قلب به عنوان یکی از برجستهترین اندامها در بدن انسان، چیزی جز پمپ ماهیچهای نیست که خون را در کل بدن پمپ میکند. قلب انسان و وظایف آن، حقیقتاً شگفت انگیز هستند. قلب با وجود اندازهی کوچک خود، وظایف بسیار برجستهای را انجام میدهد که زندگی انسان را حفظ میکند.
قلب انسان شبیه گلابی وارونه است و بین 7 تا 15 اونس وزن دارد و اندازهی آن کمی بزرگتر از مشت دست است. ساختار کیسه مانندی به نام غشا خارجی، قلب را احاطه کرده است و بین دو شش که در وسط سینه است، کمی به سمت چپ و پشت استخوان جناغ و یا سینه قرار گرفته است. قلب در هر دقیقه تقریباً 72 بار میزند و خون اکسیژن دار را به قسمتهای مختلف بدن پمپ میکند. خون پمپ شده نیز محصولات زائد را از بدن دفع میکند. مشاهدهی شکل قلب که در زیر آورده شده است به درک قسمتهای مختلف قلب انسان کمک خواهد کرد.
دهلیزها و بطنها :
قلب انسان شامل چهار اتاقک است : دهلیز راست، دهلیز چپ، بطن راست و بطن چپ.
دو اتاقک بالایی دهلیز چپ و راست نامیده میشوند و دو اتاقک پایینی به بطنهای چپ و راست مشهور هستند.
دو دهلیز توسط یک دیوارهی ماهیچهای به نام septum از هم دیگر جدا میشوند. این دیواره بطنها را نیز از همدیگر جدا میکند.
دهلیز راست خون بدون اکسیژن را از ورید اجوف (بالایی و پایینی) و ماهیچهی قلب (سینوس کرونری) دریافت میکند. آن، خون دریافت کرده را به بطن راست پمپ میکند. چون آن فقط خون را به اتاقک بعدی قلب (بطن راست) پمپ میکند، دیوارههای آن خیلی ضخیم نیستند.
بطنها دیوارههای ضخیمتری از دهلیزها دارند چون باید خون را به بدن پمپ کنند. بطن راست خون بدون اکسیژنی را که از دهلیز راست دریافت کرده است، به سرخرگ ریوی پمپ میکند که آن نیز خون را به ریهها میبرد.
دهلیز چپ با استفاده از سیاهرگ ریوی، خون اکسیژن دار را از ریهها دریافت میکند و آن را به بطن چپ پمپ میکند.
بطن چپ خون اکسیژن داری را که از دهلیز چپ دریافت کرده است، به آئورت پمپ میکند که آئورت نیز آن را به قسمتهای مختلف بدن میبرد. بطن چپ قویترین و بزرگترین اتاقک قلب است. دیوارههای آن فقط نیم اینچ ضخامت دارند اما این قدرت را دارند که خون را به درون آئورت هل دهند.
دریچهها :
قلب دارای چهار نوع دریچه است که جریان خون را در قلب تنظیم میکنند. این دریچهها به طور شفاف در شکل برچسب دار قلب نشان داده شدهاند. آنها به جریان یافتن خون فقط در یک جهت اجازه میدهند و از برگشت خون جلوگیری میکنند. چهار نوع دریچهها عبارتند از :
دریچهی سه لختی :
دریچهی سه لختی، دهلیز راست را از بطن راست جدا میکند و جریان خون بین آنها را تنظیم میکند. دریچهی سه لختی به دریچهی دهلیزی - بطنی نیز منسوب است. این دریچه به جریان یافتن خون از دهلیز راست به بطن راست اجازه میدهد و از برگشت آن جلوگیری میکند.
دریچهی ریوی :
دریچهی ریوی، بطن راست را از سرخرگ ریوی چپ جدا میکند. این دریچه، یک دریچهی ریوی و آئورت با سه نوک است. وقتی بطن راست منقبض میشود، دریچهها باز میشوند و خون به سرخرگ ریوی چپ جریان مییابد. وقتی بطن راست استراحت میکند، دریچهها بسته میشوند و از برگشت خون جلوگیری میکنند. بنابراین، این دریچهها جریان خون از بطن راست به سرخرگ ریوی چپ را کنترل میکنند.
دریچهی میترال :
دریچهی میترال به دریچهی دو لختی و یا دریچهی دهلیزی - بطنی چپ نیز منسوب است و دو شاخه دارد. این دریچه بطن چپ را از دهلیز چپ جدا میکند. دهلیز چپ منقبض میشود تا خون اکسیژن داری را که از سیاهرگ ریوی دریافت کرده است، به بطن چپ پمپ کند. وقتی دهلیز چپ منقبض میشود، دریچهی میترال باز میشود و وقتی دهلیز چپ استراحت میکند، دریچهی میترال بسته میشود در نتیجه از برگشت خون جلوگیری میکند.
