توصیه‌های دکتر علی ترکمان، فوق تخصص جراحی زانو
عادت‌های نادرست در زندگی روزمره مانند نشستن به صورت چهارزانو، احتمال آسیب‌دیدگی مفصل زانو را افزایش می‌دهد. مفصل زانو از مهم‌ترین مفاصل بدن است که در هنگام انجام دادن تمامی فعالیت‌ها مانند ایستادن، راه رفتن و حتی نشستن در معرض فشار قرار دارد و به همین علت سلامت آن اهمیت زیادی پیدا می‌کند. دکتر علی ترکمان، جراح و متخصص بیماری‌های استخوان و مفاصل، فوق تخصص جراحی زانو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ما را با ساختمان زانو و مشکلات آن، بیشتر آشنا می‌کند.
آقای دکتر! لطفا در ابتدا درباره ساختار مفصل زانو توضیحاتی بدهید تا بعد به مشکلات آن بپردازیم.
ببینید، هر مفصلی که بخواهد تشکیل شود باید دو استخوان در طرفین داشته باشد. در ساختمان زانو هم دو استخوان ران و ساق پا را داریم. روی این استخوان‌ها غضروف مفصلی قرار گرفته که قطر آن در حدود دو تا سه میلی‌متر است و مایع مفصلی که میان غضروف را پوشانده است. این مایع مفصلی همراه با غضروف مفصلی سبب می‌شود که اصطکاک حرکت میان دو استخوان روی هم، کم شود. از طرفی در اطراف مفصل، ساختمان‌هایی داریم که کپسول مفصلی نام دارند و از عناصر داخل مفصل محافظت می‌کنند. این کپسول مفصلی به وسیله یکسری رباط تقویت می‌شود. رباط‌ها طناب‌هایی هستند که یک استخوان را به استخوان دیگر وصل می‌کنند. در زانو، چهار رباط اصلی داریم که دو استخوان ران و ساق پا را کنار هم نگه می دارند تا زانو بتواند در مقابل فعالیت‌های روزانه، مقاومت کند و کوچک‌ترین جابه‌جایی در مفصل ایجاد نشود. یک ساختمان دیگر هم که مختص مفصل زانو است داریم که به آن منیسک‌های زانو می‌گویند. به این صورت که در داخل هر زانو دو تا منیسک داریم که نعل اسبی شکل بوده و نیروهایی که به زانو وارد می‌شود را جذب می‌کند تا فشار کمتری به غضروف مفصلی و ساختمان مفصل وارد شود.
بنابراین فردی که دچار آرتروز زانو می‌شود، بیشتر در کدام قسمت زانو دچار مشکل است؟
فردی که دچار آرتروز و ساییدگی می‌شود، بیشتر غضروف مفصلش آسیب می‌بیند که این مشکل بیشتر در افراد بالای 40 تا 50 سال دیده می‌شود. ولی در افراد جوان مشکل زانو به واسطه آسیب لیگامان‌ها و آسیب منیسک‌ها است که بیشتر در ورزشکاران در فعالیت‌های ورزشی رخ می‌دهد.
علت ایجاد آرتروز زانو چیست؟
آرتروز و ساییدگی فرآیندی است که به طور طبیعی در همه افراد پیش می‌آید و ناشی از افزایش سن است. حال یک سری از افراد عوامل زمینه‌ای دارند که این خردگی و ساییدگی در آنها زودتر و شدیدتر ایجاد می‌شود مانند کسانی که وزن زیاد دارند، انحراف زیاد در زانو دارند، پا پرانتزی هستند یا آسیبی به زانویشان وارد شده است.
یکی از مسایل مهم، چاقی و اضافه وزن است. چه مقدار وزن اضافه برای زانو مضر است؟
قطعا اضافه وزن هر چه قدر کمتر باشد بهتر است و باید وزن را در حد طبیعی نگه داشت. فرمولی در این زمینه وجود دارد به این صورت که موقع راه رفتن در سطح صاف حدود 5/2 تا سه برابر وزن بدن، به زانوها فشار وارد می‌شود. موقع بالا و پایین رفتن از پله این نیرو 10 برابر می‌شود. حالا شما حساب کنید فردی که پنج کیلوگرم اضافه وزن دارد، در واقع 50 کیلوگرم وزن اضافه به زانوهای خود وارد می‌کند، بسته به اینکه روزانه چند تا پله را بالا یا پایین می‌رود، چقدر از سطح شیب‌دار عبور می‌کند و چه مقدار زمان صرف می‌کند و... و خوب باید بدانید که بیماری آرتروز و ساییدگی به علت افزایش نیرو و فشار در فرد ایجاد می‌شود. بنابراین حتی یک کیلوگرم اضافه وزن هم می‌تواند به زانو فشار وارد کند و خردگی و ساییدگی زانو را افزایش دهد که اگر این فشار ادامه پیدا کند، می‌تواند نسج منیسک را از حالت طبیعی خود خارج کرده و پارگی منیسک را ایجاد کند. افزایش وزن در افرادی که قوس زانو دارند یا پا پرانتزی هستند، خطرناک‌تر است و آثار بدتری بر روی زانو ایجاد می‌کند.
