مرض قند (دیابت)

50 روش کنترل مرض قند

بله، یک دلال ماهر به نام خانم هورمون انسولین جناب آقای گلوکز (1) تنها و مجرد را برمی دارد و جهت امر خیری به خانه ی دوشیزه سلول می برد. دوشیزه سلول هم که آقای گلوکز را مورد مناسبی می بیند جواب رد نمی دهد. سرکار خانم انسولین هم خوشحال و راضی می رود تا معامله دیگری دست و پا کند حاصل این پیوند فرخنده فرزندی زیبا به نام انرژی است! و این چنین است که انرژی مورد نیاز به تأمین می شود. اما 11میلیون نفر از بالغین مبتلا به دیابت نوع دوم در(2) آمریکا قادر به تأمین انرژی مورد نیاز بدن خود از طریق فرایند فوق الذکر نیستند. چرا که واسطه شیمیایی یعنی انسولین قادر به پیدا کردن گیرنده های سلولی نیست و یا تعداد ملکول های انسولین برای حمل تمامی ملکول های گلوکز کافی نیست و یا گاهی ملکول های انسولین وظیفه خود را به خوبی انجام نمی دهند. در نتیجه افراد به این نوع دیابت مبتلا می شوند. مبتلایان به دیابت مستعد ابتلا به بیماری های قلبی و کلیوی، تصلب شرایین، ضایعات عصبی، عفونت، نابینایی و کندی التیام زخم می باشند. واکنش افراد نسبت به این بیماری یکسان نیست. افراد مبتلا به دیابت باید جهت کنترل بیماری خود دایماً تحت نظر پزشک باشند.
به عبارت دیگر نیازهای افراد بسیار متفاوتند، چه بسا درمانی که برای یک بیمار مؤثر است برای دیگری زیان آور باشد. آنچه مسلم است در همه ی روش های درمانی هدف اصلی کنترل میزان قند و چربی خون و نزدیک کردن آن ها به حد طبیعی است. رژیم بیماران قندی بر سه اصل استوار است: تغذیه، کنترل وزن و ورزش. خوشبختانه فرد مبتلا، با رعایت رژیمی که به کمک پزشک معالج خود انتخاب می کند می تواند علایم دیابت را از بین ببرد. به تعبیر دیگر این بیماری با رعایت رژیم غذایی قابل کنترل است. اما قبل از اعمال هرگونه تغییر در برنامه غذایی حتماً نظر پزشک خود را جویا شوید. در زیر آنچه را در آغاز کار نیاز دارید شرح می دهیم.

با برنامه غذایی ADA (3)

(انجمن دیابت آمریکا) آغاز کنید انجمن دیابت آمریکا راهکارها و برنامه های غذایی خود را به شرح زیر اعلام داشت. هرچند دانش تغذیه و برنامه های غذایی دایماً در حال رشد و گسترش است اما راه های زیر جزو روش های پذیرفته شده و رایج محسوب می شوند. برنامه غذایی هر کس باید متناسب با نیازهای فردی و روش زندگی او طراحی شود. برنامه غذایی پیشنهادی انجمن دیابت آمریکا به قرار زیر است:

مصرف قندها ( کربوهیدرات ها )

توصیه ی انجمن دیابت آمریکا به مبتلایان به دیابت نوع دوم آن است که 50تا 60% کالری مورد نیاز خود را از طریق قندها تأمین نمایند. به طور کلی توصیه می شود در حدود 50% از انرژی هر فرد از این طریق تأمین گردد.

دقت در مصرف پروتئین

در مصرف پروتئین افراط نکنید. پروتیئن ها تنها باید 12تا20% از انرژی مورد نیاز شما را تأمین کنند. هر گرم پروتئین معادل 4واحد کالری است.

چربی و روغن

چربی را از برنامه غذایی خود حذف کنید. چربی ها حداکثر می توانند تا 30% از کل کالری مورد نیاز شما را تأمین کنند. هر گرم چربی 9 کالری تولید می کند. پس، از هر فرصتی برای جایگزین کردن چربی های اشباع شده با چربی های اشباع نشده مرکب و در صورت امکان با چربی های اشباع نشده ساده و یا قندهای مرکب استفاده نمایید.

