پرکاری تیروئید

غده ی تیروئید، غده ای پروانه ای شکل کوچکی است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده علیرغم کوچکی اندازه اش، نقش بسیار عمده و حیاتی در سلامت کامل بدن دارد. غده تیروئید مسئول تولید و ترشح هورمون هایی به نام های تیروکسین و تری یدوتیرونین است، که میزان سوخت و ساز بدن یا سرعت مصرف انرژی و سرعت رشد و بلوغ را تنظیم می کنند. به طور کلی ترشح منظم این هورمون ها بسیاری از اعمال و ساختار بدن را از میزان ضربان قلب گرفته تا ساختار پوست، تحت تاثیر قرار می دهد. به علاوه هورمون کلسیتونین که در سوخت و ساز کلسیم و فسفر شرکت می کند، از این غده ترشح می شود. عملکرد طبیعی غده ی تیروئید به عوامل متعددی از جمله عملکرد صحیح هیپوتالاموس ، غده هیپوفیز، دریافت کافی ید و تبدیل هورمون تیروکسین به تری ید و تیرونین بستگی دارد. هنگامی که هر یک از عوامل فوق به هر دلیلی از تعادل خارج شوند، فرد مبتلا به پرکاری یا کم کاری تیروئید خواهد شد. اختلال در میزان تولید و ترشح هورمون های تیروئید از شایع ترین بیماری های مربوط به غده ی تیروئید است.

شیوع بیماری
 

پر کاری تیروئید در بین زنان شایع تر از مردان (4 به 1) است و بیشتر در سنین 40-20 سالگی بروز می کند.

علایم پرکاری تیروئید
 

کاهش وزن سریع (علی رغم افزایش اشتها و حتی مصرف زیاد غذا) بی حوصلگی و تحریک پذیری شدید، کاهش تمرکز، ایجاد حالات و تنش های عصبی، اضطراب و نگرانی، اختلال خواب، افزایش ضربان و تپش قلب به دنبال انجام کارهای معمول، افزایش فشار خون، تعریق بیش از حد، ضعف عضلانی لرزش و تنش های غیر ارادی، (خصوصا در دستان و انگشتان) مشکلات بینایی و بیرون زدگی غیر طبیعی کره چشم یا اگزوفتالمی، گواتر یا بزرگ شدن غده ی تیروئید، افزایش حساسیت و تحریک پذیری نسبت به گرما، تغییر حرکات طبیعی روده ی بزرگ، (اسهال و یبوست) و ریزش مو.

درمان
 

بیمار به محض تشخیص، باید تحت درمان قرار گیرد. معمولا از ید رادیواکتیو، داروهای ضد تیروئید و در برخی از موارد از روش های جراحی برای برداشتن بخشی از غده، استفاده می شود. هر یک از این روش های درمانی ؛ تغییر شیوه ی زندگی، تغییر و اصلاح رژیم غذایی و تطابق فعالیت می تواند نقش بسیار مهمی در جهت بهبود بیمار داشته باشد.

رژیم غذایی
 

1- از آنجا که میزان انرژی مورد نیاز در این شرایط 60-50 درصد افزایش می یابد، بیماران باید از رژیم کالری (حدود 40 کیلو کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) استفاده نمایند. بهتر است بیماران تعداد وعده های غذایی را افزایش دهند و در مقابل، از حجم هر وعده مقداری کم کنند.
2- دریافت پروتئین نیز باید بین 1/75 -1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) افزایش یابد. گنجاندن تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت ماکیان و ترکیب غلات و حبوبات در رژیم غذایی برای تامین نیاز پروتئینی توصیه می شود.
3- با توجه به افزایش نیاز به ویتامین ها، استفاده از ویتامین C، ویتامین B کمپلکس همراه رژیم غذایی بسیار مفید است. میوه هایی همچون انبه، مرکبات، کیوی و جوانه های حبوبات و همچنین شیر و فرآورده های آن و ماهی منابع غنی از ویتامین C و B می باشند.
4- از مصرف بی رویه ید بپرهیزید. از آنجا که بعضی از مکمل های ویتامینی و مواد معدنی، دارای مقادیری ید نیز هستند، مبتلایان به پرکاری تیروئید، باید از مصرف این قبیل مکمل ها و هر گونه مکمل ید پرهیز کنند. در ضمن از مصرف برخی غذاهای دریایی، علف ها و جلبک های دریایی هم که غنی از ید هستند، باید اجتناب نمایند.
5- مصرف کلیه ی غذاها و نوشیدنی های تحریک کننده، مانند شکلات، نوشیدنی های کافئین دار (مانند چای، قهوه، کولا) و همچنین کشیدن سیگار باید در این بیماران محدود شود.
6- از گواتروژن ها طبیعی استفاده شود. منظور از گواتروژن ها ترکیباتی هستند که باعث کاهش عملکرد غده ی تیروئید می شوند. بنابراین استفاده از آنها به هنگام پرکاری تیروئید مؤثر خواهد بود. منابع عمده ی گواتروژن ها عبارت اند از : سبزیجات خانواده کلم، (از قبیل کلم، گل کلم، کلم قمری، کلم بروکلی و بروکسل) اسفناج، شلغم، گلابی، هلو، همچنین بادام زمینی و سویا. جالب است بدانید ترکیبات گواتر و ژن به دنبال حرارت از بین می روند.

نکته!
 

با توجه به این که سوخت و ساز کلسیم در مبتلایان به بیماری پرکاری تیروئید تغییر می کند این افراد بیشتر در معرض پوکی استخوان (استئوپروز) قرار دارند. بنابراین مصرف مکمل کلسیم زیر نظر متخصص می تواند مفید باشد.
در شرایطی که فرد مشکل کلیوی یا قلبی خاصی نداشته باشد، مصرف روزانه ی 4-3 لیتر آب در روز توصیه می شود. در بعضی از بیماران مبتلا به اگزوفتالمی نیز شاید مجبور به محدود کردن مقدار مایعات و نمک دریافتی باشیم.
منبع : مجله جوانان امروز شماره 2107