«به ما می‌گویند جان سخت... میدونی یعنی چی؟ اگر در این گرمای خرماپز بیایی لابه‌لای این نیزارها می‌فهمی چی میگم. 55 درجه بالای صفر با رطوب 90 درجه! میدونی کارگرا تو این هوا چه جوری کار میکنن؟...
به گزارش ، وقایع اتفاقیه نوشت: اونی که از کارگر شکایت میکنه به دادگاه، نمیتونه پنج دقیقه تو این نیزارها سرپا وایسه چه برسه به اینکه کار کنه. اونوقت انصافه که حق و حقوق ما رو ندن. حرف هم که بزنیم برن ازمون شکایت کنن...»
اینها روایت کارگران نیشکر هفت‌تپه از دلایل اعتراضات دامنه دارشان در ماه‌های اخیر است. از روزهایی که در اعتراض به تأخیر در پرداخت مطالبات مزدیشان دست به تجمع در شرکت زدند تا روزی که جان به لب شدند و همراه با خانواده‌هایشان رهگذران جاده اهواز به شوش را مهمان اعتراض کارگریشان کردند. نتیجه این اعتراضات، احضار گروه زیادی از کارگران به دادگاه را به همراه داشت.
اتفاقی که در سالیان اخیر بی‌سابقه بود و نشان‌دهنده افزایش فشارها بر فعالان کارگری و ادامه‌دار شدن نگرش تحدید‌آمیز (محدود‌کننده) بر تجمعات صنفی کارگری است.
اعتراض 3 ساله به‌خصوصی‌سازی و تبعاتش
اعتراض به تأخیر در پرداخت مطالبات مزدی در مجتمع نیشکر هفت‌تپه سال‌هاست که ادامه‌دار شده است. تقریبا از سال 94 که شرکت به بخش خصوصی واگذار شده به تناوب شاهد اعتراضاتی از سوی کارگران بازنشسته و شاغلین شرکت بوده‌ایم. کمبود نقدینگی و اجرا نشدن مواد متعددی از قانون کار درباره پرداخت به موقع حقوق و دستمزد منجر به بروز اعتراضاتی در بین کارگران شده که در برخی موارد تا چندین روز ادامه داشته است.
برگزاری چهار تجمع اعتراضی در پنج ماهه سپری شده از سال 96 و برگزاری تجمعات متعدد از سال 94 تاکنون در پی آن صورت گرفت که مسئولین شرکت نتوانستند از پس عمل به تعهدات خود در قبال کارگران برآیند. پرداخت نشدن مطالبات کارگران، پرداخت نشدن مطالبات بازنشستگان و مطالبات مزدی و بیمه‌ای کارگران از جمله این تعهدات وصول نشده است.
ادامه‌دار شدن این اعتراضات در ماه‌های اخیر، باعث شد تا در یکی از پرسروصداترین تجمعات، کارگران شرکت نیشکر هفت‌تپه به همراه خانواده‌هایشان، جاده بندر امام به اندیمشک را برای ساعاتی به محلی برای تجمع اعتراضی خود، تبدیل کرده بودند. موقعیت استراتژیک این منطقه باعث شد تا اعتراض صنفی کارگران از سوی برخی نهادها، امنیتی تعبیر و با آن برخورد شود. روز بعد یعنی چهارم مردادماه 1396، 15 کارگر مجتمع نیشکر هفت‌تپه در منزلشان بازداشت شدند. دلیل این بازداشت‌ها، مختل شدن مسیر تردد جاده‌ای در محور اهواز - شوش عنوان شد.
بعد از این اتفاق مسئولین شرکت ادعا کردند که اتفاقی که رخ داده در نتیجه شکایت آنها نبوده و برخی نهادها دستور بازداشت را صادر کرده‌اند. کارگران چند روز بعد با قرار کفالت 20 میلیونی آزاد شدند. در پی این اقدامات، چند روز بعد ایلنا از احضار دست‌کم 30 نفر از کارگران معترض به دادگاه خبر داد اما حالا خبر می‌رسد فشار بر فعالان کارگری در این مجتمع صنعتی همچنان ادامه دارد و دست‌کم 53 نفر در ارتباط با تجمعات صنفی کارگری چند ماه گذشته این شرکت به دادگاه احضار شده‌اند. کارگران می‌گویند همچنان بابت برخی معوقات مزدی و مزایای دیگر از شرکت طلبکارند.
در پی اعتراض‌های صورت گرفته در این کارخانه، برخی کارگران از کار تعلیق شده‌اند. شنیده‌ها حکایت از آن دارد که دلیل تعلیق این افراد که عمدتا عضو سندیکای کارگران شرکت نیشکر هفت‌تپه هستند، تحریک کردن کارگران برای برگزاری تجمع است. به گفته یکی از کارگران شرکت نیشکر هفت‌تپه، محرک اصلی برای برگزاری این تجمعات، شرایط بدِ زیستی این کارگران ، عملکرد و سیاست‌های کارفرما و بی‌توجهی مسئولین شهرستان و استان است.