یکی از مزایای استفاده از الیاف گیاهی در بیماری قند، کنترل میزان کلسترول خون است

الیاف محلول در آب موجود در سبزیجات، جوی دو سر، جو و میوه جات هنگامی که در یک برنامه غذایی کم چرب مصرف شوند، باعث پایین آمدن چربی خون می شوند. ظاهراً الیاف گیاهی با ایجاد ماده ژله مانندی در دستگاه گوارش سبب کند شدن فرایند جذب قند موجود در غذا می شوند و به این ترتیب میزان قند خون از ثبات بیشتری برخوردار خواهد شد.
هم چنین با مصرف الیاف گیاهی، افراد کمتر احساس گرسنگی می کنند. «ماریان فرانس» متخصص تغذیه و برنامه غذایی، مزیت الیاف گیاهی را در افزایش حجم غذا عنوان می کند. از این رو مصرف این الیاف در مورد بیماران مبتلا به دیابت که سعی در کاهش وزن خود دارند و از طرف دیگر مجبور به محدود کردن کالری مصرفی خود می باشند بسیار مفید است زیرا به سیری زود رس آن ها کمک می کند. غذاهای محتوی الیاف گیاهی علاوه بر آن که باعث سیری زود رس می شوند، برای حفظ سلامتی فرد نیز بسیار سودمندند.

کاهش کلسترول

میزان کلسترول مصرفی بیماران قندی نباید بیش از 300 میلی گرم در روز باشد. بدین معنی که حتی المقدور باید از مصرف گوشت قرمز و زرده تخم مرغ خودداری شود. هم چنین لازم است الیاف گیاهی بیشتری در غذاها به مصرف برسد. (برای اطلاع بیشتر به بخش کلسترول مراجعه کنید).

جایگزین های شکر

تحقیقات نشان می دهند که ساکاروز (قند نیشکر) چنانچه به نسبت مساوی با نشاسته مصرف شود، میزان قند خون را بیش از انواع دیگر نشاسته از قبیل سیب زمینی و گندم افزایش نمی دهد. بنابراین مصرف به اندازه ساکاروز به شرط آن که بیماری تحت کنترل باشد و فرد بیش از حد چاق نباشد مانعی ندارد. اما در غیر این صورت باید برای اطمینان بیشتر حتماً از جایگزین های شکر استفاده کرد. جایگزین های فاقد کالری مانند ساخارین، و جایگزین های دارای کالری مانند فروکتوز و سوربیتول برای این منظور مناسبند.

احتیاط کنید

اگر بیماری کاملاً تحت کنترل باشد مصرف فروکتوز و سوربیتول مشکلی ایجاد نمی کند. بین قندها، فروکتوز از همه کمتر قند خون را افزایش می دهد. اما افرادی که ذخیره ی انسولین کمی دارند لازم است در مصرف فروکتوز دقت بسیار نمایند. زیرا فروکتوز تری گلیسرید را افزایش می دهد. هم چنین مصرف زیاد فروکتوز و سوربیتول باعث اسهال می شود.

کالری

فروکتوز و سوربیتول که هر دو از نظر کالری غنی اند و در میوه جات یافت می شوند، (ملکول سوربیتول در بدن شکسته به فروکتوز تبدیل می شود) نمی توانند جایگزین خوبی برای قندهای فاقد کالری باشند. بنابراین اگر فروکتوز را جایگزین ساخارین کنید با زیادی کالری در بدن مواجه خواهید شد.

کاهش حجم غذا و افزایش وعده های غذایی

بدن افراد مبتلا به دیابت بهتر از عهده سوخت و ساز حجم کم غذا بر می آید زیرا هر چه حجم غذا کمتر باشد به انسولین کمتری برای رساندن ملکلول های گلوکز به داخل سلول نیاز است. هرچه تعداد ملکلول های گلوکز کمتر باشد به انسولین کمتری نیاز است و در نتیجه میزان قند در خون نوسان کمتری خواهد داشت.
برخی از برنامه های غذایی بیماران قندی شامل سه وعده غذایی و بعضی شامل سه وعده مختصر به انضمام یک یا دو میان وعده اند. خانم «فرانس»، بیش از سه وعده در روز را ترجیح می دهد زیرا معتقد است زمانی که فاصله بین دو وعده زیاد است فرد چنان گرسنه می شود که دیگر قادر به کنترل خود نخواهد بود. وی خوردن میوه یا چند عدد بیسکویت را به عنوان میان وعده پیشنهاد می کند.

تأثیر الکل بر بیماری قند

تحقیقات نشان می دهند مصرف مشروبات الکلی می تواند تأثیرات سوئی بر بیماری دیابت داشته باشد.

جایگزین چربی

کالری حاصل از چربی را جایگزین کالری ناشی از مشروبات الکلی نمایید، زیرا هر گرم مشروب الکلی حاوی مقادیر زیادی کالری است. فرایند سوخت و ساز الکلی دقیقاً مانند چربی است.