دریچهی آئورتی :
دریچهی آئورتی بطن چپ را از آئورت جدا میکند و جریان خون از بطن، به بقیهی بدن را کنترل میکند. وقتی بطن چپ منقبض میشود، دریچهی آئورتی باز میشود و به خون اجازه میدهد که از بطن چپ به آئورت جریان یابد و وقتی بطن چپ استراحت میکند، دریچه بسته میشود تا از برگشت خون جلوگیری کند.
رگهای خونی :
شبکهای از رگهای خونی در بدن انسان به نحوی است که تمام اندامهای بدن را به قلب ارتباط میدهند. وظیفهی اصلی رگهای خونی، انتقال خون اکسیژن دار از قلب به بقیهی بدن (از طریق ریهها) و جمع آوری خون بدون اکسیژن از اندامهای مختلف و رساندن آن به قلب برای اکسیژن گیری است (که در ریهها رخ میدهد).
سرخرگها :
سرخرگها به جز سرخرگ ریوی، خون اکسیژن دار را از قلب حمل میکنند ولی سرخرگ ریوی خون بدون اکسیژن را برای اکسیژن گیری به ریهها میبرد. سرخرگها، رگهای خونی هستند که خون غنی از اکسیژن را به مویرگها حمل میکنند که در آنجا مبادلهی واقعی کربن دی اکسید و اکسیژن صورت میگیرد.
درون سرخرگها صاف و بیرون آنها زبر است. دیوارهی ماهیچهای آنها به قلب کمک میکند که خون را پمپ کند. وقتی قلب میزند، سرخرگها منبسط میشوند و با خون پر میشوند. وقتی قلب استراحت میکند، انقباض سرخرگها رخ میدهد که نیروی کافی برای هل دادن خون به درون رگهای خونی را ایجاد میکند. این حرکت ریتمیک بین قلب و سرخرگها است که منجر به سیستم گردش کارآمد میشود.
سرخرگ ریوی :
معمولاً سرخرگها با انتقال خون اکسیژن دار مشخص میشوند. اما سرخرگ ریوی یک استثنا است. سرخرگ ریوی، خون بدون اکسیژن را برای تصفیه سازی از سمت راست قلب به ریهها حمل میکند. سرخرگ ریوی به شاخهی راست و چپ تقسیم میشود که خون را به ریهی راست و چپ میبرد.
آئورت :
این سرخرگ اصلی قلب است که خون اکسیژن دار را از سمت چپ قلب به بقیهی بدن حمل میکند. این سرخرگ اصلی به سرخرگهای کوچکتر متعددی منشعب میشود و خون اکسیژن دار تازه را برای بدن تأمین میکند.
سرخرگهای کرونری :
سرخرگهای کرونری به قلب متصل میشوند و خون اکسیژن دار ماهیچههای قلب را تأمین میکنند. سرخرگهای کرونری دو نوع هستند : سرخرگهای کرونری راست و چپ. این سرخرگها با همدیگر، خون غنی از اکسیژن دهلیزها و بطنهای قلب را تأمین میکنند.
سیاهرگها :
سیاهرگها همانند سرخرگها هستند اما مثل آنها قوی نیستند چون مجبور نیستند خون را با فشار بالا منتقل کنند. بعد از این که مبادلهی کربن دی اکسید و اکسیژن بین سرخرگها و مویرگها صورت گرفت، خون حاوی محصولات زائد توسط سیاهرگها دریافت میشود.
سیاهرگ ریوی :
سیاهرگها عموماً به عنوان رگهای خونی حامل خون اکسیژن به ریهها شناخته میشوند اما سیاهرگ ریوی یک استثنا است. این سیاهرگ خون اکسیژن دار را از ریهها به سمت چپ قلب حمل میکند. سیاهرگ ریوی چهار شاخه دارد : دو سیاهرگ ریوی راست و دو سیاهرگ ریوی چپ. هر چهار شاخه، خون اکسیژن دار را به دهلیز چپ قلب میریزند.
ورید اجوف :
دو سیاهرگ بزرگ حامل خون بدون اکسیژن از بدن به قلب، وجود دارد. ورید اجوف بالایی، خون بدون اکسیژن را از بخشهای بالای قلب نظیر سینه، بازوها، مناطق گردن و سر، به دهلیز راست میآورد. ورید اجوف پایینی خون را از بخشهای پایین قلب به دهلیز راست میآورد.