این کارگر که سال‌هاست در نیشکر هفت‌تپه مشغول به کار بوده است می‌گوید: «مرتبا توجیه می‌کنند که در این شرایط نباید از مطالبات کارگری حرف زد و باید از تولید حمایت کرد. اما به چه قیمتی؟ به قیمت له شدن کارگر؟! ما چیزی در حدود سه ماه است که حقوق نگرفته‌ایم؟ این آقایان می‌دانند یعنی چه؟» او ادامه می‌دهد: «درحال‌حاضر حقوق ماه‌های فروردین و اردیبهشت پرداخت شده و پس از آن دیگر حقوقی به کارگران پرداخت نشده است.»
محدود کردن قراردادهای کارِ از یک سال به 6 ماه و مجبور کردن کارگران به اینکه اگر قرار دادها را 6 ماهه کنید می‌توانیم حقوقتان را پرداخت کنیم مورد دیگری است که این کارگر به آن اشاره می‌کند. او می‌گوید در نتیجه این مسائل، برخی کارگران از کار تعلیق شده‌اند.
این کارگر می‌گوید: «یکی از مسائلی که به شدت مورد اعتراض کارگران است، تیم جدید مدیریتی است که همزمان با واگذاری شرکت به بخش خصوصی، اداره امور را نیز بر عهده گرفته‌اند. او ادامه می‌دهد: شکل واگذاری شرکت که در سال 94 انجام شد، شّبهه دارد. تا پیش از واگذاری این شرکت در اختیار سازمان گسترش و نوسازی صنایع بود اما پولی که برای مناقصه گذاشته‌اند 6 میلیارد تومان بوده درحالی‌که قیمت شرکت چندین برابر بیشتر از رقمی است که برای مناقصه گذاشته شده است و ما نمی‌دانیم این افرادی که شرکت را تحویل گرفته‌اند با چه شرایطی موفق به خرید شرکت شده‌اند.
تا آنجایی که می‌دانیم شرکت 600 میلیارد تومان بدهی داشت و کارفرمای جدید بدهی 600 میلیاردی را تقبل کرد تا در اقساط هشت ساله و بدهی‌های باقیمانده از سال‌های قبل که نزدیک به 450 میلیارد تومان و شامل بیمه و موارد دیگر بود را ظرف 5 سال بپردازد. اما متأسفانه همچنان بر این بدهی‌ها افزوده می‌شود زیرا مسئولین شرکت حتی توان پرداخت حق بیمه کارگران را ندارند.»
از معوقات مزدی تا برخورد با فعالان کارگری
«اجرای ماده 37 قانون کار و پرداخت به موقع حقوق و پرداخت حقوق خرداد و تیر همه پرسنل و بهمن و اسفند سال 94 کارگران روزمزد، پرداخت شدن 8 ماه بن کارگران روزمزد سال 95 از فروردین ماه تا آذرماه که تخلف آشکار از مصوبه شورای‌عالی کار است، لحاظ نکردن پایه سنوات افزایش حقوق سالانه سال 96 روزمزد (برخلاف مصوبه شورای‌عالی کار)، نداشتن لباس کار طی دو سال گذشته و هر سال دو دست لباس، لحاظ نکردن طرح طبقه‌بندی کارگاه برای کارگران روزمزد و موقت، پرداخت نکردن پاداش سال 94 و 95 طبق عرف کارگاه درحالی‌که سال 94 شرکت دولتی بوده» از جمله مطالبات کارگران این شرکت است که گفته می‌شود تعدادشان به بیش از 3هزار نفر می‌رسد.
در همین رابطه یکی از کارگران با اعلام این مطلب که مدیران شرکت تعداد کارگران برای پرداخت مطالبات را بیش از رقم واقعی اعلام می‌کنند، می‌گوید: آن چیزی که مدیران اعلام می‌کنند و می‌گویند که موقع بهره‌برداری تعدادی کارگر نی بر اضافه می‌شود درست نیست. ما 2900 نفر بیشتر نیسیتم اما آقایان می‌گویند 5500 نفر تا این‌طور برداشت شود که پرداخت این مطالبات خیلی سخت است. اغلب این کارگران یعنی معادل 70 تا 80 درصد آنها، حداقل قانون کار، حقوق دریافت می‌کنند و این برای شرکتی که این همه منابع دارد و باید بتواند از پس هزینه‌های پرسنل برآید، رقم بالایی نیست.»
