شما هم ممکن است در مورد فراموشکاری در دوران بارداری مطالبی شنیده باشید. به این عارضه «حافظه بارداری» می‌گویند و یک پزشک استرالیایی برای اولین‌بار آن را کشف کرده است اما واقعا حافظه بارداری چیست و چه کاری هنگام بارداری می‌توانیم انجام دهیم. بارداری باعث تغییر کارکرد مغز نمی‌شود گرچه برخی خانم‌ها احساس می‌کنند حالت‌های عادی همیشگی‌‌شان را ندارند. هلن کریستنسون، استاد زنان و زایمان یکی از دانشگاه‌های مطرح استرالیا می‌گوید: «مطالعه ما در مورد تغییرات دوران بارداری و شنیدن صحبت‌های خانم‌های باردار نشان می‌دهد چیزی شبیه به کمبود حافظه در بارداری وجود دارد. تحقیقات نشان داده در این دوران حافظه خانم‌ها دچار تغییر می‌شود اما به این معنا نیست که توانایی مغز، به‌طور کلی، در این دوران کم شود.»
عامل ضعف حافظه در بارداری
گروه تحقیقاتی دکتر کریستنسون می‌گویند اینکه وقتی در شرایط اضطراب، استرس و نگرانی باشیم، کارکرد حافظه تغییر می‌کند یا به اصطلاح فراموشکار می‌شویم، طبیعی است. به‌علاوه، اگر به اندازه کافی نخوابیم یا چند کار مهم با هم داشته باشیم، حافظه‌مان عملکرد مطلوبی نخواهدداشت. حالا جواب این سوال که چرا حافظه در دوران بارداری مختل می‌شود، ساده است؛ علت کاهش حافظه در دوران بارداری افزایش سطح هورمون‌ها و تغییرات فیزیکی است. در دوران بارداری از 15 تا 40 درصد میزان استروژن و پروژسترون افزایش می‌یابد و این هورمون‌ها روی سلول‌های مغزی تاثیر مستقیم می‌گذارند. در همین زمان، موج عظیمی از اکسی‌توسین در بدن ایجاد می‌شود که مسوول تولید شیر در بدن مادر است و مستقیم روی مدارهای مغزی اثر می‌گذارد. عامل دیگری که عملکرد مغز را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، عامل ذهنی است. اولویت‌های فکری خانم باردار در این زمان تغییر می‌کند؛ در مغز او یک کلمه موج می‌زند؛ بچه. در نتیجه ممکن است به سایر مسایل زندگی، بی‌توجه شود و احساس کند فراموشکار یا حافظهاش دچار مشکل شده است.
فرض کنید در یک اتاق در حال قدم‌زدن و دنبال چیزی هستید و حداقل 10 ثانیه به یاد نیاورید چه چیزی می‌خواستید. گروه تحقیقاتی دکتر کریستنسون اعتقاد دارد این تغییراتی که در حافظه رخ می‌دهد، چندان هم ناخوشایند نیست زیرا تمرکز مادر از مسایل ناراحت‌کننده و استرس‌آور به مسایلی که حول به دنیا آمدن فرزند و نگهداری او پس از تولد است، منتقل می‌شود اما خود همین مسوولیت جدید و فکر کردن به آن روی حافظه و عملکرد آن تاثیر می‌گذارد و اصطلاحا حافظه را خسته می‌کند، در نتیجه مادر تصور می‌کند حافظهاش مثل قبل قوی نیست.
شیوه تقویت حافظه در بارداری
وقتی قرار است بچه‌دار شوید، باید خودتان را برای موقعیت جدید آماده کنید و وقتی فرزندتان به دنیا بیاید، وارد مرحله سختی می‌شوید. تحقیقاتی که انجام شده، نشان می‌دهد خانم‌ها در اولین سال پس از زایمانشان حدود 700 ساعت کمبود خواب را تجربه می‌کنند. در نتیجه مغز نمی‌تواند عملکرد مطلوبی داشته باشد. پس باید سعی کنند با چند راهکار ساده، حافظهشان را در دوران بارداری تقویت کنند تا پس از آن هم مغز به این روند عادت کند:
یادداشت‌برداری کنید:
حتما برایتان اتفاق افتاده به یک مرکز خرید بروید و قصد خرید چند کالا را با یکدیگر داشته باشید و بعد از بازگشت یکی، دو مورد از آنها را فراموش کرده باشید. در حالت عادی هم این اتفاق بعید نیست پس در دوران بارداری که ذهنتان بیشتر مشغول است، احتمال آن بیشتر می‌شود. سعی کنید یک دفترچه یادداشت برای خودتان تهیه و تمام کارهایی که قصد انجامش را دارید، یادداشت کنید. با این کار هم نگرانی انجام ندادن برخی از کارها را ندارید، هم به حافظه‌تان کمتر شک می‌کنید.