هشدار پزشکی

سه عارضه خطرناک در بیماری قند

سه عارضه از عوارض حاد و بالقوه خطرناک دربیماری قند که نیاز به توجه و مراقبت های خاص پزشکی دارند عبارتند از: هیپوگلیسمی (قند پایین)، هپیرگلیسمی (قند بالا) و زخم ها. بیماران قندی در صورت ابتلا به آنفلوانزا نیز به مراقبت های خاص نیاز دارند. نظر متخصصان در این باره چنین است: هیپوگلیسمی وقتی ایجاد می شود که قند خون پایین تر از حد طبیعی باشد. علایم خفیف توسط خود فرد نیز قابل درمانند. علایم شدید هیپوگلیسمی عبارتند از سردرد، گیجی، تحریک پذیری عصبی وعدم هوشیاری. در صورت داشتن این علایم سریعاً به بیمارستان مراجعه کنید، تا پزشک اقدام به تزریق گلوکز وریدی نماید. اگر به طور مکرر به علایم هیپوگلیسمی دچار می شوید هرچه زودتر با پزشک خود مشورت نمایید شاید نیاز به تغییر برنامه غذایی خود داشته باشید. هیپرگلیسمی وقتی اتفاق می افتد که قند خون بیش از مقدار طبیعی باشد. علایم متوسط و خفیف آن عبارتند از تکرر ادرار، افزایش اشتها، عطش، اختلال دید و سرگیجه، البته گاهی فرد بدون داشتن هیچ یک از علایم فوق دچار هیپرگلیسمی است. بنابراین تنها به کمک آزمایش خون می توان به آن پی برد. کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، کاهش آب بدن، درد و انقباض عضلات شکم، نفس سریع و عمیق، خستگی و اغما از جمله علایم هیپرگلیسمی شدیدند. در افراد مبتلا به دیابت زخم ها و جراحات به خصوص زخم های ناحیه پا و ران به راحتی عفونت می کنند. در این صورت حتماً به پزشک مراجعه کنید. هر زمان احساس کردید آنفلوانزا گرفته اید بدون معطلی با پزشک خود تماس بگیرید و یا در صورت داشتن علایم زیر به اورژانس بیمارستان مراجعه کنید:
0 تهوع و دردهای ناحیه شکم.
0 وجود مقدار زیادی قند و استون در ادرار.
0 رسیدن قند خون به بیش از 200میلی گرم.
0 رسیدن دمای بدن به 38درجه ی سانتی گراد یا بیشتر.

نگذارید پاهایتان شما را مغلوب کنند

پاها از جمله اعضایی هستند که ممکن است در اثر بیماری قند آسیب ببینند. صدمات وارده به بافت عصبی در نتیجه ی ابتلا به بیماری دیابت باعث کاهش احساس درد شده، در نتیجه امکان دارد فرد آسیب وارده به پاهای خود را احساس نکند. آسیب عروقی بدان معناست که جراحات و عفونت ها کندتر از حد معمول التیام می یابند - یک جراحت کوچک گاهی به قطع عضو منتهی می شود. هنگامی که فرد یک پای خود را در اثر ابتلا به قند از دست می دهد به احتمال 75% پای دیگر خود را نیز ظرف سه تا پنج سال از دست خواهد داد. لذا مبتلایان به بیماری قند باید نسبت به حفظ سلامت پاهای خود دقت بسیار داشته باشند.
در زیر روش هایی برای پیشگیری از این عوارض مطرح شده اند:

کاهش وزن

باز هم دلیل دیگری برای کاهش وزن می خواهید؟ اندکی به وزنی که پاهایتان مجبور به تحمل آن هستند بیندیشید. مسلماً اگر پاها را پایه ها و ستون بدن فرض کنیم می بینیم که در مورد افراد چاق این پایه ها مجبور به تحمل فشار بیشتری نسبت به افراد لاغر می باشند.

وارسی پاها

روزی 2تا3 بار پاهای خود را وارسی کنید. اگر خودتان به دلیل ضعف بینایی قادر به انجام این کار نیستید از افراد دیگری کمک بگیرید. با کنترل و وارسی پاها می توان از عدم وجود هرگونه سرخی، کبودی، بریدگی، تاول، ترک، گرمی، ورم یا عفونت، اطمینان حاصل کرد.

شستن پاها

هر روز پاهای خود را با آب و صابون ملایم کاملاً شسته، خشک کنید.

خشک نگه داشتن پاها

از پودرهای مخصوص پا (یا پودر تالک) در بین انگشتان پا استفاده کنید و جوراب های خود را مرتباً تعویض نمایید.

از پاهای خود به خوبی مراقبت کنید

ناخن های پا را کوتاه نگه دارید و طوری آن ها را بگیرید که به پاهایتان صدمه ای وارد نشود. پینه های پا را با سنگ پا صاف کنید. پاهای خود را به مدت طولانی در آب قرار ندهید.

