصه پرکاری تیروئید کاهش تولید هورمون تیروئید در بدن است و امروزه در میان زنان شایع است. هورمون تیروئید مسئول حفظ میزان متابولیسم، سیستم گوارشی، سلامت روانی و حتی ناخن‌ها و موها است. کمبود این هورمون می‌تواند باعث ریزش مو شود.
درمان ریزش مو بعد از زایمان
به‌طورکلی شما نمی‌توانید جلوی بروز ریزش مو در دوران بارداری را بگیرید؛ چراکه درمان خاصی برای آن وجود ندارد؛ اما رفتارهای خاصی وجود دارد که می‌تواند مانند روش درمانی اثر کند و شدت ریزش مو را کم کند. بهترین راه‌های درمان ریزش مو بعد از زایمان انتخاب یک رژیم غذایی سالم و سبک زندگی و همچنین مراقبت از بدن در برابر بیماری‌های زمینه‌ای مؤثر در ریزش مو است.
از یک رژیم غذایی کامل شامل میوه‌ها، سبزی‌ها، گوشت‌های سالم و تخم‌مرغ، بدون غذاهای فرآوری شده و شیرین پیروی کنید. چنین رژیم غذایی انرژی شمارا افزایش می‌دهد و از بروز کم‌خونی جلوگیری می‌کند
سعی کنید به زندگی خود سرگرمی و فعالیت‌های آرامش‌بخش را اضافه کنید و استرس خود را به شیوه مثبت مدیریت کنید. اگر استرس بیش‌ازحد افزایش پیدا کند می‌تواند بیماری خود ایمنی و اختلالات تیروئید را تشدید کند
علائمی که از زمان بارداری و در چند ماه اول دارید را زیر نظر داشته باشید. درست است که خستگی، نوسانات خلقی و ریزش مو از علائم شایع این دوره هستند؛ اما گاهی می‌توانند خبر از بروز یک بیماری خود ایمنی بدهند، بنابراین همیشه هوشیار باشید تا بتوانید در صورت بروز مشکل خود ایمنی یا اختلال تیروئیدی آنها را سریع شناسایی و مدیریت کنید.
عدم استفاده از وسایل گرمایشی
وسایل گرمایشی که برای حالت دادن به موها استفاده می‌شوند گرمای زیادی تولید می‌کنند. این گرما می‌تواند به لایه‌ی محافظ مو که کوتیکول نامیده می‌شود آسیب رسانده و موجب خشکی و آسیب‌پذیری مو می‌شود. عدم استفاده از این وسایل به شما کمک می‌کند علاوه بر صرفه‌جویی در وقت از خشکی مو جلوگیری کرده و سلامت موهای خود را حفظ کنید.
شامپوی مناسب
از یک شامپوی ملایم، مناسب و حتی‌الامکان طبیعی برای شستن موهای خود استفاده کنید تا علاوه بر پاکیزه شدن مو روغن طبیعی آن نیز حفظ شود.
همچنین هنگام شستن مو پشت سر را به‌آرامی ماساژ دهید تا به جریان خون کمک کنید این امر باعث می‌شود مواد مغذی و اکسیژن بیشتری به مو رسیده و موجب تقویت آن شود.
توصیه می‌شود بعد از شستن موها از یک نرم‌کننده و یا تقویت‌کننده استفاده کنید؛ زیرا این محصولات با آب‌رسانی پوست و تأمین رطوبت موردنیاز مو، سلامتی و شادابی مو را حفظ کرده و از خشکی، ریزش و در ادامه از کم‌پشتی مو جلوگیری می‌کند.
بالش ابریشمی
برای جلوگیری از گره خوردن، آسیب‌دیدگی و خشکی مو بر روی بالشی ساتن و یا ابریشمی بخوابید؛ زیرا بالش‌های پنبه‌ای رطوبت مو را جذب کرده و موها را آسیب‌پذیر و خشک می‌کنند؛ اما بالش‌های ساتن و ابریشمی علاوه بر حفظ رطوبت اصطکاک کمتری ایجاد کرده و از گره خوردن موها جلوگیری می‌کنند.
مدل مو
بسیاری از خانم‌ها علاقه دارند که موهای خود را ببافند و یا با کش مو ببندند و این مدل‌ها را هرروز استفاده می‌کنند؛ اما استفاده‌ی مکرر از یک مدل مو همچنین استفاده از مدل موهای نامناسب می‌تواند به مو فشار وارد کرده، موجب نازک شدن مو شده و به آن آسیب وارد کند.
سبک زندگی مناسب
همان‌طور که احتمالاً می‌دانید تغذیه یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای سلامت مو می‌باشد. موها برای رشد کردن به مواد معدنی و ویتامین‌ها نیاز دارند با داشتن یک رژیم غذایی مناسب و تأمین مواد مغذی موردنیاز مو، شما بستر را برای رشد مو فراهم کرده و از ریزش و آسیب رسیدن به آن جلوگیری می‌کنید.
مصرف مواد مغذی را افزایش دهید: اگر شیرده هستید، باید مواد مغذی کافی برای تولید شیر و حفظ سلامتی خود دریافت کنید. افزایش مصرف مواد مغذی می‌تواند باعث سلامتی شما شود، به شما در تولید شیر کافی کمک کند و همچنین ممکن است به تقویت مو کمک کند، در این صورت ممکن است از ریزش بیشتر مو جلوگیری کند. عدم دریافت ویتامین‌ها و مواد مغذی کافی می‌تواند ریزش مو را تشدید کند.