بیشتر بخوابید:
بعضی خانم‌های باردار حتی تا 2 سال بعد از بارداری هم ممکن است خواب منظم و خوبی را تجربه نکنند اما پیشنهاد این گروه از محققان استرالیایی این است که در دوران بارداری هروقت احساس خواب‌آلودگی به شما دست داد، این فرصت را از دست ندهید و بخوابید. مطمئن باشید مشکلات فراموشکاری‌های مقطعی هم بعد از یک استراحت لذت‌بخش به حداقل می‌رسد. در نهایت اینکه اگر در دوران بارداری حافظه‌تان مثل قبل نبود، نگران و پریشان نشوید. این مساله کاملا طبیعی است و این مدت را طی خواهید کرد.
نظر متخصص / دکتر سیدوحید شریعت *
تاثیر حاملگی بر حافظه
تا به حال در مورد اینکه حافظه خانم‌ها در دوران بارداری دچار اختلال می‌شود یا نه، مطالعه‌هایی انجام شده است ولی تعداد آنها خیلی زیاد نیست و نتایجشان در بعضی موارد متناقض است. برخی از این مطالعه‌ها نشان داده‌اند فقط جنبه‌هایی از حافظه مثل حافظه کلامی خانم باردار ضعیف می‌شود و جنبه‌های دیگری ممکن‌است بهتر هم بشود ولی در برخی دیگر ادعا می‌شود حافظه به‌طور کلی در دوران بارداری کم خواهد شد.
این نکته را که در دوران بارداری تغییرات زیادی در بدن اتفاق می‌افتد، نمی‌توان انکار کرد و شاید دلیل آن آماده شدن مادر برای وفق پیدا کردن با شرایط جدید باشد ولی واقعیت این است که ممکن‌است حافظه در دوران بارداری تا حدی دچار اختلال شود ولی این تاثیر، اهمیت بالینی چندانی ندارد. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، برداشت ذهنی خود فرد از حافظهاش است. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهند خیلی از خانم‌ها تصور می‌کنند حافظهشان در دوران بارداری کمتر شده ولی نتایج تست‌های مختلف روی آنها مشخص می‌کند در همه موارد این احساس واقعی نیست.
بررسی‌هایی هم در مورد تاثیر هورمون‌هایی مثل استروژن بر حافظه انجام گرفته ولی در بیشتر موارد رابطه‌ای بین افزایش استروژن و کاهش حافظه یافت نشده‌است و فقط در یک مطالعه مشاهده کردم که رابطه‌ای مستقیم بین افت حافظه و میزان استروژن نشان داده شده بود. در این مطالعه آمده بود که این ضعف حافظه بیشتر در 3 ماهه سوم که تغییرات هورمونی بیشتر است می‌افتد، نه در همه دوران بارداری و از آنجا که تحقیقات در این باره زیاد نیست، نمی‌توان به طور قطع گفت این کم‌شدن حافظه در اثر هورمون‌هاست یا عوامل دیگری مثل اشتغال ذهنی مادر باردار، خستگی، افزایش وزن و خواب ناکافی او در 3 ماهه سوم. از سوی دیگر در این دوران توانایی تحمل استرس و اضطراب کمتر می‌شود و می‌تواند مزید بر علت شود. البته حتی با وجود کنترل شرایط خستگی و مشکل خواب به‌وسیله محققان، باز هم در برخی موارد این کم‌شدن حافظه دیده شده است. برخی تحقیقات هم ثابت کرده‌‌اند هرچه تعداد بارداری بیشتر باشد، احتمال بروز مشکل در حافظه بیشتر است و در مورد باقی‌ماندن این اختلال بعد از زایمان هم نظرهای متعددی وجود دارد؛ برخی معتقدند به‌تدریج از بین می‌رود و برخی می‌گویند پیگیری 3 ماه و حتی 1 سال بعد مادران باردار نشان می‌دهد اختلال در آنها تا حدی باقی بوده است. سرانجام اینکه کم شدن حافظه در دوران بارداری محتمل است ولی شواهد کافی برای اثبات آن و بیان علت واقعی‌اش در دست نیست.
منبع: هفته نامه سلامت 