ندادن جیره ماه رمضان با وجود تحویل حواله بین پرسنل شرکت از دیگر مزایای پرداخت نشده به کارگران است. «حواله دو تا مرغ، یک خرما و یک کیسه برنج به ما دادن، مگر قیمت اینها چقدر می‌شود؟ حتی همین را به کارگران ندادند. این حواله‌ها توی جیب کارگران پوسیده شد چون ما معمولا در گرما کارکرده و عرق می‌کنیم.»
پرداخت نشدن حق بیمه تکمیلی صندوق پرسنل که از حساب ماهانه آنها کسر شده است مورد دیگری است که به اعترضات کارگری دامن زده است. (کارگران می‌گویند خواهان عقد بیمه تکمیلی بین شرکت و یک بیمه معتبر هستند) « صندوقی درست کردن برای بیمه تکمیلی که از حقوق ماهانه کارگران کسر می‌شود اما به بیمه پرداخت نمی‌شود. این باعث شده از نظر هزینه‌های درمانی به مشکل برخورد کنیم. دفترچه‌های بیمه‌مان ماه‌هاست تمدید نمی‌شود و بیمه تکمیلی‌مان با مشکل مواجه است. 3،4 ماه است ما دفترچه بیمه نداریم.در این شرایط چطور می‌شود هزینه‌های درمان را در این مملکت متقبل شد.»
حکایت 53 نفر تاریخی
تعلیق، اخراج و جابه جایی کارگران بدون رعایت تشریفات قانونی و اقدامات دستوری در این خصوص به بهانه خصوصی‌سازی از موارد دیگری است که مورد اعتراض کارگران نیشکر هفت‌تپه است. «اینها میگن ما بخش خصوصی هستیم و دستوری اخراج می‌کنند. از اخراج، تعلیق، جابه جایی هیچ ابایی نداشته و هیچ اعتقادی به قانون و کمیته انضباط کار ندارند.» کارگران معترض مدعی‌اند از زمانی که دوربین‌های مدار بسته در محل کارشان نصب شده است حدود 30 نفر از کارگران از کار اخراج یا معلق از کار شده‌اند.
یکی از کارگران در این رابطه می‌گوید: «هر حرکت کارگری در این منطقه با برخورد مواجه می‌شود. درحالی‌که کارگران به دنبال مطالبات صنفی‌شان هستند و اصلا گره زدن این مسائل به مباحث دیگر غلط است. همین مسئله باعث شده که ما اخراج‌های زیادی را به‌دلیل اعتراضات و اعتصابات صنفی کارگری شاهد باشیم.» کارگران می‌گویند در ماه‌های اخیر از نظر قضایی برخوردهای بدی با کارگران صورت گرفته است.
یکی از کارگران در این رابطه می‌گوید: «سابقه نداشته که 53 نفر کارگر را برای یک اعتراض صنفی به دادگاه ببرند. آن کسی که سبب و عامل این اتفاقات است باید پاسخگو باشد و به دادگاه احضار شود، نه کارگری که در دمای 50،55 درجه و رطوبت بالای 90 درجه کار می‌کند.
بارها در رسانه‌ها اعلام کردند که اینهایی که اعتصاب می‌کنند و اعتراض دارند، اراذل و اوباش اند. ماده 37 قانون کار می‌گوید باید به‌موقع در یک روز مشخص حقوق بدهند، قانون در این مورد صراحت دارد. چرا اعتراض کارگر به پرداخت نشدن به موقع حق و حقوقش را جور دیگری تعبیر می‌کنید.»
اجرا نشدن مصوبه مجلس در سال 92 توسط کارفرما درباره بازنشستگی کارگران نی بر فصلی که تعدادشان 180 نفر است یکی از مواردی است که چندبار زمینه ساز تجمعات کارگران بازنشسته این شرکت شد. یکی از کارگران در این خصوص می‌گوید: «نی‌برها به صورت فصلی و درفصل بهره‌برداری نیشکرتوسط شرکت که ازمهرتا اردیبهشت ماه که بهره‌برداری شرکت تمام می‌شود درشرکت مشغول به‌کارهستند ودرواقع به صورت فصلی کار می‌کنند.
تا سال 92 که مجلس به صورت خاص برای نی‌بران مصوبه تصویب کرد مابقی سال نه بیمه برای آنها واریز می‌شد نه حقوق دریافت می‌کردند، درنتیجه برای استفاده از طرح بازنشستگی زیان‌آور بیمه آنها دچار فاصله می‌شد. تا اینکه این مصوبه مجلس تصویب شد و شرکت نیشکر هفت‌تپه باید 25 میلیاردتومان برای بازنشستگی این کارگران واریز می‌کرد ولی فقط 15 میلیارد واریز کرد و بیش از 380 نفر از آنها بازنشسته شدند، از سال 92 تاکنون شرکت 10 میلیارد مابقی را پرداخت نکرده است.
