خودشکوفایی به چه معناست و آیا با هوش هیجانی رابطه ای دارد؟
بررسی ها نشان داده اند که هوش هیجانی بیشتر از هوش شناختی (چیزی که با آن تحصیل می کنیم) بر توانایی انسان برای بهتر بودن، رسیدن به اهداف و شکوفایی استعدادها تأثیر می گذارد. به عبارتی این که ما در مدرسه چه قدر موفقیت کسب کرده ایم، به این معنا نیست که حتماً در بیرون از مدرسه هم موفق هستیم. متأسفانه IQ بالا همواره مساوی با زندگی موفق نیست.
گرچه هوش هیجانی در مقایسه با بهره ی هوشی یا هوش شناختی، رابطه ی بیشتری با موفقیت های اجتماعی و خودشکوفایی دارد، اما از بین اجزای نام برده برای هوش هیجانی، شادمانی، خوش بینی، احترام به خود، استقلال، حل مسئله، مسئولیت پذیری اجتماعی، قاطعیت و خودآگاهی هیجانی، بیش از بقیه با خودشکوفایی ارتباط دارند.
یکی از روان شناسان به نام راجرز اعتقاد دارد، خودشکوفایی نیروی اساسی و مهمی است که انسان را به سمت ارتقا توانایی ها و شکوفا ساختن استعدادهای بالقوه برمی انگیزد و تنها درصد بسیار کمی از انسان ها می توانند به خودشکوفایی برسند.
مازلو، روان شناس دیگری که در این زمینه بررسی های زیادی انجام داده است، اعتقاد دارد خودشکوفایی چهار موضوع را دربرمی گیرد که عبارتند از:
-توانایی هدف گزینی و رسیدن به آن
-احساس تعهد و تلاش برای رسیدن به اهداف تعیین شده
-شکوفا ساختن استعدادهای درونی
-لذت بردن از زندگی و غنا بخشیدن به آن
چه رفتارهایی به خودشکوفایی منجر می شوند و افراد خودشکوفا چه ویژگی هایی دارند؟
رفتارهایی که به خودشکوفایی منجر می شوند عبارتند از:
-تجربه کردن زندگی به شیوه ی کودکان، یعنی مجذوب وار و با همه ی وجود زیستن.
-آزمودن شیوه های جدید.
-توجه به ندای درون و پاسخ به آن در تجربه ها.
-صداقت و دوری از نقش بازی کردن.
-مسئولیت پذیری.
-پایداری در اجرای تصمیم ها.
-شناخت دفاع های روانی ناپخته ی خویش و شهامت کنار گذاشتن آنها. دفاع های روانی، روش های ناخودآگاه برای رو به رو شدن با تعارض ها و ناکامی هاست، دفاع های روانی ناپخته از نظر بهداشت روانی ناسالم محسوب می شوند مانند دلیل تراشی، جا به جایی یا انکار ولی دفاع های روانی پخته مانند طنز و قناعت ورزی به سلامت روانی کمک می کنند.
-توانایی تحمل انتقاد و طرد شدن از سوی دیگران در صورتی که عقاید فرد با جمع یا گروه هم آهنگ نباشد.
-توانایی پرداختن به اهداف و آرمان های خود در صورت طرد شدن از سوی افراد یا جامعه.
مازلو در بررسی های خود بر روی افراد مشهور جهان و نیز دانشجویان دانشگاه، به این نتیجه رسید که افراد خودشکوفا یک درصد از سالم ترین جمعیت هر کشور را تشکیل می دهند. این افراد، هیچ نشانه ای از ناسازگاری ندارند، برای ارضای نیازهای خویش به خود متکی هستند و می توانند از زندگی غنی برخوردار باشند. از دیدگاه مازلو ویژگی های افراد خودشکوفا عبارتند از:
-درک واقعیت ها همان گونه که هستند.
-پذیرش خود و دیگران همان گونه که هستند.
-خودجوشی و خودانگیختگی در اندیشه و رفتار.
-مسئله مدار بودن.
-بذله گویی.
-خلاقیت.
-علاقه به شادکامی انسان ها.
-لذت بردن از تجربه های زندگی.
-توانایی برقراری دوستی های عمیق و پایدار.
-هم رنگ جماعت نیستند، ولی برخلاف جریان آب یا هنجارهای جامعه شنا نمی کنند. به عبارتی افراد خودشکوفا به دلیل جلوتر بودن از زمان خود، ممکن است بسیاری از آداب و رسوم و هنجارهای جامعه را زیر سؤال ببرند و قبول نداشته باشند، اما دلیلی برای به خطر انداختن خود نمی بینند.
منبع مقاله: یوسفی، حمید؛ (1388)، هوش هیجانی(آشنایی با دانش موفقیت فردی و اجتماعی)، تهران: نشر قطره، چاپ اول