گرم نگه داشتن پاها در روزهای سرد

در روزهای سرد پاها را گرم نگه دارید ولی از بطری های آب داغ یا بالشتک های گرم کننده استفاده نکنید زیرا ممکن است پاهای شما را بدون آن که متوجه شوید بسوزانند.

استفاده از کفش های مناسب

تحقیقات نشان داده اند که کفش های راحتی (کتانی) برای بیماران قندی به مراتب بهتر از کفش های معمولی و گران قیمت صد هزار تومانی هستند. امروزه بر روی کفش های مخصوص پیاده روی و کفش های کتانی تحقیقات بیشتری نسبت به سایر کفش ها و لباس ها انجام می گیرد. در نتیجه امروزه می توان کفش های بسیار راحت و مناسبی خریداری کرد.

از جوراب هایتان غافل نشوید

قبل از آن که یک جفت از آن کفش های راحت فوق الذکر بپوشید از مناسب بودن جوراب های خود اطمینان حاصل کنید. جوراب ها نیز نقش مهمی در حفاظت از پاها به عهده دارند. دکتر «برنر» استفاده از جوراب های ورزشی Thor-Lo را که در 11مدل مختلف موجود می باشند به ورزشکاران و افراد مبتلا به قند، همراه با کفش مناسب توصیه می کند. بیشتر پنجه یا پاشنه بندها هم برای این افراد مفیدند. اگرچه در حال حاضر هنوز جوراب مخصوصی برای بیماران مرض قندی در دسترس نیست اما احتمال تولید چنین جوراب هایی در آینده نزدیک بسیار زیاد است.

خوددرمانی هیپوگلیسمی خفیف

هیپوگلیسمی وقتی اتفاق می افتد که قند خون پایین تر از حد طبیعی باشد. از آن جا که نگه داشتن قند خون افراد مبتلا به دیابت در حد طبیعی به یک اقدام متعادل کننده دقیق نیازمند است، این افراد مستعد ابتلا به هیپوگلیسمی هستند. معمولاً بزرگسالان در مراحل اولیه دیابت به دلیل پرهیز از یک وعده غذا یا به تأخیر انداختن یک وعده غذایی و یا انجام ورزش های شدید دچار هیپوگلیسمی می شوند. علایم هیپوگلیسمی خفیف عبارتند از: بی حسی دهان، عرق سرد، گرسنگی و تپش قلب در قفسه سینه. به منظور درمان این حالات باید از نوعی ماده قندی استفاده کرد که همیشه در دسترس باشد. یک نوشیدنی شیرین مثل آب پرتقال، نوشابه یا یک تکه آب نبات برای این منظور مناسب است. سعی کنید همیشه یک آب نبات یا شیرینی نعنایی به همراه داشته باشید.

روغن ماهی

مصرف کپسول های اومگا-3 (حاوی روغن ماهی) می تواند از بروز تصلب شرائین که یکی از عوارض جنبی بیماری قند است جلوگیری کند. اما به اثبات رسیده است که مصرف بیش از حد این کپسول ها به علت داشتن کالری زیاد به افزایش قند خون می انجامد. در یک تحقیق، مصرف روزانه 5/5 گرم کپسول اومگا-3 به مدت یک ماه منجر به فرایندی می شود که محققان به عنوان «انهدام متابولیکی سریع» از آن یاد می کنند. ولی پژوهشگران مصرف ماهی های چرب را مفید می دانند.

کاهش وزن

به گفته ی دکتر «میرسکی» کاهش وزن در درجه نخست الویت قرار دارد 80% از مبتلایان به بیماری دیابت نوع دوم را افراد چاق تشکیل می دهند. این افراد غالباً فعالیت زیادی نداشته و در خوردن افراط می کنند. چاقی اغلب باعث از کار افتادن گیرنده های انسولین می شود، در نتیجه سلول قادر به جذب قند نبوده و قند خون افزایش می یابد.

