بین 2 تا 5/4 میلیون سال قبل انسان‌ها از جنگل‌های بارانی به سوی ساوان‌های شرق آفریقا حرکت کردند. در این نواحی آنان نه تنها باید با شدت تابش نور خورشید کنار می‌آمدند، بلکه باید شدیدتر کار می‌کردند تا به اندازه کافی غذا به دست آورند. از این رو، آنان باید به نحوی مشکل خنک نگه‌داشتن بدن را حل می‌کردند. دو محقق از دانشگاه لیورپول انگلستان به نام‌های پیتر هیلر و جان موریس نشان دادند که این مشکل با افزایش تعداد غده‌های عرق روی سطح پوست و در نتیجه کاهش میزان موهای پوشاننده پوست، حل شده است. به عبارت دیگر طی تکاملی غده‌های عرق جای فولیکول‌های مو را گرفتند. اما با کاهش میزان موهای پوست، انسان با مشکل دیگری رو به رو شد. پوست بی‌مو به نور خورشید، به خصوص پرتوهای فرابنفش حساس‌تر است. وقتی انسان به طور تقریبی بی‌مو شد توان تولید ملانین را به دست آورد. ملانین مهم‌ترین تعیین کننده رنگ پوست و در عین حال ضد آفتاب طبیعت است. در این خصوص گفتگویی با خانم دکتر فریده مهتی‌پور متخصص پوست و مو انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
رنگ پوست چگونه ایجاد می‌شود و علت تفاوت‌های نژادی درباره رنگ پوست چیست؟
رنگ پوست حاصل فعالیت سلول‌های رنگدانه‌ساز پوست است که به آنها ملانوسیت می‌گوییم. این سلول‌ها در حدود پنج درصد سلول‌های پوست و نیز پیاز مو را تشکیل می‌دهند. باوجود تعداد کم این سلول‌ها، فعالیت و تولیدات آنها عامل ایجاد رنگ پوست و مو محسوب می‌شود. تعداد ملانوسیت‌ها در نژادهای متعدد انسانی تفاوت قابل‌توجهی ندارد ولی نوع و مقدار رنگدانه‌ای که این سلول‌ها تولید می‌کنند، بسیار متفاوت است و همین موضوع عامل تفاوت‌های نژادی میان انسان‌ها محسوب می‌شود. علاوه بر این سلول‌های رنگدانه‌ساز این ظرفیت را دارند که در پاسخ به محرک‌های محیطی، فیزیولوژیک و پاتولوژیک تولیدات خود را کم و زیاد کنند. یکی از بارزترین این حالات را در مواجهه با نور خورشید مشاهده می‌کنیم که موجب افزایش فعالیت سلول‌ها و افزایش تولیدات آنها می‌شود.
بیماری‌هایی که در نتیجه اختلالات رنگدانه‌ای پوست ایجاد می‌شود، چه بیماری‌هایی هستند؟
یکی از شناخته شده‌ترین بیماری‌های رنگدانه‌ای پوست بیماری ویتیلیگو یا برص است. پیسی بیماری است که به علت از دست دادن رنگدانه پوست و تا حدودی سلول‌های رنگدانه‌ساز پوست و غشاهای مخاطی ایجاد می‌شود. این بیماری به‌طور معمول بین 20 تا 40 سالگی خود را نشان می‌دهد ولی ممکن است در یک کودک یا یک فرد مسن هم دیده شود. متاسفانه شیوه پیشروی بیماری بسیار متغیر است. ضایعه اولیه به شکل لک‌های سفید رنگ با حاشیه مشخصی است که این حاشیه در افراد با پوست تیره یا برنزه خیلی مشخص‌تر است. گاهی در حاشیه ضایعه ممکن است نواحی تیره‌تری مشاهده شود و یا ممکن است حاشیه ضایعه کمی قرمز رنگ و ملتهب به نظر برسد.
به‌طور معمول این بیماری چه جاهایی از بدن را درگیر می‌کند و به چه صورت؟
شایع‌ترین محل‌های درگیری عبارت است از صورت، روی مفاصل و دست و پاها، ولی در واقع هر قسمتی از بدن و حتی مخاط‌ها هم ممکن است درگیر شوند. گاهی پیشروی بیماری سریع است ولی گاهی هم سال‌ها طول می‌کشد تا ضایعات جدیدتر تشکیل شود. علاوه بر این سایز و تعداد ضایعات هم بسیار متغیر است و این قابل پش‌بینی نیست که در هر فرد، بیماری چه رفتاری نشان خواهد داد. به‌طوری که گاهی پس‌رفت کامل بیماری دیده شده و گاهی هم بیماری تا سفید شدن کامل پوست تمام بدن، از فعالیت باز نمی‌ایستد. بنابراین انتظار داریم که در طی بیماری، اشکال و طرح‌های متنوعی از درگیری را داشته باشیم.
درباره روش‌های درمانی این بیماری توضیح دهید.
از نظر درمانی باید گفت کنار آمدن با این مشکل و نیز درمان این بیماری هر دو سخت، هزینه‌بر و طولانی است. در مراحل اولیه بهترین درمان کورتن موضعی و مالیدنی است که در قالب فرمول‌های خاصی با تجویز پزشک استفاده شده و به‌طور معمول به صورت یک بار در روز برای چند ماه توصیه می‌شود. استفاده از کورتن قوی و یا به میزان چند بار در روز ممکن است با عوارضی همراه باشد. با همین قدم اولیه در طی سه ماه، بسیاری از بیماران برگشت قابل توجهی را ذکر می‌کنند ولی با این حال بیمار باید جهت معاینات بعدی مراجعه کند تا پزشک جهت قطع یا ادامه درمان و یا تعویض دارو اقدام نماید. قدم بعدی درمان، عبارت است از نور درمانی که به دو روش موضعی و بدنی بسته به نیاز بیمار انجام می‌شود. این روش نیز طولانی مدت بوده و در صورت مراعات نکردن مسایل حفاظتی ممکن است عارضه‌دار شود. بنابراین باید در بیماری استفاده شود که ظرفیت و آمادگی و زمان کافی در اختیار داشته باشد، به ویژه اینکه استفاده دقیق از ضدآفتاب و عینک محافظ برای بیمار بسیار مهم است.
قبل از درمان پس از 18 جلسه درمان پس از 48 جلسه درمان
پس از 5 جلسه درمان پس از 29 جلسه درمان پس از 6 ماه درمان
روش دیگر، استفاده از لیزر است که این روش نیز بسته به نیاز بیمار در جلسات متعدد قابل انجام است. در این روش نیز با وجود پاسخ‌دهی خوب در برخی بیماران، نتایج درمانی در همه موارد رضایت‌بخش نمی‌باشد. در ضمن در بیمارانی که بیش از 50 درصد سطح پوست درگیر این بیماری است می‌توان از کرم‌های بی‌رنگ‌کننده خاصی استفاده کرد که به‌طور دایمی رنگدانه قسمت‌های باقی‌مانده را از بین ببرد و بیمار از حالت دورنگی پوست خود خلاصی یابد. امروزه استفاده از داروهای جدید تنظیم‌کننده دستگاه ایمنی هم در درمان بیماری رایج شده است. علاوه بر این در بیمارانی که در نواحی کوچکی از بدنشان پیسی دارند که ثابت باقی مانده و پیشروی نمی‌کند و سیر بیماری نیز متوقف شده است، می‌توان از روش‌های جراحی مخصوص استفاده کرد تا منبع رنگدانه کافی در اختیار ناحیه درگیر پوست قرار داده شود.
پی نوشت :
*متخصص پوست و مو
منبع:www.salamat.com
/ع