اخیرا هم که شرکت به بخش خصوصی واگذار شده باوجود پیگیری آنها تاکنون عملا اقدامی صورت نگرفته. اگر این مبلغ که قطعا جریمه‌ای برای تأخیر در واریز به آن تعلق می‌گیرد، پرداخت شود حدود 180 نفر دیگر از آنها بازنشسته می‌شوند.»
کارگران می‌گویند نمی‌دانند با توجه به بدهی‌های شرکت آیا وعده مدیران مبنی‌بر بازپرداخت تعهدات مالی عملی می‌شود یا خیر! این درحالی است که به گفته یکی از کارگران، با وجود عدم پرداخت به موقع مطالبات مزدی کارگران این شرکت به سرمایه‌گذاری‌های جانبی می‌پردازد. یکی از کارگران دراین‌باره می‌گوید: «مثلا رقم کلانی را به تیم فوتبال استقلال اهواز می‌دهند تا روی این تیم سرمایه‌گذاری کنند.
به این دلیل که این تیم زیر نظر استاندار است و فکر می‌کنند با این کار استاندار از شرکت حمایت می‌کند. نتیجه‌اش این شده که وقتی ما از پرداخت نشدن مطالباتمان گله می‌کنیم استاندار هیچ ترتیب اثری به مشکلات ما نمی‌دهد.»
نان قسطی هم به ما نمی‌دهند
شرایط خاص نیشکر هفت‌تپه پس از خصوصی‌سازی مشکلات کارگری را در این منطقه صد چندان کرده است و اعتراضات کارگران نیز به جایی نمی‌رسد. «وقتی اعتراض می‌کنیم مسئولین شرکت می‌گویند چه خبرتان است، خیلی از شرکت‌ها هفت ماه، هشت ماه است که حقوق نداده‌اند. چرا اعتراض می‌کنید... چه دلیلی دارد که این را مطرح می‌کنید؟ باید اعمال قانون شود و هر جا که دیرکرد در پرداخت معوقات دارند باید به موقع حقوق کارگر را پرداخت کنند.
اینها از ناکارآمدی و سیاست‌های غلطی است که سال‌هاست باعث ایجاد مشکل در بازار کسب‌وکار شده. اینکه از بخش تولید حمایت نمی‌شود به کارگر مربوط نیست. من کارگر نباید برای این موضوع دغدغه داشته باشم. من کار می‌کنم و اول ماه حقوقم را می‌خواهم. ما الان اقساط زیادی داریم. من با چند سال سابقه کار آنچنان گرفتارم که ماهی بیش از دو میلیون قسط می‌دهم.
خیلی از بچه‌های دیگه هم هستن که قسط دارن، با این شرایطی که پیش اومده بانک‌ها مرتب دارن یقه مون رو می‌گیرن و به ضامن‌هامون میگن که دیرکرد داشتیم تو پرداخت قسط‌ها.»
یکی از کارگران این شرکت دراین‌باره می‌گوید: به خاطر اوضاع بد مالی، خیلی جاها حساب دفتری برای خریدهامون داریم. باور کنید این چند وقته نانوایی شرکت هم به ما نان قسطی نمی‌دهد. خیلی از کارگران نان قسطی از نانوایی می‌گیرن... ما از ابتدایی‌ترین مخارج زندگیمون محرومیم.
ما پس‌اندازی نداریم چون اکثر ما حقوقمان زیر خط فلاکت است، نه فقر... بیش از 70 تا 80 درصد کارگران حداقل قانون کار را به‌عنوان حقوق دریافت می‌کنند. اغلب اجاره نشین هستند و صاحبخانه مرتب اخطار می‌دهد اگر نمی‌توانی اجاره را به موقع پرداخت کنی برو بیرون...».
کارگران نیشکر هفت‌تپه می‌گویند به دلیل مشکلاتی که در اثر تأخیر در پرداخت حقوق‌ها برای آنها به وجود آمده برخی کارگران دچار مشکلات عدیده خانوادگی شده‌اند که منجر به طلاق و از هم پاشیدگی زندگی خانوادگی‌شان شده است.
«اینها ما رو درک نمیکنن. فقط میگن حمایت از تولید و بخش خصوصی. مرتب توی گوش کارگران می‌خوانند اگر این سرمایه‌گذار برود دیگر کسی نیست، پس باید هرچه گفت، گوش کنید. متأسفانه اونها قوی‌ترند. پولش رو دارند، نفوذش رو دارند و از تمام ظرفیت‌ها استفاده می‌کنند که صدای ما شنیده نشود...».
