بازی‌ها همیشه سرگرمی بوده‌اند؛ انگار که بخواهند برای لحظه‌ای واقعیت را از یاد ببرند و خیالپردازی و تصور را جانشین دنیای کودکی و نوجوانی کنند. کودکی‌هایی که با شاه، دزد، وزیر، بطری‌بازی، قلعه حیوانات و... جان می‌گرفت برای تصویرسازی‌های لحظه‌ای و بعد هم تمام می‌شد.
به گزارش به نقل از وقایع اتفاقیه، هیجان‌انگیزترین‌هایش هم در فیلم‌ها و کارتون‌های دوران کودکی بود. داستان جومانجی که روایت دختر و پسری بود که بازی‌ای را در خانه‌ای متروکه پیدا کرده و مشغول بازی شده بودند و جریان‌هایی که در ادامه آن پیش می‌آمد، تخیل و واقعیت را یکی کرده بود و این مرز از بین نمی‌رفت مگر اینکه بازی تمام شود. بازی‌هایی که تمام شدنش شاید کم‌اهمیت‌ترین قسمت آن بود. حالا بازی جدیدی آمده که 50 روزه باید تمام شود و تمام واقعیت و زندگی را هم تمام می‌کند. نهنگ آبی؛ بازی‌ای که 50 روز، زندگی نوجوانی را در اختیار دیگری قرار می‌دهد و در آخر با خودکشی تمام می‌شود. طوری که 50 روز به کسی بگویند چه چیزی را بخورد، چه‌کاری را انجام دهد، چه ساعتی بخوابد و روز پنجاهم از ساختمانی بلند خودش را پایین بیندازد و زندگی‌اش را تمام کند. این بازی شامل 50 مرحله می‌شود که در هر مرحله یک کار عجیب مانند دیدن فیلم ترسناک، غذا خوردن در ساعت‌های غیرمعمول، پرش از ارتفاع و... را از فرد می‌خواهد و مرحله آخر آن با خودکشی تمام می‌شود. بازی‌ای که از روسیه و در یکی از شبکه‌های اجتماعی شروع شده و حالا نگرانی‌ها برای تکرارش در ایران است. آخرین آمارها نشان می‌دهد، پلیس روسیه تاکنون به 130 مورد خودکشی مظنون شده است که احتمال دارد این بازی در آن خودکشی‌ها نقش داشته باشد. نگرانی برای دختران و پسرانی که جدا از بازی‌ای به اسم نهنگ آبی، در مدارس خون‌بازی می‌کنند و پل‌های عابرپیاده و ساختمان‌های بلند، می‌شود پنجاهمین روز و آخرین روز از زندگی‌شان. فضایی که مرگ را به بازی‌ای تبدیل می‌کند تا ترس را در آنها از بین ببرد و 50 روز با کارهای عجیب و غریب آماده‌شان کند برای مردن. نهنگ آبی، هرچه باشد در شهر و کشور ما مصداق‌های زیادی دارد که راه افتادن موج آن همان‌قدر که می‌تواند دور باشد، بسیار نزدیک است.