آیا دویدن هم سبب ایجاد آرتروز زانو می‌شود؟
دویدن سبب کوبیدن در مفصل زانو می‌شود. در نتیجه غضروف مفصلی به خصوص در افراد میانسال آسیب می‌بیند و درد و ناراحتی شدت پیدا می‌کند. بنابراین توصیه ما به افراد بالای 45 تا 50 سال که علایم آرتروز را به صورت خفیف دارند، این است که بیشتر ورزش راهپیمایی را انجام دهند و از ورزش‌های دویدنی و پریدنی پرهیز کنند.
آیا حرکت اسکات یا نشستن و برخاستن با وزنه که به خصوص در باشگاه‌های بدنسازی انجام می‌شود برای زانو ضرر دارد؟
همیشه حرکاتی که در انتهای مفصل باشد مانند نشستن کامل، خم کردن یا راست کردن کامل و.... به مفصل زانو فشار می‌آورد. بنابراین فرد باید حدود 20 دقیقه پیش از انجام تمرینات ورزشی، خودش را خوب آماده و گرم کند. این حرکت برای تقویت عضله چهارسر ران انجام می‌شود و خیلی هم خوب است. به شرطی که فرد مشکلی در زانو نداشته باشد و با کنترل کامل و گرم کردن کامل این حرکت را انجام دهد. ولی اگر شخصی علایمی شامل درد و ناراحتی در زانو، درد زیر کشکک و خوردگی در غضروف دارد، نباید این حرکات را انجام دهد زیرا ممکن است درد و مشکلاتش را بیشتر کند.
نظر شما درباره استفاده از دوچرخه برای تقویت زانو چیست؟
استفاده از دوچرخه مشکلی ندارد به خصوص اگر افرادی که مقداری علایم آرتروز و ساییدگی دارند زین دوچرخه را بالا بیاورند تا موقع دوچرخه زدن مجبور نشوند زانو را خیلی خم کنند. ولی در کل اگر فردی هنگام دوچرخه‌سواری، درد و ناراحتی در زانو ندارد، مشکلی هم در استفاده از آن ندارد ولی اگر دچار درد و ناراحتی شد، یعنی اینکه یا فشار زیادی به زانو وارد شده و یا خم و راست شدن زانو برایش مناسب نیست.
تردمیل چطور؟
تردمیل یک وسیله برای راهپیمایی بوده و وسیله بسیار خوبی برای فعالیت‌های ورزشی است. تردمیل می‌تواند یا بدون شیب باشد و یا شیب‌دار. به هر حال برای افرادی که مشکلی در زانو ندارند و در افراد جوان، می‌تواند شیب‌دار باشد با هر سرعتی که سیستم قلبی و ریوی فرد اجازه می‌دهد. ولی توصیه می‌شود افرادی که بالای سن میانسالی هستند و مقداری علایم آرتروز و ساییدگی در آنها وجود دارد به تردمیل شیب ندهند و با سرعت حدود چهار تا پنج کیلومتر در ساعت حرکت کنند که یک راهپیمایی معمولی است و مشکلی را برای فرد ایجاد نمی‌کند و فرد می‌تواند یک روزدرمیان حدود 45 دقیقه تا یک ساعت آن را انجام دهد. البته متناسب با سیستم‌های دیگر بدن.
*******
افرادی که آرتروز شدید دارند چطور؟
افرادی که آرتروز شدید دارند حتما سعی کنند راهپیمایی داشته باشند به این صورت که از 10 دقیقه شروع کرده و در دفعات بعد تا حدی که تحمل می‌کنند پنج دقیقه پنج دقیقه به آن اضافه کنند.
بسیاری از پزشکان برای درمان و تقویت عضله زانو آب‌درمانی توصیه می‌کنند، این کار به چه شکل است؟
به این شکل که به افراد مبتلا به آرتروز و ساییدگی توصیه می‌کنیم که در استخر و در قسمت کم عمق که تا قسمت سینه آب وجود دارد، راه بروند. زیرا مقاومت آب سبب می‌شود عضلات پا و زانو تقویت شوند.
آیا تغذیه در برطرف کردن ساییدگی زانو تاثیری دارد؟
درباره تغذیه در حال حاضر مدرک ثابت‌شده‌ای وجود ندارد. در حال حاضر مکمل‌هایی در بازار وجود دارد که از آنها استفاده می‌شود که البته نقش آنها به‌طور صددرصد ثابت شده نیست. آنچه این مکمل‌ها انجام می‌دهند این است که ممکن است کیفیت مایع مفصلی و کیفیت بافت غضروف مفصلی را بهبود ببخشد و سبب شود مقداری از علایم ساییدگی فرد بهتر شود.
منبع: http://www.salamat.com