افراط نکنید

شاید همه ی رژیم های متداول را امتحان کرده باشید، حتی شاید روزه گرفته باشید اما باز هم از وزنتان کاسته نشده باشد. شواهد نشان می دهند رژیم گرفتن و کاهش وزن برای مبتلایان به دیابت به مراتب دشوارتر از افراد عادی است. به اعتقاد خانم «فرانس» بهتر است در مورد مبتلایان به دیابت فقط کنترل وزن صورت گیرد. این کنترل الزاماً با کاهش وزن توأم نیست. ولی بهبود عادات غذایی و انجام ورزش برای کنترل وزن لازم و ضروری است. هرگز اجازه ندهید ناامیدی و یأس شما را به سوی رژیم های غذایی کوتاه مدت سوق دهد. اگر این برنامه های غذایی کارآمد و مؤثر می بودند دیگر هرگز نیاز به ابداع رژیم های جدید نداشتیم. چون این گونه رژیم ها ممکن است از نظر تغذیه دارای نقاط ضعفی باشند و یا آن قدر سخت و محدود باشند که عملاً برای مردم قابل استفاده نباشند. به علاوه این قبیل برنامه های غذایی در تغییر عادات غذایی دراز مدت به شما هیچ کمکی نخواهند کرد. شاید خطر یک روز روزه گرفتن برای آن دسته از مبتلایان به دیابت نوع دوم که انسولین یا داروهای ضد دیابت مصرف نمی کنند بیش از دیگر افراد نباشد. خانم «فرانس» هم چنین می گوید: «اگر بیماری خود را به کمک ورزش و رژیم غذایی تحت کنترل درآورده اید روزه گرفتن ضرری ندارد، هرچند که احتمالاً کمکی به درمان بیماری نخواهد کرد. با یک روز روزه گرفتن حتی نمی توان نیم کیلو هم از وزن کاست و خطر روزه آن است که افراد معمولاً بعد ازیک روز روزه گرفتن، در خوردن افراط می کنند و بیش از روزهای عادی می خورند». خانم «فرانس» همچنین می گوید: «نباید به امید کاهش وزن از یک وعده غذا صرف نظر کرد. این کار در نهایت به شکست شما منجر می شود. بسیاری از مردم صبحانه و ناهار را حذف می کنند و در عوض یک وعده غذای مفصل می خورند. رژیم های کوتاه مدت، روزه گرفتن و حذف وعده های غذایی هیچ یک تأثیر مثبتی بر دیابت ندارند و تنها کنترل بیماری را دشوارتر می سازند».

همیاری خانواده

تا زمانی که تمام افراد خانواده پذیرای تغییرات غذایی به منظور کنترل وزن و بهبود عادات غذایی خود نباشند، رعایت رژیم غذایی برای فرد مبتلا به دیابت هرچند غیرممکن نیست ولی بسیار دشوار خواهد بود.

ورزش

فواید ورزش منظم بر همگان، چه افراد مبتلا به دیابت و چه دیگران، آشکار است. اما ورزش کردن، یعنی به تحرک واداشتن دست ها، پاها و پمپاژ قلب برای افراد دیابتی ضروری تر از دیگران به نظر می رسد. ورزش با افزایش و تشدید ضربان های قلب به گردش بهتر خون در اندام های انتهای بدن کمک کرده، از این طریق باعث کاهش قند خون می شود. ورزش سطح کلسترول و تری گلیسرید را کاهش و میزان کلسترول HDL را (که برای بدن مفید است و مانع بروز بیماری های قلبی می شود) افزایش می دهد. ورزش هم چنین به کنترل وزن، تقویت بنیه فرد، خواب خوب و راحت و در نهایت تقویت روحیه فرد کمک فراوانی می کند. اثرات مثبت ورزش بر اختلالات روحی نظیر افسردگی به اثبات رسیده است. هم چنین شواهدی دال بر افزایش تعداد گیرنده های انسولین موجود در روی سطح سلول در نتیجه ی ورزش کردن در دست است. با زیاد شدن گیرنده های انسولین، ملکول های انسولین می توانند قند بیشتری را به داخل سلول حمل کنند. در واقع، برای افراد دیابتی ورزش در حکم یک دوز انسولین است. انجام و تکرار حرکات ورزشی مکرر و موزونی که باعث تحرک عضلات بزرگ، یعنی عضلات بازوها و ران ها می شوند برای این بیماران بسیار مفید است. بنابراین ورزش هایی مانند پیاده روی، دو، شنا، قایقرانی و دوچرخه سواری برای مبتلایان به دیابت مناسبند. ورزش باید به طور منظم و حداقل هفته ای سه بار به مدت 20تا 30دقیقه انجام شود. حتی گاه ممکن است پزشک انجام هفته ای 5 تا 7 بار ورزش را تجویز نماید. تحقیقات نشان می دهند که حتی ترک 2یا 3روز ورزش اثرات سودمند آن را در دیابت معکوس می کند.