50 قدم تا مرگ
بازی نهنگ آبی یک چالش است که در 50 مرحله مدل جدیدی از زندگی روزمره کاربران را طرح ریزی می‌کند. کاربران اغلب نوجوانان زیر 20 سال هستند و فعالیت‌های آنها شامل موارد متعددی می‌شود. از تماشای فیلم‌های ترسناک تا بریدن قسمت‌هایی از دست و پا و سایر نقاط بدن و در نهایت خودکشی. این بازی که این روزها از آن با عنوان چالش نام برده می‌شود، ابداع یک دانشجوی روان‌شناسی اهل روسیه است که گفته می‌شود نقطه شروع آن به سال ٢٠١٣ برمی‌گردد. اخبار تأیید شده‌ای نشان می‌دهد که تاکنون برخی افراد در پی رسیدن به مراحل نهایی این چالش اقدام به خودکشی کرده‌اند. پلیس روسیه طی تحقیقاتش به حداقل 130 مورد مظنون شده که اقدام به خودکشی آنها در ارتباط با بازی نهنگ آبی بوده است. در همین راستا، سال گذشته پلیس روسیه جوانی 21 ساله به نام «فیلیپ بودیکین» را دستگیر کرد که گمان می‌رود سردسته گروهی بوده که از طریق اینترنت نوجوانان و جوانان را به خودکشی ترغیب کرده‌اند. یکی از شبکه‌های اجتماعی و اینترنتی که این گروه‌ها در آن فعال هستند «وی کی» نام دارد. وی‌کی مخفف وی‌کنتاکته شبکۀ اجتماعی روسی است که به فیس‌بوک شبیه است و کاربران بسیاری از جمله در روسیه، اوکراین و مولدوای و قزاقستان دارد. بااین‌حال، چالش نهنگ آبی تنها به مهد بازی‌ها و چالش‌های سرّی و عجیب و غریب یعنی روسیه! محدود نشد و به برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه هم سرایت کرد. مراحل بازی نهنگ آبی با هک کردن لوگوی بازی روی ساعد شروع می‌شود. به این شکل که فرد به کمک یک شیء نوک تیز روی ساعد دستش تصویر نهنگ را حکاکی می‌کند. چیزی شبیه به شکلی از خون بازی که این روزها در برخی مدارس ایران فراگیر شده است. تماشای فیلم‌های وحشت آور، حاضر شدن در اماکن، سازه‌ها و بلندی‌های خطرناک برای گرفتن عکس سلفی و بیدار شدن در ساعات نامعمول بخش‌های دیگری از این چالش است که هر روز و رفته رفته سخت و سخت‌تر می‌شود و شخص با فرستادن تصویر تکالیف انجام شده به گرداننده ، مجوز ورود به مرحله بعد را پیدا می‌کند. در پایان پنجاهمین روز، از نوجوانی که «بازی» را شروع کرده، خواسته می‌شود تا خودکشی کند.
اگر به ایران راه پیدا کند
بازی نهنگ آبی در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب زیادی داشته است و بسیاری از کاربران به نقد آن پرداخته‌اند. یکی از کاربران در حساب توئیتر خود نوشته است: «چالش نهنگ آبی رو خوندم و هنوز تو شوکم. یک بازی اینترنتی که طی 50 مرحله فرد رو مسخ می‌کنه تا به مرحله آخر یعنی خودکشی برسه. آخرین قربانی هم در هند بوده.» یکی دیگر از کاربران نوشته است: «یکی از مراحل این بازی حک کردن نهنگ آبی روی دست شخص قربانیه؛ شخص با فرستادن تصویر مرحله انجام شده به گرداننده، مجوز ورود به مرحله بعد رو پیدا می‌کنه.» گروهی از کاربران نیز معتقد بودند اگر این بازی به ایران راه پیدا کند، به خاطر وضع معیشتى احتمالا همه مصمم هستن بازى را تمام کنند! یکی دیگر از کاربران نوشته است: «نهنگ آبی شاید طغیان نسلی باشه که دیده نشدن و فکر می‌کنن که بی‌مصرفن. افراد جامعه‌گریزی که به‌شدت تحت‌تأثیر نوسانات هیجانی دوران بلوغ هستند.» یکی دیگر از کاربران این بازی را ابزاری برای شست‌وشوی مغزی دانسته و نوشته است: « بازی نهنگ آبی ورژن جدید شست‌وشوی مغزیه، در عین حال که هیچکسی نمی‌دونه چی هست اصلا، کلی جوون رو به کشتن داده.»
«بی‌تفاوتی» استراتژی مسئولان ایرانی!