پیاده روی

بهترین ورزش برای مبتلایان به دیابت پیاده روی تند است. در حال حاضر پیاده روی ضمن این که بین ورزش های دیگر مطمئن ترین و مؤثرترین ورزش محسوب می شود فشار و استرس کمتری هم به فرد وارد می سازد. ورزش باعث افزایش تولید انسولین و نیز افزایش جذب آن، توسط سلول می گردد. به عبارت دیگر با ورزش اثری که از مصرف هر گرم غذا به دست می آید نسبت به زمانی که فرد ورزش نمی کند بیشتر است. هم چنین این ورزش احساس خوب شدن و بهبودی را برای فرد به ارمغان می آورد و برای انجام آن به وسیله خاصی نیاز نیست. با 1/5کیلومتر پیاده روی در هر روز می توان 100 واحد کالری را سوزاند. این رقم در سال به بیش از 5 کیلوگرم می رسد.

با پزشک خود مشورت نمایید

چنانچه بیماری شما تحت کنترل و درمان نیست و یا دچار عوارض ناشی از دیابت می باشند ورزش می تواند به وخامت بیماری کمک کند. اگر فشار خون بالا دارید لازم است ابتدا فشار خون را تحت کنترل درآورید. گاهی پزشک انجام تست ورزش را برای شما ضروری تشخیص می دهد تا بدین وسیله به میزان تأثیر درمان فعلی پی ببرد.

ورزش هایی که نباید انجام شوند

از وزنه برداری یا هر نوع ورزش دیگری که با کشیدن یا هل دادن اشیاء سنگین توأم باشد باید اجتناب کرد. چرا که این قبیل ورزش ها باعث افزایش میزان قند خون و فشار خون می شوند و ممکن است باعث وخامت بیماری ها و ناراحتی های چشمی حاصل از دیابت شوند.

مراقبت از دندان

مبتلایان به دیابت باید در پاکیزه نگه داشتن دهان و بهداشت آن بسیار کوشا باشند. زیرا این قبیل بیماران بیش از سایرین مستعد ابتلای به عفونت و بیماری های عفونی لثه می باشند. زیرا این قبیل بیماران بیش از سایرین مستعد ابتلای به عفونت و بیماری های عفونی لثه می باشند. مبتلایان به دیابت نیز مانند سایرین باید در مراقبت از دندان های خویش کوشا باشند با این تفاوت که این گروه باید از دندان های خود به طور دقیق تری مراقبت به عمل آورند. بنابراین مراجعه ی مرتب به دندانپزشک، مسواک کردن به طور منظم و صحیح، استفاده از نخ دندان به منظور جلوگیری از تشکیل پلاک ها و رسوبات بر روی لثه ها و دندان ها ضروری است.

دندان مصنوعی

در ساخت دندان مصنوعی یا روکش برای مبتلایان به دیابت باید دقت زیادی به عمل آید. چنانچه دندان مصنوعی، روکش دندان و یا وسایلی که برای ثابت نگه داشتن دندان استفاده می شوند کاملاً قالب دهان نباشند موجب تولید زخم در دهان می شوند و از آن جا که زخم این افراد بسیار دیر التیام می یابد ممکن است مشکلات جدی برای فرد تولید شود. به همین دلیل بهتر است در مورد افراد دیابتی از تکنیک ها جدید نظیر کاشت دندان استفاده نشود.

کاهش استرس

استرس و اضطراب به دو طریق ممکن است باعث از کنترل خارج شدن دیابت شوند. بنا به گفته ی دکتر «هارتمن استین» قند خون برخی افراد در نتیجه ی استرس به شدت افزایش و در برخی دیگر کاهش می یابد. زمانی که فرد دیابتی نگران و افسرده می شود به طور کامل از رژیم غذایی خود پیروی نمی کند و دوباره به پرخوری روی می آورد. بیماری قند با توجه به مسائل عاطفی و جسمی مداومی که در پی دارد بسیار اضطراب آور محسوب می شود. دکتر «هارتمن استین» معتقد است افرادی که تحت فشارهای روحی فراوان قرار دارند و از عهده مشکلات به خوبی برنمی آیند باید قبل از هر چیز به فکر به دست آوردن سلامت روحی خود باشند.

روشی متفاوت

یک برنامه غذایی مکمل

هرچند در برنامه ی غذایی پیشنهادی انجمن دیابت آمریکا ویتامین ها و مواد معدنی به مقدار کافی گنجانده شده اند، اما نیاز افراد دیابتی به مصرف مواد غذایی خاصی جهت حفظ مقدار قند خون در حدی ثابت و متعادل و جلوگیری از عوارض آن را نباید نادیده گرفت. ممکن است برحسب نیازهای فردی خود - البته پس از مشورت با پزشک - به مصرف یک یا چند مکمل نیاز داشته باشید. مکمل ها را باید بلافاصله بعد از غذا مصرف کرد مگر آن که پزشک دستور دیگری داده باشد. توجه داشته باشید که این مکمل ها می توانند اثرات و عوارض بالقوه و حتی سمی داشته باشند. بنابراین از مصرف خودسرانه این مکمل ها بدون نظر پزشک جداً خودداری کنید. هم چنین دوز این مکمل ها نباید بیشتر از دوز تجویزی پزشک باشد.

کروم (Choromium GTF)GTF

GTF یا فاکتور تحمل گلوکز که در فروشگاه های مواد غذایی یافت می شود به نظر می رسد به افزایش اثر انسولین کمک کند. دکتر«هافمن» کروم پیکولی نیت را که بیشتر در مواد طبیعی یافت می شود توصیه می کند. بسیاری از فرم های دیگر کروم از مخمر آبجو تهیه می شوند. بنابراین افرادی که به کاندیدا (نوعی قارچ تک سلولی) یا مخمر حساسیت دارند باید از مصرف کروم هایی که منشأ مخمری دارند جلوگیری نمایند.

نیاسین

نیاسین که از ویتامین های مهم گروه B می باشد به تقویت اثر کروم کمک می کند. نیاسین باید بین غذا مصرف شود. البته مصرف مقدار زیاد آن به ویژه برای مبتلایان به بیماری قند زیان آور است. پس مصرف نیاسین باید محدود باشد و تجویز دوز آن به پزشک واگذار شود.

اینوزیتول

اینوزیتول (inositol) یکی دیگر از ویتامین های گروه B است که در لیستین یافت می شود. این ویتامین از تخریب بافت عصبی که از عوارض بیماری قند است جلویگری می کند.

اسید انتوسیانیک

این ماده که عصاره زغال اخته هم نامیده می شوند قند خون را کاهش می دهد.

ویتامین C

این ویتامین به درمان سریع تر عفونت ها و التیام زخم ها کمک می کند. این ویتامین هم چنین کلاژن می سازد (کلاژن پروتئین سازنده بافت های بدن است) که در همه ی بافت ها یافت می شود.

روی

مصرف روی در بیماری قند اهمیت بسزایی دارد. این عنصر به تقویت سیستم دفاعی بدن و ترمیم بافت ها کمک می کند. پیکولی نیت و گلوکونات از مهم ترین ترکیبات روی به شمار می روند.

منیزیم

در بیماران مبتلا به دیابت مقداری منیزیم از طریق کلیه دفع می شود. منیزیم در تولید انرژی مورد نیاز سلول نقش مهمی دارد.

ویتامین B6

این ویتامین به عنوان یک فاکتور در بسیاری از واکنش های سلولی شرکت می کند و به نظر می رسد بیماران دیابتی بیش از دیگران به آن نیاز داشته باشند. البته دوز بالای این ویتامین سمی است و مقدار مصرف آن حتماً باید توسط پزشک تجویز شود.

تیامین (ویتامین B1)

ویتامین B1 در سوخت و ساز قند در بدن نقش مهمی به عهده دارد.

سیر

از آن جا که افراد مبتلا به بیماری به دلیل بالا بودن قند خون، بیشتر از سایر افراد مستعد ابتلا به عفونت ناشی از مخمرها می باشند، مصرف سیر می تواند کمک کننده باشد. البته مصرف کپسول های سیر به دلیل عاری بودن از بوی نامطبوع بهتر است.

اسید وفیلوس

این ارگانیسم از تکثیر مخمرها جلوگیری می کند و به صورت کپسول نیز موجود است. اینک به چند روش مؤثر در رفع اضطراب اشاره می کنیم.

آرام سازی

دکتر هارتمن استین با استفاده از روش های آرام سازی و شناخت درمانی جهت کنترل بیماری قند خون به نتایج مثبتی دست یافت. روش های آرام سازی بر کنترل تنفس و تجسم فکری تأکید دارند و می توان آن ها را به کمک افراد خبره یا کتاب های مربوطه آموخت.

چگونه فکر کردن را بیاموزید

شناخت - درمانی به شما می آموزد که چگونه به تشخیص افکاری که بر احوال شما تأثیر گذارند بپردازید. مثلاً شاید شما چنین افکاری داشته باشید: «چقدر پاهایم به خاطر تزریق مکرر انسولین زشت شده اند». و یا «هر بار که می خوام تست ادرار بگیرم احساس می کنم چقدر غیر طبیعی هستم و با دیگران فرق دارم». به جای این افکار منفی می توان مثبت تر و منطقی تر اندیشید. مثلا: «هیچ کس جز خودم متوجه اثرات تزریق روی پوستم نمی شود». و یا «تست ادرار فقط یک آزمایش شیمیایی است». دکتر هارتمن استین خواندن کتاب «خوب بودن» نوشته دیوید برنر را برای مبتلایان به دیابت بسیار سودمند توصیف می کند.