همزمان با فراگیر شدن چالش نهنگ آبی در برخی کشورها، نگرانی‌ها از ورود احتمالی این بازی به ایران شدت گرفته است. درحالی که کاربران شبکه‌های اجتماعی در توئیت‌ها و پست‌های متعددی از احتمال ورود این بازی به ایران ابراز نگرانی می‌کنند و از پدر و مادرها می‌خواهند فرزندان نوجوانشان را در‌این زمینه راهنمایی کنند، مسئولان رسیدگی و رصد امور اجتماعی در ایران «بی‌تفاوتی» را برگزیده‌اند. در همین رابطه، رئیس اورژانس اجتماعی کشور با اشاره به اخبار منتشر شده درباره احتمال ورود چالش نهنگ آبی به ایران، در اظهار نظری عجیب و تامل‌برانگیز! این اخبار و گزارش‌ها را یک تبلیغ غیرمستقیم برای جلب توجه بیشتر نوجوانان جهت حضور در این چالش دانسته است. حسین اسدبیگی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص این خبرها گفته است: «چند روزی است که در فضای مجازی اخبار و کلیپ‌های مربوط به بازی کامپیوتری‌ای که در نهایت منجر به آن می‌شود که فرد خود را از ارتفاع به پایین پرتاب و خودکشی کند، منتشر می‌شود که در ظاهر به بیننده در مورد این بازی هشدار می‌دهد و بر مراقبت از نوجوانان در مقابل این بازی تأکید می‌کند. این درحالی است که معتقدم این روش‌ها یکی از روش‌های تبلیغ غیرمستقیم است که باعث مشارکت بیشتر نوجوانان در چنین بازی‌هایی خواهد شد.» او در نهایت هشدار داده که باید در زمینه اطلاع‌رسانی درباره چالش نهنگ آبی مراقب بود. اظهار نظری که بیشتر به نوعی جا خالی دادن از زیر بار رصد کردن آسیب‌های اجتماعی شبیه است تا درک بحران، نحوه مواجه شدن با آن و مدیریتش.
«نهنگ آبی» دور نیست
مروری بر شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه ایران نشان می‌دهد در نبود نظام کارآمد آموزشی و پرورشی، بحران‌های فردی، کمبود مشاوره و نهادهای مدنی اثربخش برای مشارکت بیشتر نوجوانان در امور اجتماعی، افراد بسیاری در معرض قرارگرفتن در برابر چنین چالش‌هایی هستند. چالش‌هایی که می‌توانند با تحریک عواطف فرد و نفوذ در ناخودآگاه مغز نوجوان او را به خالی کردن هیجانات از طریقی غیر از راه‌های متداول مثل حرف زدن، داد زدن و هرچیزی در این سطح ترغیب کند.
روش‌هایی مانند خون بازی
تحقیقات و گزارش‌های متعددی از رواج پدیده خون بازی در مدارس ایران خبر می‌دهند. خط خطی کردن دست و پا و آسیب زدن به بدن، موج نه‌چندان تازه‌ای است که در سال‌های اخیر وارد مدارس دخترانه کشور به‌ویژه مدارس پایتخت شده است. پرگار، سوزن ته‌گرد، تیغ اصلاح و هرچیز تیز دیگر می‌تواند وسیله مناسبی باشد که با آن بتوانند روی دست و پاهایشان آن‌طور که می‌خواهند شکل‌های مختلف را خط‌خطی کنند. اگر با گام به گام با نهنگ آبی پیش برویم به آمار خودکشی در ایران هم می‌رسیم. بر اساس آمار پزشکی قانونی، آمار خودکشی در ایران سالانه حدود 5 هزار نفر است؛ به‌طوری‌که نرخ خودکشی در ایران معمولا پنج تا 6 نفر به ازای هر صد هزار نفر است. آمارهایی که درباره خودکشی مطرح می‌شوند تنها آمار مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی پزشکی قانونی، اورژانس اجتماعی، ناجا و... هستند. این درحالی است که به‌دلیل تعدد نهادهای درگیر، همچنان نمی‌توان به آمار دقیقی از میزان خودکشی‌ها دست یافت. کنار هم قراردادن این موارد در کنار موارد دیگری که در سال‌های اخیر منجر به مخابره گزارش‌های بیشتر از خودکشی نوجوانان شده ، نشان می‌دهد در مورد چالش «نهنگ آبی» باید مراقب بود این تغییرات اجتماعی در سطح جهانی، تأثیری روی جامعه ایران نگذارد.