نوع نگرش خود را تغییر دهید

یقیناً شما تنها فرد مبتلا به بیماری قند نیستید. بعضی از افراد بیش از حد به این مسأله توجه کرده و نسبت به آن حساسیت به خرج می دهند. این افراد همواره خود را صاحب یک بیماری مزمن در نظر می گیرند و در نتیجه ی این طرز فکر همه چیز آن ها تحت الشعاع قرار می گیرد. در حالی که نباید چنین باشد. به جای دست شستن از زندگی لازم است بیشتر مراقب برنامه غذایی خود باشید. باید زندگی خود را بهبود ببخشید تا دید بهتری نسبت به آن پیدا کنید. مسلماً این کار را نمی توان با خوردن یک جعبه پر از شیرینی انجام داد. یکی از بیماران می گوید: من هرگاه دچار افسردگی و اضطراب می شوم سعی می کنم با دیدن فیلم های ویدیویی خودم را سرگرم کنم و اضطراب و نگرانی را از خود دور کنم. کاری را که برایتان لذت بخش است انجام دهید. مثلاً چیز تازه ای بخرید. به یک دوست قدیمی که مدت ها از او بی خبر بوده اید تلفن بزنید. یا به انجام کارهای کوچکی که ظرف یک روز یا یک هفته قابل انجامند و به هزینه زیاد و برنامه ریزی بلند مدت نیاز ندارند بپردازید.

آزمایش خون

هزینه ی کیت های تست خون که بدون تجویز و نسخه پزشک قابل خریداری هستند، چنانچه روزی چهار بار برای آزمایش خون مورد استفاده قرار گیرند، در سال مبلغ ناچیزی خواهد بود. اما این آزمایش ها بسیار ارزشمندند. تست های ادرار ابداً دقیق نیستند، زیرا گاهی اتفاق می افتد که تست ادرار نرمال است، یعنی قند اضافی خون هنوز وارد ادرار نشده است. در حالی که قند خون واقعاً بالاست. بنابراین نتیجه تست های ادرار قابل اطمینان نیست. این مسأله به خصوص در مورد افراد مسن تر بیشتر صدق می کند. اما تست خون مقدار خون را حتی هنگامی که ظاهراً علایمی وجود ندارد به درستی نشان می دهد. اگر بیماری خیلی وخیم نبوده یا تحت کنترل باشد نیاز به آزمایش خون چهار بار در روز نیست ولی دانستن فواصل انجام آزمایش و نحوه صحیح انجام آن ضروری است.

داروهای بدون نسخه

برخی از داروهایی که بدون نسخه به فروش می رسند حاوی قند یا مواد دیگری هستند که میزان قند خون را برهم می زنند. پس همیشه مراقب این قبیل داروها باشید و قبل از مصرف دارو دستور مربوط به آن را به منظور آگاهی از مواد متشکله آن به دقت مطالعه نمایید و حتی تنها به خواندن دستور اکتفا نکنید و برای اطمینان بیشتر، از پزشک داروساز و پزشک معالج خود نظر خواهی کنید.
در زیر به برخی از این داروها اشاره می کنیم:

آسپیرین

مصرف زیاد آسپیرین جهت رفع سردردهای مزمن می تواند باعث کاهش قندخون شود. مصرف گاه گاه آسپیرین مثلاً دو قرص برای رفع سردرد مشکلی ایجاد نمی کند.

کافئین

ماده اصلی قرص های ضد اشتها را کافئین تشکیل می دهد که با مصرف زیاد این قرص ها قند خون افزایش می یابد. بسیاری از داروهای رفع سر درد و سرماخوردگی نیز حاوی کافئین می باشند.

افدرین یا اپی نفرین

این دو ماده که در داروهای مربوط به بیماری های تنفسی موجودند باعث افزایش قند خون در مبتلایان به دیابت نوع دوم می شوند. فنیل افرین هم که در داروهای سرماخوردگی و اسپری های ضد احتقاق بینی یافت می شود، همین عارضه را پدید می آورد.

پی نوشت ها :

1. گلوکز قند خون است و به وسیله ی خون به تمام بافت ها جهت سوخت و ساز انتقال می یابد تمام قندها در بدن به گلوکز تبدیل می شوند. (مترجم)
2. در دیابت نوع اول بدن انسولین کافی نمی سازد. در دیابت نوع دوم انسولین ساخته می شود ولی یا مقدار آن کم است و یا بدن نسبت به آن پاسخ درستی نمی دهد.(مترجم)
3. The Americam Diabetics Association.

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان های خانگی، مترجم: مینا اسماعیلی، ویراستار پزشکی: نوید محمدی، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم